Ana Dil Sorunsalı: Sınıf Öğretmenlerinin Deneyimlerine Göre İlkokul Öğrencilerinin Yaşadıkları Sorunlar

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 47 - 63, 31.03.2016

Fatih Yılmaz , Hanifi Şekerci

Öz

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa ve Amerika’ya gerçekleştirilen göçler bu ülkelerdeki sosyal yapılarda büyük
değişimlere neden olmuştur. Bu değişimler söz konusu ülkelerin toplumsal yapısını çeşitlendirmiştir. Bu ülkelerdeki birçok etnik
unsurun kendi tarih, kültür ve dilini öğrenme yönündeki talepleri ise çokkültürlülük ve çok dilliliğe yönelik tartışmaları arttırmıştır.
Günümüzde ise küreselleşmenin de etkisi ile ülkeler arası işbirliği ve iletişim oldukça fazlalaşmış ve ülke sınırları neredeyse
kalkmıştır. Bundan dolayı birçok ülkede çokkültürlü ve çok dilli bir toplumsal yapı meydana gelmiştir. Çokkültürlülük ve çok dillilik
tartışmaları Türkiye’de de son yıllarda artmıştır. Bu tartışmaların etkisi başta eğitim olmak üzere birçok alanda kendini
göstermektedir. Türkiye kültürel yönden oldukça zengin ve çeşitlidir. Bundan dolayı Türkiye’de resmi dil olan Türkçe dışında çeşitli
yörelerde farklı diller konuşulmaktadır. Özellikle Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde birçok çocuk Türkçeyi
yeterince bilmeden ilkokula başlamakta ve bu durum çeşitli sıkıntılara neden olmaktadır. Araştırmada eğitim dili olan Türkçeyi
yeterince bilmeyen öğrencilerin ilkokul eğitiminde yaşadıkları sorunlar, yörede konuşulan dili bilmeyen öğretmenlerin yaşadıkları
deneyimlere göre ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Araştırma nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji deseninde tasarlamıştır.
Araştırmaya 10 sınıf öğretmeni katılmış, veriler görüşme yoluyla toplanmış, veri analizinde tematik analiz yaklaşımı benimsenmiştir.
Araştırmada sonucunda bu tür sınırlılıklara sahip ana dili ile eğitim dili farklı olan öğrencilerin kendini ifade etmede zorlanma,
anlama ve algılamada ciddi sorunlarla karşılaşma, akademik olarak başarısızlıkla karşı karşıya kalma, içe kapanıklık yaşama,
dışlanma gibi sorunlar yaşadıkları görülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulgulardan yola çıkarak eğitim programı geliştirme
çalışmalarında bölgesel farklılıkların dikkate alınması ve öğretmen eğitimi açısından hizmet öncesi eğitiminin niteliğinin
çokkültürlülük ve dillik bağlanmında yeniden ele alınması önerilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Ana dil, çokkültürlülük, çok dillilik

