BİSİKLET PAYLAŞIM SİSTEMLERİNDE KENETLENME İSTASYONU YER SEÇİMİ İÇİN BİR ÇKKV MODELİ

Yıl 2023, , 33 - 68, 10.08.2023

İzel Vişne , Özay Özaydın , İlker Topçu

https://doi.org/10.46465/endustrimuhendisligi.1245614

Öz

Bisikletler, sağlık, ekonomik, çevresel olumlu etkileri nedeniyle birçok ülkede ulaşım aracı olarak da kullanılmaktadırlar. Ayrıca, paylaşım ekonomisinin başlıca örnekleri arasında bisiklet paylaşım sistemleri gelmektedir. Bu sistemler farklı istasyonlarda bulunan bisikletleri, kullanıcıların istedikleri sürelerde kullanılabilmesine izin verirken; trafik ve hava kirliliğinin azaltılmasını, bisiklet sahibi olmayanların uygun ve hesaplı bir ulaşım aracına erişmelerini sağlar.
Faydalarının yanı sıra, bisiklet paylaşım sistemleri çeşitli zorluklarla da karşılaşmaktadır. Kenetlenme istasyonlarının doğru konumlandırılmaması bazı istasyonlarda bisiklet eksikliğine, bazı istasyonlarda ise boş kenetleme ünitesi eksikliğine neden olmaktadır. Bu durum sistemin bütününün verimliliğine olumsuz etki etmektedir.
Bu çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve çok kriterli karar verme yöntemlerini bütünleşik olarak kullanıp, sisteme eklenecek yeni istasyonların konumlarını belirleyen bir model önerilmektedir. Bu modelde öncelikle olurlu bölgeler CBS uygulaması desteği ile belirlenmiştir. CBS girdileri, İBB’den temin edilen verilerin yanı sıra açık kaynak veri bankalarından derlenmiştir. Olurlu bölgelerin belirlenmesinde Analitik Hiyerarşi Süreci kullanılarak kriterler ağırlıklandırılmış, belirlenen bu ağırlıklar ile ısı haritaları oluşturulmuştur. Kriter ağırlıklandırılmasında ve olurlu bölgedeki alternatifler arasından en iyiyi belirlemede paydaşların oluşturduğu bir karar verici grubuna başvurulmuştur.
Önerilen bu melez yöntem var olan bisiklet istasyonlarını da dikkate alıp, yeni istasyonların en uygun yerlere kurulmasını amaçlamakta ve sistemin her yeni istasyonla birlikte etkinliği ve verimliliğini arttırmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Analitik Hiyerarşi Süreci, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Bisiklet Paylaşımı, Akıllı Şehir Yönetimi

