Okul Öncesi Dönemdeki İşitme Kayıplı Bir Çocuğun Gelişen Okuryazarlık Yaşantılarının İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 54 - 89, 31.03.2018

Hilal Atlar Yıldız Uzuner

Öz

Araştırmanın amacı, okul öncesi dönemdeki işitme kayıplı bir çocuğun evinde ve yakın çevresinde gerçekleşen okuma yazma yaşantılarını ve gelişen okuryazarlığını incelemektir. Durum çalışması olarak desenlenen araştırmanın katılımcıları; takvim yaşı 5 yaş 1 aylık olan işitme kayıplı bir erkek çocuk ve ailesidir. Araştırmanın verileri; katılımcı gözlemler, yarı-yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşmeler, ürünler, belgeler ve araştırma günlüğü yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler, araştırma süreci içinde ve sonunda gerektiğinde betimsel, gerektiğinde tümevarımsal olarak analiz edilmiştir. Ayrıca işitme kayıplı çocuğun gelişen okuryazarlık becerileri, Gelişen Okuryazarlık Kontrol Beceri Listesi yardımıyla değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları, işitme kayıplı çocuğun günlük rutinleri içinde ev ortamında ve yakın çevresinde akademik ve işlevsel okuryazarlık yaşantılarının olduğunu göstermiştir. Bu yaşantılarda çevresindeki yetişkinlerin işitme kayıplı çocuğa model olduğu ve etkileşimli olarak gerçekleşen yaşantılarda işitme kayıplı çocuğun sözlü ve yazılı dil becerilerini gelişen okuryazarlık ilkeleriyle uyumlu olarak desteklediği görülmüştür. Ayrıca, çocuğun bazı okuma yazma yaşantılarının annenin okuma yazma geçmişinden etkilendiği bulgusu elde edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, erken dönemde nitelikli okuma yazma yaşantıları olan işitme kayıplı çocuğun, işiten yaşıtlarına benzer okuryazar davranışları gösterdiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Gelişen okuryazarlık, işitme kayıplı çocuklar, erken okuma yazma, aile okuryazarlığı

