Okul Öncesi Dönem Çocuklarının İzledikleri Çizgi Filmlerin Toplumsal Cinsiyet Kalıp Yargıları Açısından İncelenmesi: Niloya Örneği

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 96 - 111, 31.07.2017

Sevcan Yağan Güder , Aylin Ay Filiz Saray İsmihan Kılıç

Öz

Bu araştırma, Niloya çizgi filmini toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelemeyi amaçladığından yorumlamacı temel nitel araştırma özelliği taşımaktadır. Araştırmada Niloya çizgi filminin 50 bölümü izlenmiş ve elde edilen veriler içerik analizi yoluyla analiz edilmiştir. Çizgi filmde bulunan karakterlerin, toplumsal cinsiyete ilişkin kalıp yargılara uygun davranış ve görünümlere sahip oldukları belirlenmiş olup, çizgi filmin toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının üretilmesine katkı sağladığı ortaya çıkmıştır. Çizgi filmde gösterilen yemek yapma, ev temizleme, çocuk bakımı gibi işlerle hep annenin ilgilendiği; araba sürme, bahçe işleri ve hayvanlarla ilgilenme
gibi işlerle ise baba ve dedenin ilgilendiği görülmüştür. İzlenen bölümlerde kadın karakterlerin giysi renkleri pembe ve mor gibi renklerken, erkek karakterlerin giysi renklerinde mavi, sarı, yeşil gibi renkler olduğu gözlemlenmiştir. Yine kız ve erkek çocukların oyun ve oyuncak tercihlerinin toplumsal cinsiyet kalıplarına uygun olduğu ortaya çıkmıştır. Çocukların büyük çoğunluğunun çizgi film izlediği ve bu karakterle özdeşim kurduğu düşünüldüğünde kadın–erkek eşitliğinin sağlanması amacıyla çizgi filmlerdeki cinsiyet eşitsizliği probleminin çözülmesi ve içerdikleri mesajlar açısından düzenlenmesi gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çizgi film, toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet kalıp yargıları, okul öncesi dönem, çocuk