Kaynakça

• Alkılınç, E., Cenani, Ş. ve Çağdaş, G. (2021). Bisiklet paylaşım istasyonlarının belirlenmesi: CBS tabanlı çok kriterli karar verme yaklaşımı. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23(2), 471–489. Doi: https://doi.org/10.25092/baunfbed.893434
• Aziz, N. F., Sorooshian, S. ve Mahmud, F. (2016). MCDM-AHP method in decision makings. ARPN Journal of Engineering and Applied Sciences, 11(11), 7217-7220.
• Byun, D. H. (2001). The AHP approach for selecting an automobile purchase model. Information and Management, 38(5), 289–297. Doi: https://doi.org/10.1016/S0378-7206(00)00071-9
• Çetinkaya, C. (2017). Bike sharing station site selection for Gaziantep. Sigma J Eng & Nat Sci, 35(3), 535–543.
• Cheng, M., ve Wei, W. (2020). An AHP-DEA Approach of the Bike-Sharing Spots Selection Problem in the Free-Floating Bike-Sharing System. Discrete Dynamics in Nature and Society. (2020). Doi: https://doi.org/10.1155/2020/7823971
• Chiariotti, F., Pielli, C., Zanella, A., ve Zorzi, M. (2018). A Dynamic Approach to Rebalancing Bike-Sharing Systems. Sensors, 18(2), 512. MDPI AG. Doi: https://doi.org/10.3390/s18020512
• Church, R. L. (2002). Geographical information systems and location science. Computers and Operations Research, 29(6), 541–562. Doi: https://doi.org/10.1016/S0305-0548(99)00104-5
• dell’Olio, L., Ibeas, A., ve Moura, J. L. (2011). Implementing bike-sharing systems. Proceedings of the Institution of Civil Engineers: Municipal Engineer, 164(2), 89–101. Doi: https://doi.org/10.1680/muen.2011.164.2.89
• El-Assi, W., Salah Mahmoud, M., ve Nurul Habib, K. (2017). Effects of built environment and weather on bike sharing demand: a station level analysis of commercial bike sharing in Toronto. Transportation, 44(3), 589–613. Doi: https://doi.org/10.1007/s11116-015-9669-z
• Eren, E., ve Katanalp, B. Y. (2022). Fuzzy-based GIS approach with new MCDM method for bike-sharing station site selection according to land-use types. Sustainable Cities and Society, 76 (Ekim 2021). Doi: https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103434
• Fazio, M., Giuffrida, N., le Pira, M., Inturri, G., ve Ignaccolo, M. (2021). Bike oriented development: Selecting locations for cycle stations through a spatial approach. Research in Transportation Business and Management, 40 (Eylül). Doi: https://doi.org/10.1016/j.rtbm.2020.100576
• Frade, I., ve Ribeiro, A. (2015). Bike-sharing stations: A maximal covering location approach. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 82 (Aralık), 216–227. Doi: https://doi.org/10.1016/j.tra.2015.09.014
• García-Palomares, J. C., Gutiérrez, J., ve Latorre, M. (2012). Optimizing the location of stations in bike-sharing programs: A GIS approach. Applied Geography, 35(1–2), 235–246. Doi: https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2012.07.002
• Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N. M. P., ve Hultink, E. J. (2017). The Circular Economy – A new sustainability paradigm? Journal of Cleaner Production, 143, 757–768. Doi: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.12.048
• Goodman, A., Green, J., ve Woodcock, J. (2014). The role of bicycle sharing systems in normalising the image of cycling: An observational study of London cyclists. Journal of Transport and Health, 1(1), 5–8. Doi: https://doi.org/10.1016/j.jth.2013.07.001
• Google. (t.y.). [Google Maps Kadıköy İlçesi Haritası]. Erişim tarihi: 10.04.2022, Erişim adresi: https://www.google.com/maps/place/Kad%C4%B1k%C3%B6y%2 F%C4%B0stanbul/@40.9811925,29.0280336,13z/data=!3m1!4b1! 4m5!3m4!1s0x14cac790b17ba89d:0xd2d24ea0437a7ee2!8m2!3d4 0.981867!4d29.0576302
• Guler, D., ve Yomralioglu, T. (2021). Location evaluation of bicycle sharing system stations and cycling ınfrastructures with best worst method using GIS. Professional Geographer, 73(3), 535–552. Doi: https://doi.org/10.1080/00330124.2021.1883446
• Hwang, C.L. ve Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. New York, USA: Springer-Verlag. Doi: http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9
• Institute for Transportation and Development Policy “ITDP” (2013) “the bike-share planning guide". New York, USA: ITDP.
• Jahanshahi, D., Minaei, M., Kharazmi, O. A., ve Minaei, F. (2019). Evaluation and relocating bicycle sharing stations in mashhad city using multi-criteria analysis. International Journal of Transportation Engineering, 6(3), 265–283.
