Sermaye Merkezli Yerel Yönetimin Dümenini Kırmak: Yerel Yönetimi Kent Hakkı Bağlamında Düşünmek

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 26, 263 - 277, 30.12.2024

Hasan Gürbüz

Öz

Bu çalışmada, kapitalist sistemin kentleşme süreci üzerindeki etkilerini ve bu süreçte ortaya çıkan eşitsizliklere bir alternatif oluşturma bağlamında toplumcu belediyeciliğin yaratacağı potansiyeli Henri Lefebvre'nin "kent hakkı" kavramı çerçevesinde incelenmiştir. Kapitalist kentleşme, kentsel mekânın metalaşmasına, kamusal faydanın göz ardı edilmesine ve mekânsal eşitsizliklerin derinleşmesine yol açmıştır. Söz konusu eşitsizlikler gelir eşitsizliği, kent yoksulluğu, iklim krizi, sermaye merkezli mekansal düzenlemeler, güvenlik ve şiddetin tırmanması, kent dokusunun ve kent estetiğinin bozulması vb. olarak çoğaltılabilir. Tüm bu sorunlar küresel bir kentleşme krizi ile karşı karşıya olduğumuzu göstermektedir. Kentleşme krizi diye adlandırabileceğimiz bu sorunlar yumağına karşılık toplumcu belediyecilik pratikleri alternatif yaratarak toplum nezdinde karşılık bulabilir. Yakın tarihte Türkiye’de ve dünyada toplumcu belediyecilik pratikleri hem yerel düzeyde emek merkezli yönetim deneyimini başarıyla gerçekleştirilmiş hem de yerelden merkeze doğru yayılan bir demokratikleşme pratikleri sergilenmiştir. Türkiye’de günümüzde yaşanan siyasi ve ekonomik krizleri göz önünde bulundurarak yerel yönetimlerin önemi daha da artırmıştır. Yerel yönetimler özellikle kent yoksulluğuyla mücadele konusunda zaman zaman merkezi yönetimden daha etkin politikalar geliştirmiştir. Yerel yönetimlerin ortaya koydukları yönetim pratikleri toplumcu belediyecilik bağlamında tartışılmıştır. Çalışma, alan yazın taraması yöntemine dayanarak akademik araştırmalar, raporlar incelenmiş ve gözlem tekniğiyle şekillendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumcu belediyecilik, kentleşme, kent hakkı, yerel yönetim