Kaynakça

• Adak Özdemir, A. ve Ramazan, O. (2012). Çizgi filmlerin çocukların davranışları üzerindeki etkisinin anne görüşlerine göre incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35, 157-173.
• Akman, B., Yagan, S., Ozer, G., Kaya, A., Zorlu, G., Sahillioglu, D.E. (2011, Novmber). Caillou: A cartoon all children admire. Paper Presented at ICERI2011 International Conference of Education, Innovation Held in Madrid, Spain, p.687. Retrieved from: http://www.library.iated.org/ down.doc, ICERI2011TOC.
• Akman, F. (2014). George Gerbner'in tv araştırması ve ekme kuram ı- Maxwell Mccombs ile Donaldı Shawa'ın tv araştırması ve gündem belirleme. İstanbul Üniversitesi, Medya Araştırmaları. http://2014hit.blogspot.com.tr/2014/12/george-gerbnerin-tv-arastrmas-ve-ekme.html adresinden edinilmiştir.
• Akkuş, S., Yılmazer, Y., Şahinöz, A. ve Sucaklı, İ. (2015). 3-60 ay arası çocukların televizyon izleme alışkanlıklarının incelenmesi. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi. Erken Müdahale. 11-13 Mayıs 2015. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 351-360.
• Alabay, E. ve Yağan Güder, S. (2014). Oyuncak reklamlarının mesajı: “Bana cinsiyetini söyle, sana oyuncağını söyleyeyim… Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1. Dil,Kültür ve Edebiyat Çalıştayı Talât Sait Halman’a Armağan Kitabı. 1-16.
• Altınkılıç, Z. ve Özkan, H. (2014). Televizyon izlemenin 1-6 yaş çocuk sağlığı üzerindeki etkilerine yönelik annelerin tutum ve davranışlarının belirlenmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi, 4(3), 186-194.
• Bakır, A. & Palan, K.M. (2010). How are children’s attitudes toward ads and brands affected by gender-related content in advertising? Journal of Advertising, 39(1), 35-48.
• Bora, A. (2011). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık. İstanbul bilgi üniversitesi sosyoloji ve eğitim çalışmaları birimi “Önyargılar, Kalıp Yargılar ve Ayrımcılık: Sosyolojik ve Eğitimsel Perspektifler Projesi”. http://secbir.org/images/haber/2011/01/15-aksu-bora.pdf
• Calvert, S.L., Kotler, J.A., Zehnder, S.M., & Shockey, E.M. (2003). Gender stereotyping in children's reports about educational and informational television programs. Media Psychology, 5(2), 139-162.
• Case, S. (2015). Tough turtles and pretty princesses: a content analysis of gender representations in popular children's media. (Unpublished Master Thesis), Georgetown University, Washington.
• Çankaya, M. (2009). Geleneksel? modern? veya her ikisi? Türk televizyon reklamlarında toplumsal cinsiyet temsili. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 279-295.
• Deniz, A. (2016). Medya ve toplumsal cinsiyet. S. Yağan Güder (Ed.). Erken çocuklukta cinsel eğitim ve toplumsal cinsiyet içinde (119-137). Ankara: Eğiten Kitap.
• Dökmen, Z.Y. (2010). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. (2. Baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Ersoy Quadir, S. ve Akaroğlu, G. (2009). Televizyon reklamlarının çocuk tüketiciler üzerine görsel etkilerinin bir incelemesi. Selçuk İletişim Dergisi, 6(1), 78-98.
• England, D.E., Descartes, L., & Collier-Meek, M.A. (2011). Gender role portrayal and the Disney princesses. Sex Roles, 64, 555-567.
• Glascock, J. (2001). Gender roles on prime-time network television: Demographics and behaviors. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 45(4), 656-669.
• Gündüz Kalan, Ö. (2010). Reklamda çocuğun toplumsal cinsiyet teorisi bağlamında konumlandırılışı: “kinder” reklam filmleri üzerine bir inceleme. İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi Dergisi, 1. 75-89.
• Hamarat, D., Işıtan, S., Özcan, A. ve Karaşahin, H. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının izledikleri çizgi filmler üzerine bir inceleme: Caillou ve Sünger Bob örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33). 75-91.
• Hentges, B., & Case, K. (2013). Gender Representations on Disney Channel, Cartoon Network, and Nickelodeon Broadcasts in the United States, Journal of Children and Media, 7(3), 319-333.
• Hoerrner, K. L. (1996). Gender roles in Disney films: Analyzing behaviors from Snow White to Simba. Women's Studies in Communication, 19(2), 213-228.
• İşçibaşı, Y. (2003). Çocuğun sosyalleşmesinde aile-televizyon ilişkisi. Kurgu Dergisi, 20, 143-147.
• Kalaycı, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir çizgi film çözümlemesi: PEPEE. Eğitim ve Bilim, 40 (177), 243-270.
• Kemp, S. (2011). The effects of product-based programs and advertisements on the toy choices of 3-5 year old boys. (Honours Thesis). The University of Queensland, School of Psychology.
• Köker, E. ve Karaaslan, H. (2011). Medya. Y. Ecevit ve N. Karkıner, (Ed.), Toplumsal cinsiyet çalışmaları içinde (96-116). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-91.
• Merriam, S.B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan. (Çev. Ed.). 3. Basım. Ankara: Nobel Yayın.
• Ogletree, S.M., Martinez, C.N., Turner T.R., & Mason, B. (2004). Pok´emon: Exploring the role of gender. Sex Roles, 50, 851-859
• Oruç, C. Tecim, E. ve Özyürek, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuğunun kişilik gelişiminde rol modellik ve çizgi filmler, Ekev Akademi Dergisi, 48, 281-296.
• Özakar, S. ve Koçak, C. (2012). Kitle iletişim araçlarından televizyonun 3-6 yaş grubundaki çocukların davranışları üzerine etkisi. New/Yeni Symposium Journal, 50(1), 31-40.
• Sabuncuoğlu, A. (2006). Televizyon reklamlarında toplumsal cinsiyet. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir. I. Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi (2013). Türkiye çocuk ve medya stratejisi ve uygulama planı. http://www.cocukvemedyahareketi.org/Files/pdf/CalistayRaporuNisan2013. pdf adresinden edinilmiştir.
• Tümkan, F. (2007). Televizyondaki şiddetin çocuklar üzerindeki etkisi. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Milli Eğitim Dergisi, 1, 65-88.
• Türkmen, N. (2012). Çizgi filmlerin kültür aktarımındaki rolü ve Pepee. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 139-158.
• Uluyağcı, C. ve Yılmaz, R.A. (2007). Televizyon reklamlarında çocuğa ilişkin toplumsal cinsiyet rollerinin sunumu. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 6, 141-157.
• UNICEF (2004). Kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesi uluslararası sözleşmesi, https://www.unicef.org/turkey/pdf/_gi18.pdf
• Ünal, N. ve Durualp, E. (2012). Televizyonun okul öncesi çocuklar üzerindeki etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (2), 93-104.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35, 29-56.
• Velandia-Morales, A,, & Rincon, J.C. (2014). Gender roles and stereotypes used through tv advertisements. Universitas Psychologica, 13(2), 517-527.