Atanmak ya da Atanamamak: Ücretli Öğretmenlerin Yaşadıkları Sorunlar

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 9 - 35, 30.11.2017

Şakir Çınkır , Gül Kurum

Öz

Türkiye’de öğretmen arz-talep dengesi gözetilmeden yetiştirilen ya da farklı şekilde (kaynak alan dışı, pedagojik formasyon, kısa süreli eğitimler gibi) öğretmen olma hakkı kazanan adaylar mezun olduktan sonra istihdam konusunda ciddi sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu çalışmada atanamayan öğretmen olarak ücretli öğretmenlerin deneyimledikleri sorunları ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Çalışma grubu Ankara kamu okullarında görev yapan 21 ücretli öğretmen ile eğitim planlaması konusunda uzman dört öğretim üyesinden oluşmaktadır. Görüşme ve açık uçlu anketlerle toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre katılımcılar, atanamayan öğretmen sorununu bağımlı ve umutsuz nesiller, plansızlık, siyasal bir sonuç, insan kaynağının sömürülmesi olarak görmektedir. Diğer taraftan katılımcılar atanamayan öğretmenlerin karşılaştıkları sorunları psiko-sosyal (tükenmişlik, yabancılaşma, intihar), istihdamla ilgili (güvencesiz, alan dışı işlerde çalışma) ve geçim sıkıntısı, merkezi sınav, çevre baskısı şeklinde tanımlamaktadır. Katılımcıların görüşlerine göre öğretmen istihdamında yaşanan bu sorunlar eğitim ve atama politikaları, öğretmen farkındalığını yükseltmek, alternatif eğitim görevleri ve mesleki yönlendirme gibi uygulamalarla çözülebilir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen istihdamı, öğretmen ataması, atanamayan öğretmen sorunu, öğretmen yetiştirme

