Sözleşmeli Öğretmenlik ve Sözlü Sınav: Öğretmen Adayları Ne Düşünüyor?

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 237 - 266, 30.01.2020

Yıldıray Karadağ , Mücahit Aydoğmuş , Alper Kesten

https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.11m

Öz

Araştırmada öğretmen adaylarının sözleşmeli öğretmenlik uygulaması ve sözlü sınav sistemiyle ilgili görüşlerini incelemek amaçlanmıştır. Çalışma grubu, eğitim fakültesinin farklı bölümlerinde öğrenim gören 12 öğretmen adayından oluşmaktadır. Katılımcılar belirlenirken ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmış ve ölçütleri sağlayan katılımcılarla görüşmeler yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak yarı-yapılandırılmış görüşme formu, veri analizinde ise tematik analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; öğretmen adaylarının sözleşmeli öğretmenliği, öğretmenlik mesleğine zarar veren, iş garantisi olmadığı için öğretmenleri tedirgin eden; bir meslek olarak eskisine göre daha güvensiz ve riskli olarak gördükleri bulunmuştur. Altı yıllık zorunlu hizmet süresinin öğretmenlerin kişisel hayatını olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin tayin haklarının olmaması da bir sorun olarak görülmektedir. Ayrıca katılımcılar sözlü sınavın objektif olamayacağını ve şans faktörün etkili olabileceğini belirtmişlerdir. Katılımcıların görüşlerinden yola çıkarak sözleşmeli öğretmenlik uygulaması ve sözlü sınav sistemine yönelik yetkili kurumlar tarafından düzenlemeler yapılabilir veya olumsuz görüşlerin iyileştirilmesi adına sözleşmeli öğretmenliğin ve sözlü sınavın niçin önemli olduğu öğretmen adaylarına aktarılabilir.

Anahtar Kelimeler

Sözleşmeli öğretmenlik, öğretmen adayları, mülakat, zorunlu hizmet

Contract Teaching and Oral Exam: What Do The Teacher Candidates Think?

Öz

The purpose of this study is to examine the opinions of teacher candidates about contract teaching and oral exam system. The study group consisted of 12 teacher candidates involved in different departments of the faculty of education. The criterion sampling method was used to determine the participants, and interviews conducted with the participants who met the criteria. A semi-structured interview form used as a data collection tool and, a thematic analysis method was realized to analyze the data. Results revealed that teacher candidates regarded contracted teaching as it is harming the teaching profession, making teachers uneasy because there is no job guarantee and as a profession, and they were found to be more insecure and riskier than before. It concluded that the six-year compulsory service period affects teachers' personal life negatively. Lack of teachers' right to replacement is also a problem. They also stated that the oral exam cannot be objective and that the chance factor may be effective. Based on the opinions of the participants, arrangements can be made by the authorized institutions for contract teaching and oral examination system. Besides, to reduce the negative thoughts of pre-service teachers, it can be explained to pre-service teachers why contract teaching and oral examination are important.