Kaynakça

• Atvur: (2014). 21. yüzyılda değişen toplumsal hareketler. Praksis- Dört Aylık Sosyal Bilimler Dergisi, -34-2014-1, 13-39.
• Bahçeci, H. I. (2016). Türkiye’de kent yönetiminin demokratikleşmesi. (Yayınlanmış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bayraktar, U. (2021). 1970’lerde 2020’lere velayet ve vesayet arasında sosyal demokrat belediyeler. Sezgin Sezgin, Tuğba Canbulut (der.). Toplumcu belediyecilik 1970’lerden günümüze bir yerel yönetim deneyimi içinde (ss. 181-226). İstanbul: İletişim yayınları.
• Bayramoğlu, S. (2015). Toplumcu belediye nam-ı diğer belediye sosyalizmi. Notabene Yayınları.
• Beyazıt, E. (2020). Sosyal politika, yoksulluk ve kent yoksulluğu. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 16/30, 2528-9535.
• UNDP. (2023). Human development report 2023/2024. Birleşmiş Milletler, Nev York. https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2023-24 Erişim Tarihi: 15.07.2024.
• Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu. (2023). Dünya nüfus durumu raporu 2023. UNFPA, New York. https://turkiye.unfpa.org/tr/swop-tr-2023 (15.07.2024).
• Brenner, N. (2014). Eleştirel Kent Teorisi nedir? Kar için değil halk için-Eleştirel Kent Teorisi ve kent hakkı içinde (ss. 29-46). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Brenner, N. ve Schmid, C. (2015). Towards a new epistemology of the urban? City, 19(2-3), 151-182.
• Castel, R. (2017). Ücretli çalışmanın tarihçesi- sosyal sorunun dönüşümü. (Çev. Işık Ergüden), İstanbul: İletişim yayınları.
• Castells, M. (2015). Kent, sınıf, iktidar. (Çev. A. Türkün). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• City Population. (2024) Major agglomeratıons of the World, https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ Erişim Tarihi:01.08.2024.
• Davis, M. (2006). Gecekondu gezegeni. (Çev. Gürol Koca). İstanbul: Metis Yayınevi.
• DeFilippis, J., Fisher, R., & Shragge, E. (2010). Contesting community: The Limits and potential of local organizing. Rutgers University Press.
• Demiroğlu, E. T. (2014). Yeni toplumsal hareketler: Bir literatür taraması. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1), 133-144.
• Engels, (2013). İngiltere’de emekçi sınıfının durumu. (Çev. Oktay Emre). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Florida, R. (2018). Yeni kentsel kriz. (Çev. Derya Nükhet Özer). Doğan Kitap.
• Habitat. (2022). World Cities Report- Envisaging the Future of Cities. Birleşmiş Milletler, New York. https://unhabitat.org/sites/default/files/2022/06/wcr_2022.pdf (01.08.2024).
• Hamamcı, C. (2013). Toplumcu belediyeciliğin kökenleri. Çankaya Belediyesi Yeni Toplumcu Belediyecilik Sempozyumu. Çankaya Belediyesi, Ankara. 19-26.
• Harvey, D. (2011). Sermayenin mekanları. (Çev. B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar, & S. Yüksel,). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2013). Asi şehirler: Şehir hakkından kentsel devrime doğru (A. D. Temiz, Çev.). İstanbul: Metis Yayınevi.
• Harvey, D. (2014). Kentsel Mekân Mücadeleleri Neden Önemlidir? S. Torlak ve Ö. Kulak (Ed.), Mekân meselesi (ss. 141-1714). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Harvey, D. (2016). Kent deneyimi. (Çev. Esin Soğancılar). İstanbul: Sel Yayıncılık
• Kurt, H. (2013). Yerel yönetim reformları ışığında yerel yönetimlerin hareket alanı: toplumcu belediyecilik Mümkün mü? İhsan Kamalak ve Hüseyin Gül (Der.). Yerel yönetimlerde sosyal demokrasi toplumcu belediyecilik: teorik yaklaşımlar, Türkiye Uygulamaları İçinde (ss. 269-294). İstanbul: Kalkedon Yayınevi.
• Lefebvre, H. (2013). Kentsel devrim (S. Sezer, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2018). Şehir hakkı (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Mitchell, D. (2020). Kent hakkı (A. Çavdar, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Mühürdaroğlu, A. (2019). Kentsel yoksulluk tartışmalarının kavramsal kalibrasyonu: Wacquant ve ileri marjinallik. İdealkent Dergisi, 28/30, 28-59.
• Purcell, M. (2006). Urban Democracy and the Local Trap. Urban Studies, 43(11), 1921-1941.
• Schindler: (2022). Güneyli şehircilik paradigmasına doğru. Eda Acara, Mehmet Penpecioğlu (Der.). Tamamlanmamış kentsel devrim: Günümüz Türkiye’sinde kent, kriz ve gündelik hayat içerisinde (ss. 43-70). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Selywn, B. (2021). Kalkınma mücadelesi. (Çev. M. Meryem Kurtuluş). Heretik Yayınevi.
• Sennett, R. (2013). Kamusal insanın çöküşü. (Çev. Serpil Durak ve Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sezgin, S. ve Canbulut, T. (2021). Sezgin Sezgin, Tuğba Canbulut (der.). Toplumcu belediyecilik 1970’lerden günümüze bir yerel yönetim deneyimi içinde (ss. 15-50). İletişim yayınları.
• Tekeli, İ., Acaroğlu, İ., Küçük, Y., Özkök, A., Şenyapılı, Ö. Turan, E. ve Acar, E. (1977). Toplumcu belediye. Ankara Belediyesi Basın Yayın ve Halkla ilişkiler Müdürlüğü.
• UN-Habitat. (2021). Urban indicators database. https://data.unhabitat.org/pages/housing-slums-and-informal-settlements (10.07.2024).
• United Nations. (2020). Policy brief: covıd-19 in an urban world. https://unhabitat.org/un-secretary-generals-policy-brief-on-covid-19-in-an-urban-world (09.07.2024).