Kaynakça

• Âdem, M. (1987). İnsangücü planlaması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 42, (1–4), 143-160.
• Akyüz, Y. (2011). Osmanlı döneminden cumhuriyete geçilirken eğitim-öğretim alanında yaşanan dönüşümler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2), 9-22.
• Akyüz, Y. (2015). Türk eğitim tarihi (27. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Alkan, S. (2012). AB ülkelerinde öğretmen yetiştirme programlarıyla Türkiye’deki öğretmen yetiştirme programının karşılaştırılması ve Türkiye için bir model önerisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Aydın, İ., Demir, T. ve Erdemli, Ö. (2015). Öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü hakkında öğretmen görüşleri. Anthropologist, 22 (2), 146-156.
• Bakioğlu, A. ve Ülker, N. (2014). İngiltere eğitim sistemi. Ayşen Bakioğlu (Edt.) Karşılaştırmalı eğitim yönetimi içinde(ss. 289-325). Ankara: Nobel Yayıncılık
• Başaran, İ. E. ve Çınkır, Ş. (2013). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (4. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri (2. Baskı) (Çev. Edt. M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi. [Orijinal baskı 2013].
• Çağlar, M. ve Reis, O. (2007). Çağdaş ve küryerel eğitim planlaması. Ankara: Pegem Akademi.
• Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(19), 207-237.
• Çınkır, Ş. (2013a, Haziran). BİT temelli sistemin işlev ve amaçları. Paper presented at the closing meeting of MEB-İKOP the project of Human Resources Teacher Projections.
• Çınkır, Ş. (2013b, Mart). Teacher Training Process and Professional Development in Turkey. A paper presented at Arab Program on Teacher Policies And Professional Development (APTP) Congress. Amman, JORDAN.
• Çınkır, Ş. ve Kurum, G. (2015). Discrepancy in teacher employment: The problem of out-of-field teacher employment. Educational Planning,22(1). 29-47.
• DES. (2015). Eğitim ve Beceri Bakanlığı. 7 Mart 2015 tarihinde http://www.education.ie/ sitesinden alınmıştır.
• Donitsa-Schmidt, S. ve Zuzovsky, . (2014). Teacher supply and demand: The school level perspective. American Journal of Educational Research, 2, (6), 420-429. doi: 10.12691/education-2-6-14.
• Eraslan, A. (2009). Finlandiya’nın PISA’ daki Başarısının Nedenleri: Türkiye için Alınacak Dersler. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 238-248.
• Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. Eğitimde nitel araştırma desenleri. (Edt: A. Saban ve A. Ersoy). Ankara: Anı Yayıncılık, ss. 51-109.
• Erten, F. (2017). Atanamayan 42 öğretmen intihar etti. 14 Haziran 2017 tarihinde http://www.ogretmenlersitesi.com/haber/atanamayan-42-ogretmen-intihar-etti-h38281.html sitesinden alınmıştır.
• Eşme, İ. (2014). Türkiye’de eğitimci istihdamı ve atanamayan öğretmenler. Al Jazeera Türk Dergisi. 16 Ekim 2014 tarihinde http://www.aljazeera.com.tr/gorus/turkiyede-egitimci-istihdami-ve-atanamayan-ogretmenler. sitesinden alınmıştır.
• Eurydice. (2013). Avrupa’da öğretmenler ve okul liderlerine ilişkin temel veriler. Eurydice Raporu. Lüksemburg: Avrupa Birliği Basım Ofisi.
• Ingersoll, P. R. ve Perda, D. (2008). The status of teaching as a profession. In J. Ballantine and J. Spade (Eds.), Schools and Society: A Sociological Approach to Education (3. Baskı) 106-126. CA: Pine Forge Press/Sage Publications.
• Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş (2. Baskı) (Çev. Edt. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık. [Orijinal baskı 2011].
• Goodwin, A. L. (2011). Quality teachers, Singapore style. Teacher education around the world: Changing policies and practices. (Edt: L. Darling-Hammond ve A. Liberman). London: Routledge. pp.22-43.
• İlyas, İ. E., Coşkun, İ. ve Toklucu, D. (2017). Türkiye’de aday öğretmen yetiştirme modeli izleme ve değerlendirme raporu. SETA: Ankara.
• İnce, E. (2014). Atanamayan bir öğretmenin vedası (A farewell of non-appointed teacher). Radikal Gazetesi. 21 Şubat, 2015 tarihinde http://www.radikal.com.tr/turkiye/atanamayan_bir_ogretmenin_vedasi-1178984 sitesinden alınmıştır.
• Karslı, M. D. ve Güven, S. (2011). Türkiye’de öğretmen yetiştirme [Teacher traning in Turkey]. In S. Aynal Kilimci (Ed.), Öğretmen yetiştirme politikaları (ss. 53-83).Ankara: Pegem Akademi.
• Karakütük, K. (2012). Eğitim Planlaması. Ankara: Elhan Kitabevi.
• Kiraz, Z. (2014). Türkiye'de öğretmenlerin işsizliği ve ataması yapılmayan öğretmenler hareketinin çözümlemesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi.
• Kitchenham, A., ve Chasteauneuf, C. (2010). Teacher supply and demand: Issues in Northern Canada. Canadian Journal of Education, 33(4), 869-896.
• Lönnqvist, A. (2013, April 19). Teacher Projections and Employment. Paper presented at the meeting of MEB Teacher Projections, Ankara.
• MacBeath, J. (2011). Teacher training, education or learning by doing in the UK. Teacher education around the world: Changing policies and practices. (Edt: L. Darling-Hammond ve A. Liberman). London: Routledge. pp.66-80.