Anahtar Kelimeler

: Contract teaching, teacher candidates, oral exam, compulsory service

Kaynakça

• Atav, E. ve Sönmez, S. (2013). Öğretmen adaylarının Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS)'na ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 1-13. Erişim adresi: http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/275-published.pdf
• Avcı, B. ve Yücel Toy, B. (2018). Norveç ve Türkiye eğitim sistemleri ile öğretmen yetiştirme sistemlerinin karşılaştırılması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(25), 39-59. doi:10.29329/mjer.2018.153.3
• Aydın, A., Sarıer, Y., Uysal, Ş., Aydoğdu Özoğlu, E. ve Özer, F. (2014). Türkiye’de öğretmen istihdamı politikalarının değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(4), 397-420. doi:10.14527/kuey.2014.016.
• Ayres, L. (2008). Thematic Coding and Analysis. In Given, L. M. (Eds.). The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods (pp. 867-868). Thousand Oaks, SAGE Publications.
• Bahar, H. H. (2011). ÖSS puanı ve lisans mezuniyet notunun KPSS 10 puanını yordama gücü. Eğitim ve Bilim, 36(162), 168-181. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/801/319
• Ballou, D. ve Podgursky, M. (1998). Teacher recruitment and retention in public and private schools. Journal of Policy Analysis and Management, 17(3), 393-417. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/3325555
• Bayram, G. (2009). Öğretmenlerin istihdam biçimi farklılıkları ve yarattığı sorunlar: Ankara'da çalışan sözleşmeli ve ücretli öğretmenlerin görüşlerine dayalı bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Boyd, D., Lankford, H., Loeb, S. ve Wyckoff, J. (2008). The impact of assessment and accountability on teacher recruitment and retention: Are there unintended consequences? Public Finance Review, 36(1), 88-111. Retrieved from http://pfr.sagepub.com/content/36/1/88.abstract
• Braun, V. & Clarke, V. (2006) Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. Retrieved from https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (19. Baskı). Ankara, Pegem Akademi.
• Byrnes, A. D., Kiger, G. ve Shechtman, Z. (2003). Evaluating the use of group interviews to select students into teacher education programs. Journal of Teacher Education, 54(2), 163-172. doi:10.1177/0022487102250310
• Celep, C. (2000). Eğitimde Örgütsel Adanma ve Öğretmenler. Ankara, Anı Yayıncılık.
• Çalışoğ, M. ve Tanışır, S. D. (2018). Sözleşmeli Öğretmenlik Uygulamalarının sözleşmeli öğretmenlerin görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 105-132. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/aicusbed/issue/36806/409696
• Çapa, Y. ve Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 69-73. Erişim adresi: http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1063-published.pdf
• Çiftçi, S. ve Arı, S. (2016). Öğretmen istihdamında uygulamaya konulan sözlü sınavın sınıf öğretmeni adaylarının görüşlerine göre değerlendirilmesi. 1. Internatıonal Academıc Research Congress tam metin bildiri kitabı (s. 2844-2849) içinde. Antalya.
• Çolak, İ. ve Demir, S. B. (2017). Oral exam system at teacher appointments in Turkey. International Journal of Evaluation and Research in Education, 6(3), 227-232. doi:10.11591/ijere.v6i3.pp227-232.
• Çolak Ölmez, Z. (2009). Sözleşmeli öğretmenlik uygulamasının öğretmenler üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: Trabzon ili örneği (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Demirci, O. (2011). İlköğretim okullarında çalışan sözleşmeli ve kadrolu öğretmenlerin özlük haklarındaki farklılıklar ve iş motivasyonu (Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Demirkaya, H. ve Ünal, O. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sözleşmeli öğretmenlik uygulamasına yönelik görüşlerinin incelenmesi. İnternational Journal of Social Sciences Research, 6(1), 24-37. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/392445
• Deryakulu, D. (2011). KPSS eğitim bilimleri sorularının genel öğretmen yeterliklerinin öğretim teknolojisi alanı ile ilgili alt yeterlik ve performans göstergeleri açısından incelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 1(1), 1-23. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423877316.pdf
• Dilekmen, M., Ercoşkun, M. H. ve Nalçacı, A. (2005). Öğretmen adaylarının akademik ve KPSS başarılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 304-315. Erişim adresi: http://edergi.atauni.edu.tr/ataunikkefd/article/view/1021003999
• Epçaçan, C. (2016). Öğretmen adaylarının KPSS ve öğretmenlik atamaları hakkındaki görüşleri. Turkish Studies, 11(3), 1065-1090. doi:10.7827/TurkishStudies.9390
• Eraslan, L. (2004). Öğretmenlik mesleğine girişte kamu personeli seçme sınavı (KPSS) yönteminin değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-31. Erişim adresi: https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/167/167
