The Opinions of Teachers Working in Special Education and Rehabilitation Centres About the Support Services for Individuals with Hearing Loss: A Phenomenologic study

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 4, 1214 - 1248, 27.10.2020

Ufuk Atmaca Yıldız Uzuner

Öz

It is aimed to investigate the opinions of teachers working in Special Education and Rehabilitation Centers (SERCs) about the support services for individuals with hearing loss. The present research is designed as phenomenology, and the participants are seven teachers who provide support services for students with hearing loss in SERCs. The data were collected by semi-structured interviews, reflective research journals and document. The data were analysed by performing content analysis. Teachers’ perception about the support services they provide in SERCs differs according to their experiences. It was concluded that two different teachers working in the same organization and teaching to the same students with hearing loss could experience the same things with families. However, they assigned different meanings to concepts. It was also concluded that teachers could develop the same perceptions even if they experienced different phenomenon. For example, all the participants perceived the inspections of organizations as a problematic process.

Anahtar Kelimeler

Individuals with hearing loss, support services, special education and rehabilitation

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin İşitme Kayıplı Bireylere Verilen Destek Hizmetlerine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi: Fenomenolojik Araştırma*

Öz

Bu araştırmada; Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde (ÖERM) çalışan öğretmenlerin işitme kayıplı öğrencilere verilen destek hizmetlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Fenomenoloji çalışması olarak desenlenen bu araştırmanın katılımcıları, ÖERM’de işitme kayıplı çocuklara destek hizmetleri veren yedi öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşmeler, yansıtmalı araştırmacı günlükleri ve doküman incelemesi teknikleriyle toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizi içerik analizi ile yapılmıştır. Öğretmenlerin ÖERM’de verdikleri destek hizmetler olgusuna yönelik algılarının, deneyimlerine göre farklılaştığı görülmüştür. Aynı kurumda çalışan ve aynı işitme kayıplı öğrencinin dersine giren iki öğretmenin ailelerle ortak deneyimler yaşayabildikleri, yaşadıkları deneyimlerine yönelik görüşleriyle ortaya çıkan kavramlara farklı anlamlar yükledikleri görülmüştür. Farklı deneyim yaşamalarına rağmen öğretmenler bazı olgulara karşı ortak algılar geliştirebilmişlerdir. Örneğin kurumların denetlenmesi katılımcıların hepsi için problemli bir süreç olarak algılanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İşitme kayıplı bireyler, destek hizmetler, özel eğitim ve rehabilitasyon

