Okul Müdürlerinin Kullandıkları Güç Türlerinin Temeline İlişkin Öğretmen Algılamaları: Fenomenografik Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 39 - 72, 30.01.2020

Ahmet Karakaş

https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.3m

Öz

Max Weber gücü, “bir kişinin direnmelere rağmen kendi iradesini gerçekleştirebilme yeteneği” olarak tanımlamıştır. Bu bakımdan güç fenomeni önemlidir. Bu fenomenografik araştırmanın amacı, kamuya ait okullarda görev yapan öğretmenlerin ifadelerinden yola çıkarak, bir okul müdürünün güç temeline (kaynağına) ilişkin kaç farklı algılama olabileceğini, bu algılama yollarının öğretmenler üzerindeki etkileriyle birlikte ortaya koymak ve ortaya konulan algılamaları ilgili alan yazın çerçevesinde incelemektir. Bu araştırmada, nitel araştırma metodolojisi kapsamında fenomenografi deseni tercih edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 eğitim öğretim yılında Malatya ilinde görev yapan 20 öğretmen oluşturmaktadır. Çalışma grubunun oluşturulmasında maksimum çeşitlilik örneklemesi yaklaşımı esas alınmıştır. Araştırma bulguları sonucunda bir okul müdürünün güç temelinin dokuz farklı şekilde algılanabileceği görülmüştür. Bu araştırma, okul yönetimi sürecinde esas alınan güç temellerinin öğretmenler tarafından nasıl algılandığını ortaya koyan bulgularıyla müdürlere okul yönetiminde etkili güç temellerine ilişkin sağlıklı bir perspektif geliştirmeleri bakımından fayda sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Güç temelleri, güç kaynakları, okul yöneticileri, öğretmenler, fenomenografi

Teachers' Conceptions on the Basis of the Power Types Used by School Principals: A Phenomenographic Research

Öz

Max Weber described the power as “the ability of a person to realize his / her own will despite the resistance.” So, the power phenomenon is important. Purpose of research is, to reveal how many conceptions of a principal can be related to the basis of power (source), to show the effect of different ways of conception on teachers and to examine perceived conceptions in the context of the relevant field. A phenomenographic design was used within the scope of qualitative research methodology. The research covers 20 teachers (The study group was selected by maximum sampling approach.). As a result, it was seen that the power basis of the principals was perceived in nine different ways. This research can provide benefits to principals in developing a healthy perspective on effective power foundations in school management with the findings of how teachers perceive the foundations of power in school management process.