Kaynakça

• Aram, D., Most, T. and Simon, A.B. (2008). Early literacy of kindergartens with hearing impairment. Topics in Early Childhood Education, 28 (1), 31-41.
• Baydık, B. (2003). Filizlenen okuryazarlık ve desteklenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4 (2), 77-89.
• Bergen, D. and Mauer, D. (2000). Symbolic play, phonological awareness and literacy skills at three age levels. K.A.Roskos, J.F.Christie (Eds.), Play and literacy in early childhood: Research from multiple perspectives içinde (s.45-62). New Jersey: Lawrance Erlbaum Associates Inc.
• Bodrova E. and Leong, J.D. (2010). Zihnin araçları erken çocukluk eğitiminde vygotsky yaklaşımı. (Çev: T.Güler, F.Şahin, A.Yılmaz, E.Kalkan). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bogdan, R.C. and Biklen, S.K. (2007). Qualitative research for eduacation an introduction to theory and methods. (5.Baskı). Boston: Pearson Education, Inc.Branscombe, N.A. and Taylor, J. (2000). It would be as good as Snow White: Play and prosody. K.A. Roskos, J.F. Christie (Eds.), Play and literacy in early childhood research from multiple perspectives içinde (s.169-188).
• Brice Heath, .S. (1983). Ways with words language, life and work in communities and classrooms. Cambridge: Cambridge University Press.
• Browns, F. (1979). Beginning reading instruction with hearing-impaired children. The Volta Review, 100-108.
• Bruner, J (1972). Child’s play. J. Bruner (Ed.),(2006), In search of pedagogy volume I: The selected works of Jerome S. Bruner içinde (s. 162-166). Oxon: Routledge.
• Bruner, J. (1983). Child’s talk learning to use language. Oxford: Oxford University Press.
• Christensen, L.B., Johnson, R.B. and Turner, L.A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz. (Çev: A. Aypay, Ed.). Ankara: Anı yayıncılık.
• Constantine, J.L. (2004). Relationships among early lexical and literacy skills and language-literacy environments at home and school. Doktora Tezi, A.B.D:South Florida Collage of Education.
• Conway, D. (1985). Children recreating writing: a preliminary look at the ppurposes of free-choice writing of hearing impaired kindergarteners. The Volta Review, 87, 91-107.
• Creswell, J.W. (2012). Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. (4. Baskı). Pearson.
• Davey, L. (1991). The applications of case study evaluations. Practical Assesment Research&Evaluation, 2 (9), 1-5.
• Deford, E.D. (1981). Literacy: reading, writing and other essentials. Language Arts, 58 (6), 652-658.
• DeWalt, K.M. and DeWalt, B.R. (2011). Participant observation a guide for fieldworkers. (2. Baskı). UK: AltaMira Press.
• Donahue, T., Aina S.M., Filibert, C. (2000). Reading aloud to children: a workshop for parents. Pacific Resources of Educational Reseatrch and Improvement: Washington.
• Durkin, D. (1963). Children who read before grade 1: a second story. The Elementary School Journal, 64 (3), 143-148.
• Dyson, H. A. (2005). Children out of bounds: the power of case studies in expanding visions of literacy development. J. Flood, S.B. Heath ve D. Lapp (Eds.), Handbook of research on teaching literacy through the communicative and visual arts içinde (s.167-180). New Jersey: Lawrance Erlbalum Associates Publishers.
• Easterbrooks, R.S., Lederberg, R.A., Miller,M.E., Bergeron, P.J., and Connor McDonald,C. (2008). Emergent literacy skills during early childhood in children with hearing loss: strengths and weaknesses. The Volta Review, 108 (2), 91-114.
• Ewoldt, C. (1985). A descriptive study of the developing literacy of young hearing-impaired children. The Volta Review, 87, 109-125.
• Fein, G.G., Ardila-Rey, A.E. and Groth, LA. (2000). The narrative connection: Stories and literacy. K.A. Roskos, J.F. Christie (Eds.), Play and literacy in early childhood research from multiple perspectives içinde (s.27-44). New Jersey: Lawrance Erlbaum Associates.
• Girgin, Ü. (2003). İşitme engelli çocuklar için erken dönem okuma yazma eğitimi. U, Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme, konuşma ve görme sorunları olan çocukların eğitimi içinde (139-163). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Glesne, C. (2014). Nitel araştırmaya giriş. (Çev: A. Ersoy, P.Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık..
• Guilbaud, S. (2003). The essence of play. F. Brown (Ed.), Playwork theory and practice içinde (s. 9-17). Buckingham: Open University Press.
• Hall, N. (1987). The emergence of literacy. (1.Baskı). Portsmouth: Heinemann Publishing.
• Halliday, M. (1975). Learning how to mean: explorations in the development of language. London: Edward Arnold.Heller, J.J. and O’Connor, E.J.P. (2006). Maintaining quality in research and reporting. R. Colwell (Ed.), MENC Handbook of research methodologies içinde (s.38-72). USA: Oxford University Press.
• Henderson, M.J. (1976). Learning to read: a case study of a deaf child. American Annals of the Deaf, 121 (5), 502-506.
• Heppner, H.D. (2016). Then what happened? Studying emergent literacy in the narrative play of preschool children. Language and Education, 30 (5), 459-477.
• Justice, M.L. (2006). Emergent literacy: Development, domains and intervention approaches L.M. Justice (Ed.), Clinical approaches to emergent literacy intervention içinde (s.3-27) USA: Plural Publishing Inc.
• Karaman, G. (2013). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracının geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Karasu, P. H. (2014). İşitme engelli çocuklara okul öncesi dönemde uygulanan okuma yazmaya hazırlık grup etkinlikleri. Eğitim ve Bilim. 39 (174), 297-312.
• Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş. ve Güldenoğlu, B. (2015). Anasınıfı çocuklarına yönelik erken okuryazarlık testi (EROT) geliştirme çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16 (3), 237-268.
• Karmiloff-Smith, A. (1992). Beyond modularity a developmental perspective on cognitive science. London: The MIT Press.
• Kassow, Z.D. (2006). Parent-child shared book reading quality versus quantity of reaading interactions between parents and young children. Talaris Research Institute, 1 (1), 1-9.
• Kretschmer, R.R., Kretschmer, W.L. ve Truax, R.T. (1978). Language development and intervention with the hearing impaired. Baltimore: University Park Press.
