Gecekondu Hareketleri: Gülensu/Gülsuyu Mahalleleri Örneği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 55 - 69, 30.03.2021

Gündüz Aksu Kocatürk

Öz

Egemen sistem tarafından şekillenen kentsel mekânda, toplumsal sınıfların yerleşim biçimlerinden kentsel hizmetlerden yararlanmaya kadar yaşadıkları eşitsizliklerin derinleşmesi, sisteme yönelik toplumsal hareketlerin oluşumunu kaçınılmaz kılmaktadır. Büyük kentlerin varsıllar ve yoksullar şeklinde ayrışmış mekânlarında, bir tarafta dev alışveriş merkezleri, lüks konutlar, tarihi özelliği ile ön plana çıkan soylulaştırılmış mekânlar varken diğer tarafta baraka mahiyetindeki konutların yer alması, kapitalizmin eşitsizlikler ve çelişkiler üzerine kurulu bir sistem olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bu eşitsizlikten doğan gecekondu olgusu, yine bu eşitsizlik ile kendini yeniden üretmektedir. 1980'li yıllar sermayenin kentsel yapılı çevreye olan ilgisinin arttığı bir dönemdir. Dolayısıyla daha önce çeperde kalan gecekondu bölgeleri sermaye birikimi açısından yeni yatırım alanları olarak oldukça cezbedici hale gelmiştir. Bu çalışma, kentsel toplumsal hareketlerden biri olan gecekondu hareketlerinin Türkiye koşullarında nasıl meydana geldiğini kavrama amacı taşımaktadır. Bu durum Gülensu/Gülsuyu Mahalleleri örneğinden yola çıkılarak irdelenmeye çalışılacaktır. Savunmacı nitelik gösteren gecekondu hareketlerinden biri olan Gülensu/Gülsuyu Mahalleleri deneyimi, hem benzerlerine göre olumlu sonuçlar alması bakımından hem de geniş bir halk katılımı pratiğine sahip olması bakımından önemli bir örnek olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Gecekondu, Mekânsal Ayrışma, Kentsel Toplumsal Hareketler, Gecekondu Hareketleri

