Nizârî İsmâilîlerine Ait Duʻâ Risale’si ve Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 528 - 562, 31.12.2024

Gülşen Yağır Ahmetoğlu

https://doi.org/10.18403/emakalat.1532526

Öz

Nizârî İsmâilîliğinde namaz, günde üç kez (güneşin doğuşu, gün batımı, gece) okunan Du‵â’dır. Bu Du‵â’yı, yalnızca İsmâilî olanlar, Cemaathâne adını verdikleri ibadet yerlerinde okuyabilirler. Diğer Müslümanların kıldığı namaz şekli onlara göre zâhirîdir. İsmâilîlikte, İslâm’ın şartlarının zâhirî biçimlerinin yanı sıra bâtınî boyutları da içerdiği anlaşılmaktadır. Bedeni temizlemeye yönelik abdest de aynı şekilde zâhirî olup, hakikat ise manevî ve ruhî temizliği sağlamaktır. Orijinali Urduca ve Arapça yazılmış olan ve altı bölümden oluşan Du‵â Risâlesi’nde her bölüm Kur’ân-ı Kerîm’den birkaç âyet, tesbih, dua ve secdeyi içermektedir. Risâle, Ali b. Ebû Talib ismi ile başlar ve bugün hayatta olan zamanın imâmı Şah Kerim el-Hüseynî ile biter. Bizi Du‵â risalesi’nin tercüme ve değerlendirmesini yapmaya iten etken, Pakistan’ın Gilgit-Baltistan bölgesinin kuzeyi olan Hunza’nın ağırlıklı o
larak Ağa Han İsmâilî olmasıdır. Bölgede kaldığımız süre zarfında ezan sesinin duyulmayışı ile başlayan merakımız onların namaza yaklaşımlarını ve namaz anlayışları konusunda bilgi edinmeye sevk etti. Bu anlamda Nizârîlerin namaz yerine okudukları Du‵â risalesi’nin ele alınıp değerlendirilmesi günümüz Nizari İsmaililiğinin Türkiye akademyasında daha sağlıklı bir şekilde anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Nizârî İsmâilîleri, Du‵â Risâlesi, Namaz, Cemaathâne.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyulmuştur.

The Duʿāʾ Treatise of the Nizārī Ismāʿīlīs and Its Evaluation

Öz

In Nizārī Ismā'īlism, the ritual prayer (namāz) is called duʿāʾ, which is recited three times a day (sunrise, sunset, and night). Only Ismāʿīlīs can recite this Duʿāʾ, and they do so in their places of worship called Jamāʿatkhāna. In their view, the form of prayer performed by other Muslims is exoteric (ẓāhir). In Ismā'īlism, it is understood that the conditions of Islam include both the exoteric and esoteric (bāṭin) dimensions. Similarly, the ablution, which purifiesthe body, is exoteric; while the true essence is the attainment of spiritual and inner purity. The DuʿāʾTreatise, originally written in Urdu and Arabic and consisting of six parts, includes a few verses from the Qur’ān, tasbīḥ (glorification of God), supplication, and prostration in each section. The treatise begins with the name of Alī b. Abī Ṭālib and ends with the name of Shāh Karīm al-Ḥusaynī, the imam of that time, who is still alive today. The motivation for translating and analysing this Duʿāʾ Treatise was our curiosity about the prayer practices of the Ismāʿīlīs of the Hunza region, located in the north of Pakistan’s Gilgit-Baltistan area, where the majority of the population is Aga Khan Ismāʿīlī. During our stay in the region, our interest was piqued by the absence of the call to prayer (adhan), which led us to explore their approach to and their understanding of prayer. In this sense, the evaluation of the Duʿāʾ Treatise, which Nizārīs recite in place of prayer,will contribute to a better understanding of contemporary Nizārī Ismā'īlism in Turkish academia.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Nizārī Ismā, The DuʿāʾTreatise, Ritual Prayer (namāz), Jamāʿatkhāna.

Kaynakça

• Avcu, Ali. “Bâtınî Ekolleri Anlamada Anahtar Bir Kavram: Ezılle/Gölgeler Nazariyesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20/2 (15 Aralık 2016), 101-135.
• Avcu, Ali. “Erken Dönem İsmaililiğinde Şeriatın Neshi Sorunu Üzerine” XIII/2 (2009), 267-287.
• Avcu, Ali. “İsmâilîler ve Bâtınî Düşünce”. Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni VI (2015), 229-267.
• Avcu, Ali. “İsmailîlik’te Zekât”. Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları: Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı, 03-04 Aralık, 2016. ed. İsmail Kurt - Seyit Ali Tüz. Esenler, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. basım., 2017.
• Daftary, Farhad. The Ismailism Their History and Doctrines. New York: Cambridge University Press, II., 2007.
• Hunzayi, el-Vaiz Nasuriddin Nasîr. Jamaat- Khana. Pakistan: International Book House Gilgit, 1994.
• Kutlutürk, Cemil. “Hindistan’daki İsmâîli Hocalarda Hint Kültürü Etkisi ve Bunun Ginan Külliyatındaki Yansımaları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 58/2 (2017), 1-29.
• Nagib Tajdin. “Notes on Some Newly Discovered Manuscripts of the Das Avatar of the Satpanthi NIzari Ismailis in the Collection of the Heritage Society.”, 1-30.
• Nanji, Azim. The Nizari Ismaili Tradition in the Indo-Pakistan Subcontinent. New York: Caravan Books, 1978.
• Onat, Hasan. “Şiiliğin Doğuşu Meselesi”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 36 (1997), 80-117.
• Öz, Mustafa. “Ağa Han”. TDV İslâm Ansiklopedisi (TDV İslâm Ansiklopedisi Yayınları). 1/453-455. İstanbul, 1988.
• Tajddin Sadik Ali, Mumtaz Ali. Ismaili Pirs, Vakils, Sayeds of South Asian Regions. Karaçi: İslamic Book, 2015.
• Tajdin, Nagib. “Evolution and Re-evaluation of the Du’a (Prayer ) of the Nizari Ismailis in the Subcontinent Following the Declaration of the Great Resurrection in Alamut”. The Heritage Society, 2022.
• Tan, Muzaffer. “Tarihsel Süreçte İsmaililik ve Yaşadığı Faklılaşmalar”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (30 Aralık 2012), 111-145.
• Tan, Muzaffer - Teber, Ömer Faruk. “Gelenekselden Moderne Geçiş Sürecinde İsmaililik: Ağa Hanlar Dönemi”. Turkish Academic Research Review - Türk Akademik Araştırmalar Dergisi [TARR] 6/4 (31 Aralık 2021), 108-124.