• Erdem, A. R. (2010). İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin karşılaştığı özlük sorunları ve bu özlük sorunlarının performanslarına etkisi konusundaki görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 21-55. Erişim adresi: http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11607/2749/2erdem.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Erdem, E. ve Soylu, Y. (2013). Öğretmen adaylarının KPSS ve alan sınavına ilişkin görüşleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4(1), 223-236. Erişim adresi: http://sbedergi.karatekin.edu.tr/Makaleler/593283760_13.pdf
• Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B. L. ve Allen, S. D. (1993). Doing Naturalistic Inquiry: A Guide to Methods. Newbury Park, London, New Delhi: SAGE Publications.
• European Commission (Eurostat) and Education, Audiovisal and Culture Executive Agency (Eurydice). (2012). Key data on education in Europe. Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA P9 Eurydice), Brussel. doi:10.2797/77414.
• Ezzy, D. (2002). Qualitative analysis: Practice and innovation. London: Routledge.
• Fyfe, A. (2007). The use of contract teachers in developing countries: trends and impact. International Labour Office, Geneva. Retrieved From http://www.oit.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/-sector/documents/publication/wcms_160813.pdf
• Geeves, R. ve Bredenberg, K. (2004). Contract teachers in Cambodia. International Institute for Educational Planning, Paris. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/44839009_Contract_teachers_in_Cambodia
• Gibson, W. J. & Brown, A. (2009). Working with Qualitative Data. London: SAGE Publications.
• Gökyer, N. ve Çiçek, F. (2011). Sözleşmeli öğretmenlik uygulamasının değerlendirilmesi (Elazığ Alacakaya ilçesi örneği). 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium bildiri kitabı (s. 22-24) içinde. Elazığ.
• Guarino, C. M., Santibanez, L. ve Daley, G. A. (2006). Teacher recruitment and retention: a review of the recent empirical literature. Review of Educational Research, 76(2), 173-208. doi:10.3102/00346543076002173
• Gündüz, H. B. (2008). Öğretmenlerin sözleşmeli istihdamı ve durumlarına ilişkin öğretmenlerin görüşleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 40-60. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/sakaefd/article/view/5000003785/5000004295
• Hobson, A. J., Ashby, P., Mclntyre, J. Ve Malderez, A. (2010). International approaches to teacher selection and recruitment. OECD Education Working Papers, 47, 1-30. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED529646.pdf
• Holden, M. ve Kitchen, J. (2017). Choosing how we choose: a review of teacher education admissions literatüre. Teaching & Learning, 11(1), 16-31. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/318746202_Choosing_how_we_choose_A_review_of_teacher_education_admissions_literature
• İbiş, İ. (2010). Kamuda sözleşmeli çalışma ve çalışma barışına etkisi: Milli Eğitim Bakanlığı örneği (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Jacob, B. A. (2016). The power of teacher selection to improve education. Evidence Speaks Reports, 1(12), 1-7. Retrieved from https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/teacher-selection.pdf
• Jacobowitz, T., DeLorenzo, L. ve Adirim, M. (2000). Incorporating concerns for diversity and social justice in admissions decisions. A paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, 1-10.
• Kablan, Z. (2010). Akademik mezuniyet ortalama puanı ile KPSS başarı puanı arasındaki ilişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 451-470. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/153416
• Karaca, E. (2011). Öğretmen adaylarının Kamu Personeli Seçme Sınavı’na (KPSS) yönelik tutumları. Akademik Bakış Dergisi, 23, 1-18. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/360776
• Karaçanta, H. (2009). Öğretmen adayları için Kamu Personeli Seçme Sınavı kaygı ölçeğinin geliştirilmesi (geçerlik ve güvenirlik çalışması). Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 50-57. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/296441
• Karadeniz, Y. ve Demir, S. B. (2010). Sözleşmeli öğretmenlik uygulamasının değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 55-77. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423910320.pdf
• Karatepe, S. ve Kurnaz, S. (2019). Kamu yönetiminde liyakat ilkesi: İngiltere örneği üzerinden Türkiye için bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 77-104. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/748760
• Kavcar, C. (2002). Cumhuriyet döneminde dal öğretmeni yetiştirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 1-14. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/509256
• Koşar, D., Er. E., Koşar, S. ve Kılınç, A. Ç. (2018). Öğretmen atamalarında sözlü sınav uygulamasının değerlendirilmesi: Atanan ve atanamayan öğretmen adaylarının görüşlerine dayalı nitel bir analiz. Milli Eğitim Dergisi, 47(218), 135-162. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/555623