• MEB TTK 80 sayılı Kurul Kararı. Tebliğler Dergisi (2009), 2622, 7 Temmuz 2009. 21 Haziran 2017 tarihinde ttkb.meb.gov.tr/www /80-sayili-karar/ cer k/19 sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2015). Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği. 29 Haziran 2017 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150417-4.htm sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2016). Aday öğretmen yetiştirme sürecine ilişkin yönerge. 29 Haziran 2017 tarihinde https://www.turkegitimsen.org.tr/icerik_goster.php?Id=10665 sitesinden alınmıştır.
• MEB. (2017). Öğretmen Strateji Belgesi 2017-2023. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (3. Baskı). (Çev. Edt. S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ministry of Education Singapore (2015). Teachers career information on salary. 22 Kasım 2017 tarihinde http://www.moe.gov.sg/careers/teach/career-info/salary/ sitesinden alınmıştır.
• National College for Teaching and Leadership. (2014). Qualified teacher status (QTS): qualify to teach in England. 12 Kasım 2015 tarihinde sitesinden https://www.gov.uk/qualified-teacher-status-qts alınmıştır.
• OECD. (1999). Classifying Educational Programmes. OECD Publishing.
• Öğülmüş, K., Yıldırım, N., ve Aslan, G. (2013). Ücretli öğretmenlerin görevlerini yaparken karşılaştıkları sorunlar ve ücretli öğretmenlik uygulamasının okul yöneticilerince değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 12(4).
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Edt.). Ankara: Pegem Akademi.
• Rice, J. K., Roellke, C., Sparks, D., & Kolbe, T. (2009). Piecing together the teacher policy landscape: A policy-problem typology. Teachers College Record. 111(2), 511-546.
• Sağıroğlu, S. (2013). From precarious employment to precarious life: the case of non-appointed teachers in Turkey. Unpublished Master’s Thesis, Social Sciences Institute, Middle East Technical University.
• Sahlberg, P. (2010). The secret to Finland’s success: Educating teachers. A Research Brief, California: Stanford University Press.
• Schleicher, A. (Edt.). (2012). Preparing Teachers and Developing School Leaders for the 21st Century: Lessons from around the World: OECD Publishing.
• Şahin, İ. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmen istihdamı ve mesleki geleceklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1167-1184.
• Tarman, B. (2010). Global perspectives and challenges on teacher education in Turkey. International Journal of Arts and Sciences, 3(17): 78-96.
• Toker-Gökçe, A. (2014). Atanamama nedeniyle farklı bir mesleğe yönelen işsiz aday öğretmenler üzerine bir çalışma2. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 191-208.
• Türk Dil Kurumu. (2017). Güncel Türkçe Sözlük. 10 Eylül 2017 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.564f5b284adc89.94524343 sitesinden alınmıştır.
• TÜİK. (2017, Eylül). İşgücü istatistikleri (Workforce statistics). 18 Eylül 2017 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=24631 sitesinden alınmıştır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F., Göçen, S. ve Yılmaz, F. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: bir metaforik çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1).
• YÖK. (2006) Eğitim fakültelerinde uygulanacak yeni programlar hakkında açıklama. 17 Eylül 2017 tarihinde http://www.yok.gov.tr/documents/10279/49665/aciklama_programlar/aa7bd091-9328-4df7-aafa-2b99edb6872f sitesinden alınmıştır.
• YÖK. (2007). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007). Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayını 5. 21, Şubat 2015 tarihinde http://www.yok.gov.tr/documents/10279/49665/yok_ogretmen_kitabi/2f55fd61-65b8-4a21-85d9-86c807414624 sitesinden alınmıştır.
• YÖK. (2014). 2014-2015 Eğitim-Öğretim Dönemi İçin 25.09.2014 Tarihli Yükseköğretim Genel Kurul Toplantısında Karara Bağlanan Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programı Açılmasına İzin Verilen Üniversiteler ve Kontenjanları. 21, Şubat 2015 tarihinde http://www.yok.gov.tr/documents/10279/34561/2015+Pedagojik+Formasyon+ile+%C4%B0lgili+Duyuru.pdf/d3d28785-9181-4ebd-8414-2ae8826c3364. sitesinden alınmıştır.
• YÖK. (2016a). Eğitim fakülteleri yeniden yapılandırılıyor, gelecek dönem "başarı sırası sınırlaması" uygulaması geliyor. 20 Mayıs 2017 tarihinde http://yok.gov.tr/web/guest/duyuru-detay/-/asset_publisher/MIMLny7g5Y3A/content/egitim-fakulteleri-yeniden-yapılandırılıyor- sitesinden alınmıştır.
• YÖK. (2016b). Üniversitelerimiz. 5 Haziran 2017 tarihinde http://www.yok.gov.tr/web/guest/universitelerimiz sitesinden alınmıştır. Weldon, P. R. (March 2015). The teacher workforce in Australia: Supply, demand and data issues. Melbourne: ACER. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu. (1965). 20 Mayıs 2017 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf sitesinden alınmıştır.