Kaynakça

• Aslan, Ş. (2005). 1970’li Yıllarda İstanbul’da Katılımcılığın Örneği Bir Yerel Kent Deneyimi; 1 Mayıs Mahallesi, Hatice Kurtuluş (Ed.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 267-286), Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Aslan, Ş. (2007). Kentsel Dönüşüm Projeleriyle Resmi Söylemde Yeniden İnşa Edilen Gecekondu ve Gecekondulu İmgesi. http://konuthakki.blogspot.com/2012/06/kentsel-donusum-projeleriyle-resmi.html adresinden 10.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Aslan, Ş. (2013). Bir Politik Mekân Olarak ‘Gül’ ve ‘Su’yun Mahallinde Toplumsal ve Kültürel Örüntülere Yolculuk, Erdoğan Yıldız ve Oda Projesi (Ed.), Kendi Sesinden Gülsuyu-Gülensu (s. 7-18), NotaBene Yayınları, Ankara.
• Bozkulak, S. (2005). Gecekondu’dan Varoş’a: Gülsuyu Mahallesi, Hatice Kurtuluş (Ed.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma (s. 239-266), Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Bozkulak, S. (2010). Sermaye, Kentsel Dönüşüm ve Varoş: Fakirin Malı, Zenginin Hazinesi. Birgün. http://www.mimdap.org/?p=34845 adresinden 10.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Çavuşoğlu, E. (2008). Gülensu: Bir Kentsel Toplumsal Hareket. İstanbul Dergisi. http://www.planlama.org/index.php?option=com_content&task=view&id=2760&Itemid=52 adresinden 09.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Çetinkaya, Y. D. (2008). Tarih ve Kuram Arasında Toplumsal Hareketler, Y. Doğan Çetinkaya (Ed.). Toplumsal Hareketler, Tarih, Teori ve Deneyim (s. 15-64), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Çımrın, F. K. (2010). Yeni Toplumsal Hareketler ve Kentsel Yaşam. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, (2), 45-58.
• Davis, M. (2010). Gecekondu Gezegeni, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Doğan, A. E. (2001). Türkiye Kentlerinde Yirmi Yılın Bilançosu. Praksis, (2), 97-123.
• Doğan, İ. (2005, 14 Mart). İstanbul’a Suç Gece Kondu. Aksiyon. http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/haber-14401-26-istanbula-suc-gece-kondu.html. adresinden 08.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Ekinci, O. (1998). Kaçak Yapılaşma ve Arazi Spekülasyonu, Yıldız Sey (Ed.). 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (s. 191-198), Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul.
• Ercan, F. (1996). Kriz ve Yeniden Yapılanma Sürecinde Dünya Kentleri ve Uluslararası Kentler: İstanbul. İdealkent, (71), 61-96.
• Gülsuyu/Gülensu Mahallesi Güzelleştirme Derneği: Emekçilerin İstanbul’unu Yaratabiliriz. (2005, Ekim). Sosyalist Barikat Dergisi, (34),http://www.barikat-lar.de/barikat/34/gulsuyu.htm adresinden 08.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Gülsuyu ve Gülensu Mahallelerinde Alternatif Bir Planlama Deneyimi, (2007, Mart). Ölçü Dergisi. İstanbul: TMMOB Yayınları.
• Gülsuyu ve Gülensu halkı endişeli: Bizi müteahhitle muhatap eden planı kabul edemeyiz!. (2020, Ekim). Pirha. https://www.pirha.net/gulsuyu-ve-gulensu-halki-endiseli-bizi-muteahhitle-muhatap-eden-plani-kabul-edemeyiz-239221.html/28/10/2020/ adresinden 08.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Gülsuyu ve Gülensu’da dönüşüm başlıyor. (2020, Ekim). Kartal24. https://www.kartal24.com/48433-gulsuyu-ve-gulensuda-donusum-basliyor adresinden 14.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Harvey, D. (2009). Sosyal Adalet ve Şehir. M. Moralı (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2011). Umut Mekânları, (Çev.) Zeynep Gambetti, İstanbul: Metis Yayınları.
• Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M. (2009). Nöbetleşe Yoksulluk: Sultanbeyli Örneği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• İşeri, G. (2010). Metropol Sürgünleri, Denize Ekmek Banıp Yiyenlerin Hikayesi, İstanbul: Su Yayınevi.
• Kaplan, E. A. (1980). Kentleşen Toplumda Suçluluk Sorunu ve Polis Örgütü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, TODAİE, Ankara.
• Keleş, R. (2004). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kıray, M. (1964). Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kurtuluş, H. (2003). Mekânda Billurlaşan Kentsel Kimlikler: İstanbul’da Yeni Sınıfsal Kimlikler ve Mekânsal Ayrışmanın Bazı Boyutları. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (23), 75-96.
• Mayer, M. [tahm. 2010]. Kentsel Toplumsal Hareketlerin Değişken Sloganları Bağlamında Kent Hakkı. http://www.toplumunsehircilikhareketi.org/index.php?option=com_content&view=article&id=151... adresinden 08.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Murat Cemaltan ve Erbatur Çavuşoğlu ile Yerinden Dönüşüm Projesi. (2007, 15 Mart). MİMDAP (Mimarlıkta Demokratik Açılım Platformu). http://www.mimdap.org/?p=658 adresinden 08.01.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Pickvance, C. (2003). From Urban Social Movements to Urban Movements: A Review and Introduction to a Symposium on Urban Movements. International Journal of Urban Regional Research, 27(1), 9-102.
• Poyraz, M. ve Aslan, Ş. (2011). Giriş. Toplum Bilim Dergisi, (26), 9-13.
• Sosyal Demokrasi Maddesi. (1988). Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şengül, T. H. (2001). Sınıf Mücadelesi ve Kent Mekânı. Praksis, (2), 9-31.
• Şengül, T. H. (2009). Kentsel Çelişki ve Siyaset, Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Theodore, N., Peck, J., ve Brenner, N. (2012). Neoliberal Kentçilik: Kentler ve Piyasaların Egemenliği. İdealkent, (7), 21-37.
• Türkdoğan, O. (1997). Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi, İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Türkün, A. ve Kurtuluş, H. (2005). Giriş, Hatice Kurtuluş (Ed.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma, Mekânsal Dönüşümde Farklı Boyutlar (s. 9-24) Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Uğur, N. (1986). Gecekondularda Suç ve Suçluluk, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yaykın, M. (2007). Mahallelinin Gözünden Gülsuyu Gülensu. Birgün. http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=17359 adresinden 18.02.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Yıldız, E. (2013). Mahallelinin Dilinden Gülsuyu-Gülensu Tarihi, Erdoğan Yıldız ve Oda Projesi, Kendi Sesinden Gülsuyu-Gülensu (s. 23-26), NotaBene Yayınları, Ankara.