Kaynakça

• Ağca, Ö. (2012). Normal gelişim gösteren ve dil bozukluğu olan tek dilli çocuklar ile ikidilli çocukların kavram gelişimlerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ayan Ceyhan, M. ve Koçbaş, D. (2009). Çift dillilik ve eğitim. Eğitim Reformu Grubu, Erişim Adresi: www. egitimdehaklar.org/pdf/6. pdf.
• Aydın, H. (2013). Dünya’da ve Türkiye’de çokkültürlü eğitim tartışmaları ve uygulamaları. Ankara: Nobel.
• Cırık, İ. (2008). “Çokkültürlü eğitim ve yansımaları”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 27-40.
• Cırık, T. (2014). İlkokul öğretmenlerinin çokkültürlü yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Coşkun, V., Derince, M. Ş. ve Uçarlar, N. (2010). Dil yarası: Türkiye'de eğitimde ana dilinin kullanılmaması sorunu ve Kürt öğrencilerin deneyimleri. Diyarbakır: DİSA. Cummins, J. (2001). Bilingual children’s mother tongue: Why is it important for education. Sprogforum, 19, 15-20.
• Çetin, M. ve Polat, Z. (2011, May 5-7). İki dilli ortamlarda Türkiye Türkçesinin öğretimi (Semerkand örneğinde). 1st International Conference on Foreign Language Teaching and Applied Linguistics, Sarajevo.
• Erdil, D. (1995). Çokkültürlülük ve çok dillilik. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(3), 159-165.
• Garcia, O. (2013). 21. Yüzyılda eğitim, çok dilli ve çok aktarımlı iletişim. Skutnabb-Kangas, T. Phillipson, R., Mohanty, A.K., Panda (Edt.), Çok dilli eğitim yolu ile toplumsal adalet içinde (ss. 206-227). Ankara: Eğitim Sen.
• Gay, G. (2014). Kültürel değerlere duyarlı eğitim: Teori, araştırma ve uygulama (2.Baskı). Hasan Aydın (Çev.Ed.). Ankara: Anı.
• Gül Yazıcı,. Z. (2007). Birinci ve ikinci dili türkçe olan iki dilli çocukların Türkçeyi kazanımlarına dil merkezli okul öncesi eğitim programlarının etkisi. Yayınlamamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Gökdağ, B. A. (2011). Doğu Karadeniz’de konuşulan diller ve Türkçe ile etkileşimleri. Karadeniz Araştırmaları, 31(31), 111-134.
• Kaya, İ. ve Aydın, H. (2013). Türkiye'de ana dilde eğitim sorunu: Zorluklar, deneyimler ve iki dilli eğitim modeli önerileri. İstanbul: Ukam.
• Kaya, İ. ve Aydın, H. (2014). Çoğulculuk çokkültürlü ve çok dilli eğitim. Ankara: Anı.
• Kesmez, A. (2015). İki dillilik, Zazaca-Türkçe iki dilli akademisyenlerde dil kullanımı ve tercihler.
• Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 1(1), 157-165.
• Küçük, S. (2006). Kültürler arası konumda iki dilli öğrenciler için öğretmen yetiştirme ve erasmus programı. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423867310.pdf
• Liamputtong, P. (2009). Qualitative data analysis: Conceptual and practical considerations. Health Promotion Journal of Australia, 20(2), 133-139.
• Lindberg, I. (2011). Çok dilli eğitim: İsveç’ten bir perspektif. M. Carlson, A. Rabo ve F. Gök (Edt.), Çokkültürlü toplumlarda eğitim. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Powers, B. A., & Knapp, T. R. (1995). A dictionary of nursing theory and research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Sarı, M. (2001). İki dilli çocukların çözümleme yöntemiyle okuma- yazma öğrenirken karşılaştıkları güçlükler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Sarı,. M. (2002). İki dilli çocukların çözümleme yöntemiyle okuma yazma öğrenirken karşılaştıkları güçlükler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (9).
• Tulu, Y. (2009) Ana dili Türkçe olan ve ana dili Türkçe olmayan (ikidilli) 4-7 yaş çocukların dil düzeyine etki eden faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 24, 543–559.
• DiCicco-Bloom, B., & Crabtree, B. F. (2006). The qualitative research interview. Medical Education, 40, 314-321.
• Uçarlar, N. ve Derince, M. Ş. (2012). Türkiye’de ana dili sorunu: Kürt öğrencilerin deneyimleri. Eğitim Bilim Toplum, 10(37), 21-51.
• Van Manen, M. (2014). Phenomenology of practice: meaning-giving methods in phenomenological research and writing. California: Walnut Creek.
• Yanık, C. (2012). Dünya’daki çokkültürlülük tartışmaları bağlamında Türkiye’de çokkültürlülük eleştirel bir bakış. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Uludağ üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Yazıcı, Z. ve İlter, B. G. (2008). Okul öncesi dönemdeki iki dilli/çok dilli çocukların dil kazanım süreci. Dil Araştırmaları Dergisi, 3, 47-61.
• Yazıcı, Z. ve Temel, Z. F. (2012). İki dilli ve tek dilli çocuklarda dil gelişimi okuma olgunluğu ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(22), 145-158.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Genişletilmiş 9. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, M. Y. (2014). İki dillilik olgusu ve Almanya’daki Türklerin iki dilli eğitim sorunu. TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, 1641-1651.
• Yiğit, V. (2009). Ses temelli cümle yöntemi ile ilkokuma yazma öğretim sürecinde karşılaşılan güçlükler ve bu güçlüklerle baş etme stratejilerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yüksek, S. S. (2013). Bilingualism and attitudes towards foreıign language learning. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çağ Unıversıty, Instıtute of Socıal Scıences, Mersin.