• Kümmerling-Meibauer, B. (2015). Erken okuryazarlık 0-3 yaş arası çocuk kitapları. (Çev.Ekin Uşşaklı). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Machado, J.M. (2012). Early chilhood experiences in language arts: early literacy (10.Baskı). USA: Wadsworth.
• Maxwell, M. (1984). A deaf child’s natural development of literacy. Sign Language Studies, 44, 191-224.
• Merriam, S.B. (2009). Qualitative research a guide to design and implementation. USA: John Wiley&Sons Inc.
• Morphett, V.M. and Washburne, C. (1931). When should children begin to read?. The Elementary School Journal, 31 (7), 496-503.
• Morrow, M.L. (2007). Developing literacy in preschool. New York: The Gulford Press.
• Morrow, M.L. (2009). Literacy development in the early years. (6.Baskı). U.S.A: Pearson.
• National early literacy panel report (2008). USA: National Institute for Literacy. Retrieved from https://lincs.ed.gov/publications/pdf/NELPReport09.pdf.
• Neuman, B.S. and Roskos, K. (1997). Literacy knowledge in practice: contexts of participation for young writers and readers. Reading Research Quartely, 32 (1), 10-32.
• Robertson,L. (2009). Literacy and deafness listening and spoken language. UK: Plural Publishing.
• Roskos, K.A. and Christie, F.J. (2000). A cognitive perspective. K.A. Roskos, J.F. Christie (Eds.), Play and literacy in early childhood research from multiple perspectives içinde (s. 1-60). New Jersey: Lawrance Erlbaum Associates Inc.
• Roskos, K. and Christie, J. (2001). Examining the play-literacy interface: A critical review and future directions. Journal of Early Childhood Literacy, 1(1), 58-89.
• Rottenberg, J.C. and Searfoss, W.L. (1992). Becoming literate in a preschool class: literacy development of hearing impaired children. Journal of Reading Behaviour, 24 (4), 463-479.
• Rowe, D.W. (2000). Bringing books to life: The role of book-related dramatic play in young children’s literacy learning K.A. Roskos, J.F. Christie (Eds.), Play and literacy in early childhood research from multiple perspectives içinde (s. 3-45). New Jersey: Lawrance Erlbaum Associates Inc.
• Ruiz, T.N. (1995). A young deaf child learns to write: implications for literacy development. The Reading Teacher, 49 (3), 206-217.
• Sarıkaya, E. ve Uzuner, Y. (2013). İşitme engelli çocukların okuma yazma öğrenmelerine ilişkin öğretmen görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 31-61.
• Schirmer, R.B. (2005). Language & literacy development in children who are deaf. (2.Baskı). MA: Allyn and Bacon.
• Seggie, F.N. ve Bayyurt, Y. (2015). Nitel araştırma yöntemi teknik, analiz ve yaklaşımları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Snow, C.E., Burns, M.S. and Griffin, P. (1998). Preventing reading difficulties in young children. Washington, DC: National Academy Press.
• Stake, R.E. (2010). Qualitative research studying how things work. New York: The Guilford Press.
• Strickland, D. and Morrow, L.M. (1990). Emergent literacy: how young children learn to read. The Association for Supervision and Curriculum Development.
• Şener, T. (2012). Koklear implantlı çocuklarda fm sistem kullanımının dil gelişimine etkisi. Yüksek Lisans Tezi İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9.Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Teale, W.H. (1995). Young children and reading: trends across the twentieth century. Journal of Education, 177 (3), 95-127.
• Teale, W.H. and Sulzby, E. (1986). Introduction: Emergent literacy as a perspective for examining how young children become writers and readers. Teale, W.H., Sulzby, E. (Eds.), Emergent literacy içinde (s.vii-xxii). New Jersey: Ablex Publishing.
• Truax, R.R. (1978). Reading and language. R.R. Kretschmer, L.W. Kretschmer, R.R. Truax (Ed.), Language development and intervention with the hearing impaired içinde (279-309). Baltimore: University Park Press.
• Turan, Z., Küçüköncü D., Cankuvvet, N. ve Yolal, Y. (2012). Koklear implant ve işitme cihazı kullanan işitme kayıplı çocukların dil ve dinleme becerilerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Degisi, 4, 142-150.
• Tüfekçioğlu, U. (2007). Çocuklarda işitme kaybının etkileri. U.Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme konuşma , görme sorunu olan çocukların eğitimi içinde (s.1-45). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Tüfekçioğlu, U. (2008). Okulöncesi eğitimde oyun ve önemi. U. Tüfekçioğlu (Ed.), Çocukta oyun gelişimi, beden eğitimi ve oyun öğretimi içinde (s.1-35). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Uzuner, Y. (1993). An investigation of a hearing mother’s reading aloud efforts to her preschool age hearing and hearing impaired children before bedtime. Doktora Tezi. A.B.D: Cincinnati Üniversitesi.
• Uzuner, Y. (1996). Filizlenen okuryazarlık “emergent literacy”. Sevgi Çiçekleri Zihinsel Yetersizlik Araştırma, Eğitim ve Haber Dergisi, 1 (1), 27-29.
• Vygotsky, L.S. (1978). Mind in society the development of higher psychological processes. Cambridge: Harvard University Press.
• Weisner, T.S. (1998). Human development, child well-being, and the cultural project of development. D.Sharma, K.W. Fischer (Eds.), Socioemotional development across cultures içinde (s.69-85). USA: Jossey-Bass Publishers.
• Weiss, S.R. (1995). Learning from strangers. New York: The Free Press.
• Whitehead, M. R. (2002). Developing language and literacy with young children. (2.Baskı). London: Chapman.
• Whitehead, M. (2010) Language and literacy in the early years 0-7. (4.Baskı). London: SAGE.
• Whitehurst, G.J. and Lonigan, C.J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69 (3), 848-872.
• Wie O.B., Falkenberg, O.T. and Tomblin, B. (2007). Children with a cochlear implant: Characteristics and determinants of speech recognition, speechrecognition growth rate, and speech production. International Journal of Audiology, 46 (5), 232-243.
• Williams, C. (2004). Emergent literacy of deaf children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9 (4), 352-365.
• Williams, L. C. (1994). The language and literacy worlds of three profoundly deaf preschool children. Reading Research Quarterly, 29 (2), 124-155.
• Yin, K.R. (2009). Case study research design and methods. (4.Baskı). UK: Sage Publications.
• Yıldırım Doğru, S. (2013). Erken çocuklukta özel eğitim. S. Yıldırım Doğru, N. Durmuşoğlu Saltalı (Eds.) Erken çocukluk döneminde özel eğitim içinde (s. 37-102). Ankara: Maya Akademi.