Kaynakça

• Acer, H. (2016). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin denetiminde yaşanan sorunlar (gelir destekli ruhsat uygulaması örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Akay, E. (2015). Kaynaştırma ortamındaki işitme engelli öğrencilere destek eğitim odasında uygulanan Türkçe etkinliklerinin incelenmesi. Journal of Education and Special Education Technology, 1(1), 1-14.
• Akçamete, G., Gürgür, H. ve Kış, A. (2003). Kaynaştırma programlarına yerleştirilmiş özel gereksinimli öğrencilerin okuma yazma becerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Özel Eğitim Dergisi, 4(2), 39-54.
• Akmeşe, P. P. ve Kayhan, N. (2016). İşitme engelliler öğretmenleri ile odyoloji ve konuşma bozuklukları uzmanlarının işitme kayıplı çocukların eğitimi hakkındaki görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 88-112.
• Akıncı, M. (2016). Özel eğitim kurumlarında (rehabilitasyon) ve devlet okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi.
• Altan, İ. (2015). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan eğitim personelinde iş doyumunun genel ruh sağlığı düzeyine etkisinin branş çerçevesinde karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altınkurt, N. (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yaşanılan sorunlar ve çözüm önerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Arslan, G. İ. (2014). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerindeki müşteri memnuniyeti: Muğla örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Atmaca, U., Atlar, H. ve Uzuner, Y. (2018). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde deneyimi olan iki öğretmenin bu merkezlerle ilgili görüşlerinin incelenmesi 5. International Eurasian Educational Research Congress de sunulan bildiri. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Avcıoğlu, H. (2012). Rehberlik ve araştırma merkezi (RAM) müdürlerinin tanılama, yerleştirme-izleme, bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) geliştirme ve kaynaştırma uygulamasında karşılaşılan sorunlara ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2009-2031.
• Baş, T. ve Akturan, U. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Nvivo ile nitel veri analizi, örnekleme, analiz, yorum. (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Burns, C. P., Roe, B. D., & Ross, E. P. (1992). Teaching reading in today’s elementary schools. (1992) Boston: Houghton Mifflin Company
• Bogdan, R. C., & Biklen, K. S. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theory methods. Boston: Allyn and Bacon.
• Bozkurt, Ö. ve Bozkurt, İ. (2008). İş tatminini etkileyen işletme içi faktörlerin eğitim sektörü açısından değerlendirilmesine yönelik bir alan araştırması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1) 2008, 1-18.
• Canöz, Ş. (2013). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. H. Avcıoğlu (Ed), İlköğretimde özel eğitim içinde (s.1-18). Ankara: Nobel
• Chin, K. S., Pun, K. F., Ho, A.S.K. and Lau, H. (2002). A measurement communication-recognition framework of corporate culture change: An empirical study. Human factors and ergonomics in manufacturing, 12(4), 365-382.
• Clark, M. (2007). A practical quide to quality interaction with children who have a hearing loss. San Diego, CA: Plural Pub.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2014). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice.
• Coşkun, İ. ve Boldan, Ö. (2014). Zihinsel engelliler öğretmenliği sertifika programına devam eden özel eğitim sınıf öğretmeni adaylarının sertifika programlarının işlevselliğine ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 24, 303-318.
• Çetin, E. M. ve Şen, G. S. (2017). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin sorunlarının belirlenmesi. International Journal of Social Science 59, 53-69.
• Daşbaş, S. (2013). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde ailelere yönelik sosyal hizmet uygulaması: Bir değerlendirme araştırması. Journal of Society ve Social Work, 24(1), 101-114.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (4. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2013). Destek özel eğitim hizmetlerinin verimliğinin araştırılması projesi (DESÖP). İstanbul: Provizyon Prodüksiyon.
• Eriks-Brophy, A., Durieux-Smith, A., Olds, J., Fitzpatrick, E., Duquette, C., & Whittingham, J. (2007). Facilitators and barriers to the integration of orally educated children and youth with hearing loss into their families and communities. The Volta Review, 107(1), 5–36.
• Ersoy, A. F. (2017). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (s. 82-138). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Foster, S., & Cue, K. (2009). Roles and responsibilities of itinerant specialist teachers of deaf and hard of hearing students. American Annals of The Deaf, 153(5), 435- 449.
• Gay, L. R., Mills G. E., & Airasian, P. (2012). Educational research: Competencies for analysis and aplications (10th edition). New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (ÇEv. Edt.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürgür, H. (2014). İşitme yetersizliğine sahip çocuklar. S. Vuran (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 261-294). Ankara: Maya Akademi.
• Gürgür, H., Büyükköse, D. ve Kol, Ç. (2016). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde işitme kayıplı öğrencilere sunulan destek hizmetler: Öğretmen görüşleri. İlköğretim Online, 15(4), 1234-1253.
• Heward, W. L. (2013). Exceptional children an introduction to special education (10th Edition). N.Y.: Pearson.