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, London, New Delhi: SAGE Publications.
• MEB. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sözleşmeli Öğretmen İstihdamına İlişkin Yönetmelik (2016, 3 Ağustos). Resmî Gazete, (Sayı: 29790). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/08/20160803-22.htm
• Şahin, B. (2016). Kamu personel sisteminde işe girme ve yükselmede çağdaş liyakat kavramları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 231-242. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/360274
• Mehduhoğlu, H. B. ve Kayan, M. F. (2017). Öğretmen seçme ve atama uygulaması olarak Kamu Personeli Seçme Sınavına (KPSS) ilişkin öğretmen adaylarının algısı. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1259-1291. Erişim adresi: http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2017.45
• Merriam, S. B. & Tisdell, E. J. (2016). Qualitative Research: A Guide to Design and İmplementation (4th Edition). San Francisco: Jossey-Bass.
• Oliva, M., Mathers, C. ve Laine, S. (2009). Effective evaluation. Principal Leadership, 9(7), 16-21. Retrieved from: https://marylandlearninglinks.org/wp-content/uploads/2015/11/effective-evaluation-real.pdf
• Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi. (2015). Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Kılavuzu. 20 Mart 2019 tarihinde https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/KPSS/KPSSLISANSKILAVUZU20150522.pdf adresinden erişilmiştir.
• Schaefers, C. Ve Terhart, E. (2006). The participation of scools in the recruitment of teachers: evaluating new procedures in Germany. European Journal of Teacher Education, 29(4), 505-517. Retrieved from https://eric.ed.gov/?id=EJ753459
• Sezgin Nartgün, Ş. (2008). Aday öğretmenlerin gözüyle Milli Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarına öğretmen atama esasları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 47-58. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/aibuefd/article/view/5000091400/5000084772
• Sezgin, F. ve Duran, E. (2011). Kamu Personeli Seçme Sınavı’nın (KPSS) öğretmen adaylarının akademik ve sosyal yaşantılarına yansımaları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153(3), 9-22. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tsadergisi/article/view/5000146755/5000133917
• Shechtman, Z. ve Godfried, L. (1993). Assessing the performance and personal traits of teacher education students by a group assessment procedure: a study of concurrent and construct validity. Journal of Teacher Education, 44(2), 130-138. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0022487193044002007?journalCode=jtea
• Soydan, T. (2012). Eğitimin yapısal dönüşümü bağlamında öğretmenlerin istihdamı: istihdam biçimi farklılıkları üzerine öğretmen ve yönetici görüşlerine dayalı bir araştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-13. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/trkefd/article/view/5000081087/5000075414
• Şahin, İ. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmen istihdamı ve mesleki geleceklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1167-1184. Erişim adresi: http://docplayer.biz.tr/7614227-Ogretmen-adaylarinin-ogretmen-istihdami-ve-mesleki-geleceklerine-iliskin-gorusleri.html
• Toker Gökçe, A. (2014). Atanamama nedeniyle farklı bir mesleğe yönelen işsiz aday öğretmenler üzerine bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 191-208. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423870787.pdf
• Tonbul, Y. ve Ağaçdiken, Y. (2018). Öğretmen adaylarının görüşlerine göre sözleşmeli öğretmenlik mülakatındaki soruların incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 46-63. Erişim adresi: http://www.e-ijer.com/download/article-file/536342
• Türker, A. (2018). Sözlü sınav ile ataması yapılmış coğrafya öğretmenlerinin sözlü sınav sistemine ilişkin görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(3), 102-111. Erişim adresi: http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/10.abdullah_turker.pdf
• Uyulgan, M. A. ve Akkuzu, N. (2015). Öğretmen adaylarının gözünden nitelikli öğretmen seçimi: Ortaöğretim fen ve matematik alanları eğitimi bölümünde okuyan öğrencilerin durumu. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 917-940. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/download/article-file/209828
• Wilkin, T. ve Nwoke, G. I. (2011). Career and technical education teacher shortage: a successful model for recruitment and retention. Journal of STEM Teacher Education, 48(1), 21-35. doi:doi.org/10.30707/JSTE48.1Wilkin.
• Yasseen, B. M. B. (2010). The effect of teachers’ behaviour on students’ behavior in the classroom. International Forum of Teaching and Studies, 6(1), 48-57. Retrieved from https://www.questia.com/read/1P3-2005869541/the-effect-of-teachers-behavior-on-students-behavior
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.