Anahtar Kelimeler

Bases of power, sources of power, principals, teachers, phenomenography

Kaynakça

• Afzalur Rahim, M. (1986). Some psychometric properties of two measures of French and Raven bases of power. The Journal of psychology, 120(5), 465-472.
• Akgül, R. (2013). Ortaöğretim kurumlarındaki yöneticilerin yönetimde gücü kullanma stillerinin öğretmen algılarına göre örgütsel bağlılığa etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü EYTPE Bilim Dalı, Edirne.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2011). Relationship between the school administrators' power sources and teachers' organizational trust levels in Turkey. Journal of Management Development, 31(1), 58-70.
• Altınkurt, Y., Yılmaz, K., Erol, E. ve Salalı, E. T. (2014). Okul müdürlerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Journal of Teacher Education and Educators, 3(1), 25-52.
• Aslanargun, E. (2009). İlköğretim ve lise müdürlerinin okul yönetiminde kullandığı güç türleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı, Ankara.
• Barnard, A., McCosker, H. and Gerber, R. (1999). Phenomenography: A qualitative research approach for exploring understanding in health care. Qualitative Health Research, 9(2), 212-226.
• Barnes, B. K. (2015). Exercising influence: a guide for making things happen at work, at home, and in your community (Ed. 3). New Jersey: John Wiley & Sons.
• Bowden, J. A. and Walsh, E. (2000). Phenomenography. Melbourne: RMIT University Press.
• Burke, R. J. and Wilcox, D. S. (1971). Bases of supervisory power and subordinate job satisfactions. Canadian Journal Of Behavioural Science/Revue Canadienne Des Sciences Du Comportement, 3(2), 183.
• Büyük Larousse sözlük ve ansiklopedisi (Cilt 9). (1986). Etki. İstanbul: Milliyet Yayınları. s.4814.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel aldanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Corbett, J. M. (1994). Critical cases in organisational behaviour. Houndmills, Basingstoke, Hampshire and London: The Macmillan Press LTD.
• Cömert, M. (2014). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile okul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Dall'Alba, G., Walsh, E., Bowden, J., Martin, E., Marton, F., Masters, G., ... and Stephanou, A. (1989). Assessing understanding: A phenomenographic approach. Research in Science Education, 19(1), 57-66.
• Demir, A. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Sivas.
• Erchul, W. P., and Raven, B. H. (1997). Social power in school consultation: A contemporary view of French and Raven's bases of power model. Journal of School Psychology, 35(2), 137-171.
• French, J. R., Raven, B. and Cartwright, D. (1959). The bases of social power. Classics Of Organization Theory, 7, 311-320.
• Gemmill, G. R. and Wilemon, D. L. (1972). The product manager as an influence agent. The Journal of Marketing, 36(1), 26-30.
• Hinkin, T. R., and Schriesheim, C. A. (1989). Development and application of new scales to measure the French and Raven (1959) bases of social power. Journal Of Applied Psychology, 74(4), 561.
• Jackson, N. and Carter, P. (2007). Rethinking organisational behavior: A poststructuralist framework. London: Pearson Education.
• Karakaş, A. ve Kırbaç, M. (2019). Müdürlerin güç temelinin öğretmenlerin mesleğe yönelik tutumuna etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(12), 36-65.
• Helvacı, M. ve Kayalı, M. (2011). Okul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Uşak ili örneği). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(22), 255-279.
• Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı, Malatya.
• Koşar, S. ve Çalık, T. (2011). Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 17(4), 581-603.
• Larsson, J., and Holmström, I. (2007). Phenomenographic or phenomenological analysis: Does it matter? Examples from a study on anaesthesiologists’ work. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 2(1), 55-64.
• Lincoln, Y. S. and Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Newbury Park, California: Sage Press.
• Mann, M. (1986). The Sources of Social Power: Volume 1, A History of Power from the Beginning to AD 1760. New York: Cambridge University Press.
• Marton, F. (1981). Phenomenography: Describing conceptions of the world around us. Instructional Science, 10(2), 177-200.
• Marton, F. (1986). Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality. Journal of Thought, 21(3), 28-49.
• Marton, F. (1988), Phenomenography: A research approach to investigating different understanding of reality, in Sherman, R.R. and Webb, R.B. (Eds), Qualitative Research in Education: Focus and Methods, Routledge, London, pp. 140-160.
• Marton, F. (1994, November). The idea of phenomenography. In Conference Proceedings, Phenomenography: Philosophy and Practice QUT, Brisbane (pp. 7-9).
• Marton, F. and Pong, W.Y. (2005). On the unit of description in phenomenography. Higher Education Research and Development. 24(4), 335-348.
• Marton, F. and Svensson, L. (1979). Conceptions of research in student learning. Higher education, 8(4), 471-486.
• Orgill, M. (2012), “Phenomenography”, in Seed, N.M. (Ed.), Encyclopedia of the Sciences of Learning, Springer, New York, pp. 2608-2611.
• Osteraker, M. (2002), “Phenomenography as a research method in management research”, available at: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10 .1.1.199.5234&rep=rep1&type=pdf
• Özaslan, G. (2006). Eğitim yöneticilerinin güç tipi tercihlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü EYTPE Anabilim Dalı, Konya.
• Özaslan G. (2018). Principals’ conceptions of their current power basis revealed through phenomenography. Journal of Educational Administration, 56(2), 220-235.
• Özhan, T. (2016). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeylerine yönelik görüşleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Düzce.
• Pars, M. Ş. (2017). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Samsun.
• Pfeffer, J. (1992). Managing with power: Politics and influence in organizations (New Ed.). Boston: Harvard Business Press.
• Podsakoff, P. M. and Schriesheim, C. A. (1985). Field Studies of French and Raven's Bases of Power: Critique, Reanalysis, and Suggestions for Future Research. Psychological Bulletin, 97(3,387-411).
• Polat, S. (2010). Okul öncesi yöneticilerinin kullandıkları yönetsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen algıları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Raven, B. H. (1965). Social influence and power. In I.D. Steiner and M. Fishbein (Eds.), Current studies in social psychology (pp. 371–382). New York: Holt, Rinehart, Winston.
• Raven, B. H. (1992). A Power/Interaction Model of Interpersonal Influence: French and Raven Thirty Years Later. Journal of Social Behavior and Personality, 7(2), 217.
• Raven, B. H. (1993), The bases of power: Origins and recent developments. Journal of Social Issues, 49, 227–251. doi:10.1111/j.1540-4560.1993.tb01191.x
• Raven, B. H. (2008). The bases of power and the power/interaction model of interpersonal influence. Analyses of Social Issues and Public Policy, 8(1), 1-22.
• Raven, B. H., Schwarzwald, J., and Koslowsky, M. (1998). Conceptualizing and measuring a power/interaction model of interpersonal influence 1. Journal of Applied Social Psychology, 28(4), 307-332.
• Salancik, G. R. and Pfeffer, J. (1977). Who gets power and how they hold on to it: A strategic-contingency model of power. Organizational Dynamics, 5(3), 3-21.
• Säljö, R. (1979). Learning about learning. Higher Education, 8(4), 443-451.
• Säljö, R. (1981). Learning approach and outcome: Some empirical observations. Instructional Science, 10(1), 47-65.
• Sezgin, F. ve Koşar, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin güç stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 273-296.
• Schriesheim, C. A., Hinkin, T. R., and Podsakoff, P. M. (1991). Can ipsative and single-item measures produce erroneous results in field studies of French and Raven's (1959) five bases of power? An empirical investigation. Journal of Applied Psychology, 76(1), 106.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for İnformation, 22(2), 63-75.
• Sin, S. (2010). Considerations of quality in phenomenographic research. International Journal of Qualitative Methods, 9(4), 305-319.
• Svensson, L. (1997). Theoretical foundations of phenomenography. Higher Education Research & Development, 16(2), 159-171.
• Türk Dil Kurumu. (2006a). Kontrol etmek. (Türk Dil Kurumu) Mart 8, 2018 tarihinde tdk.gov.tr: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5aa05d86411326.23103517 adresinden alındı.
• Türk Dil Kurumu. (2006b). Etki. (Türk Dil Kurumu) Temmuz 12, 2017 tarihinde tdk.gov.tr: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=118183 adresinden alındı.
• Uçar, L. (2016). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ve örgütsel depresyon düzeyi: Bir ilişkisel tarama modeli. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Siirt
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Siirt.
• Vatansever, S. (2017). Ortaokul yöneticilerinin güç tipi tercihlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yorulmaz, A. (2014). Ortaöğretim kurumlarındaki okul yöneticilerinin örgütsel güç kaynakları ve kullanma düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Weber, M. (1947). The Theory of Social and Economic Organisation. (T. Parsons, Dü., A. M. Henderson, & T. Parsons, Çev.) New York: The Free Press, Glencoe, Illinois & The Falcon's Wings Press.