• Horuz, F. I. (2014). Mesleki doyum ve örgütsel güven arasındaki ilişki: özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan sınıf öğretmenleri üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• İşman, H. (2009). Engellilerin eğitimine yönelik bir politika aracı olarak özel eğitim kurumlarının eğitiminde eşitlik bağlamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Karasu, T. ve Mutlu, Y. (2014). Öğretmenlerin perspektifinden özel eğitimde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri: Muş il örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1).
• Karal, H. ve Çiftçi, E. (2008). İşitme engelli bireylerin eğitim sürecinde bilgisayar destekli animasyonlardan yararlanma. In 8th International Educational Technology Conference, Online papers: http://ietc2008. home. anadolu. edu. tr/ietc2008/86. doc (Vol. 30, No. 08, p. 2013).
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Dergisi, 5(2) 1-13.
• Kayaaltı, M. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel eğitim okullarını denetleyen ilköğretim müfettişlerinin özel eğitim okullarında yaşanan sorunlara ve bu sorunların çözümüne ilişkin görüşleri (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Kelman, C. A., & Branco, A. U. (2004). Deaf children in regular classrooms: A sociocultural approach to a Brazilian experience. American Annals of the Deaf, 149(3), 274- 280
• Korucu, N. (2005). Türkiye`de özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti veren kurumların karşılaştığı güçlüklerin analizi: Kurum sahipleri, müdür, öğretmen ve aileler açısından. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Miller, K. J. (2008). Closing a resource room for students who are deaf or hard of hearing. Communication Disorders Quarterly, 29 (4), 211-218.
• MEB. (1997). 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/1041.html adresinden edinilmiştir.
• MEB. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi işitme engelli bireyler destek eğitim programı. orgm.meb.gov.tr adresinden edinilmiştir.
• MEB. (2012). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys.../2012.../27113614_ozelegitim21temmuz2012.doc adresinden edinilmiştir.
• MEB. (2017). Milli Eğitim İstatistikleri. http://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64 adresinden edinilmiştir.
• MEB. (2018). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm adresinden edinilmiştir.
• Meijer, J. W. (Ed.). (2003). Special education in Europe: Thematic publication. European Agency for development in special needs education publication. www.european- agency.org adresinden edinilmiştir.
• Miller, K. J. (2008). Closing a resource room for students who are deaf or hard of hearing. Communication Disorders Quarterly, 29(4), 211-218.
• Paatsch, L. E., & Toe, D.M. (2013). A comparison of pragmatic abilities of children who are deaf or hard of hearing and their hearing peers. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 29(1), 1-19.
• Power, D., & Hyde, M. (2002). The characteristics and extend of participation of deaf and hard-of-hearing studentsin regular classes in Australian schools. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(4), 302- 311.
• Powers, S. (2001). Investigating good practice in supporting deaf pupils in mainstream schools. Educational Review, 53(2), 181-190.
• Pichler, F. (2009). Determinants of work-life balance: shortcoming in the contemporary measurement of wlb in large scale surveys. Social Indicators Research, 92(3), 449.
• Sağıroğlu, N. (2006). Özel gereksinimli bireylere sahip ailelerin çocuklarının devam ettiği özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden beklentileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Slobodzian, J. T. (2009). The devil is in the deatails: issues of exclusionn in an inclusive educational environment. Etnography and Education, 4(2), 181-195.
• Tarakçı, E., Tütüncüoğlu, F. ve Tarakçı, D. (2012). Özel eğitim ve rehabilitasyon alanında çalışan meslek elemanlarının öz-yeterlilik ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 23(1), 26-35.
• Topcuoğlu, R. A. (2014). 1900-2000 yılları arasında Avusturya’da engellilere yönelik sosyal politika ve sosyal hizmetler: medikal modelden sosyal modele geçiş. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 127-144
• Uzuner, Y. (2005). Özel eğitimden örneklerle eylem araştırmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(2), 1-12.
• van Manen, M. (2014). Phenomenology of practice: meaning giving methods in phenomenological research and writing. Walnut Creek: Left Coast Press.
• Vuran, S. ve Yücesoy, Ş. (2003). Türkiye’de özel gereksinimli bireylere yönelik hizmetlerin yasal yapılanmasında Avrupa Birliği’ne uyum çabalarının yansımaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 142-158.
• WHO (2018). World Health Organization http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs300/en/ (Erişim Tarihi: 23.03.2018)
• Yalçın, S. B., ve Bek, H. (2010). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan eğitimcilerin mesleki yeterlilik algısı ile iş doyumlarının incelenmesi. Pursuit of History, 2(3).
• Yıkmış, A. ve Ozbey, F. Y. (2009). Otistik çocuğa sahip annelerin çocuklarının devam ettiği rehabilitasyon merkezlerinden beklentilerinin ve önerilerinin belirlenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 1(1), 124-153.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, T. (2015). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan müdürlerin liderlik davranışlarının öğretmen algısına göre değerlendirilmesi “İstanbul ili Anadolu yakası örneği.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Yılmaz, Y. (2016). Rehberlik araştırma merkezlerinde tanı, değerlendirme ve izleme süreçlerinin incelenmesi: İşitme kayıplı çocuklar örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Yurtsever, Ş. (2013). Eğitsel tanılama ve değerlendirme sürecinde görev alan rehberlik ve araştırma merkezi personelinin karşılaştığı sorunların belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.