• Jozaghi, A., Alizadeh, B., Hatami, M., Flood, I., Khorrami, M., Khodaei, N., ve Ghasemi Tousi, E. (2018). A comparative study of the AHP and Topsis techniques for dam site selection using GIS: A case study of Sistan and
• Baluchestan Province, Iran. Geosciences, 8(12), 494. Doi: https://doi.org/10.3390/geosciences8120494
• Kabak, M., Erbaş, M., Çetinkaya, C., ve Özceylan, E. (2018). A GIS-based MCDM approach for the evaluation of bike-share stations. Journal of Cleaner Production, 201, 49–60. Doi: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.08.033
• Kanjanakorn, T., ve Piantanakulchai, M. (2013). Prioritizing suitable locations of bike sharing station by using the Analytic Hierarchy Process (AHP). Proceedings of the International Symposium on the Analytic Hierarchy Process. Doi: https://doi.org/10.13033/isahp.y2013.066
• Kaplan, S., Wrzesinska, D. K., ve Prato, C. G. (2019). Psychosocial benefits and positive mood related to habitual bicycle use. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 64, 342–352. Doi: https://doi.org/10.1016/j.trf.2019.05.018
• Kumar, V., Lahiri, A., ve Dogan, O. B. (2018). A strategic framework for a profitable business model in the sharing economy. Industrial Marketing Management, 69, 147–160. Doi: https://doi.org/10.1016/ j.indmarman.2017.08.021
• Kurniadhini, F., ve Roychansyah, M. S. (2020). The suitability level of bike- sharing station in Yogyakarta using SMCA technique. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 451(1). Doi: https://doi.org/10.1088/1755-1315/451/1/012033
• Lepuschitz, E., (2015). Geographic information systems in mountain risk and disaster management, Applied Geography, 63, 212–219.
• Lin, J. R., ve Yang Ta-Hui, T. H. (2011). Strategic design of public bicycle sharing systems with service level constraints. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 47(2), 284–294. Doi: https://doi.org/10.1016/j.tre.2010.09.004
• Liu, J., Li, Q., Qu, M., Chen, W., Yang, J., Xiong, H., Zhong, H., ve Fu, Y. (2016). Station site optimization in bike sharing systems. IEEE International Conference on Data Mining, ICDM, 2016, 883–888. Doi: https://doi.org/10.1109/ICDM.2015.99
• Mallinson, D. J., Morçöl, G., Yoo, E., Azim, S. F., Levine, E., ve Shafi, S. (2020). Sharing economy: A systematic thematic analysis of the literature. Information Polity, 25(2), 143–158. Doi: https://doi.org/10.3233/IP-190190
• Moshref Javadi, M. H., Ghandehari, M., ve Hamidi Pouyandeh, V. (2013). Locating of Bicycle Stations in the City of Isfahan Using Mathematical Programming and Multi-Criteria Decision Making Techniques. International Journal of Academic Research in Accounting, 3(4), 18–26.
• Mouratidis, K., Peters, S., ve van Wee, B. (2021). Transportation technologies, sharing economy, and teleactivities: Implications for built environment and travel. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 92, 102716. Doi: https://doi.org/10.1016/j.trd.2021.102716
• National Association of City Transit Officials "NACTO" (2015) "Walkable station spacing is key to successful, equitable bike share", New York, USA: NACTO.
• Nikitas, A. (2018). Understanding bike-sharing acceptability and expected usage patterns in the context of a small city novel to the concept: A story of ‘Greek Drama.’ Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 56, 306–321. Doi: https://doi.org/10.1016/j.trf.2018.04.022
• Nyimbili, P.H., Erden, T. ve Karaman, H. (2018). Integration of GIS, AHP and TOPSIS for earthquake hazard analysis. Natural Hazards, 92, 1523– 1546. Doi: https://doi.org/10.1007/s11069-018-3262-7 Open Street Map. (t.y.) [Open Street Map Kadıköy İlçesi Haritası]. Erişim tarihi: 10.04.2022, Erişim adresi: https://www.openstreetmap.org/
• Öztürk, D. ve Batuk, F., (2010). Konumsal Karar Problemlerinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin Kullanılması. Yıldız Teknik Üniversitesi Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 28, 124–137.
• Ricci, M. (2015). Bike sharing: A review of evidence on impacts and processes of implementation and operation. Research in Transportation Business and Management, 15, 28–38. Doi: https://doi.org/10.1016/j.rtbm.2015.03.003
• Roszkowska, E. (2011). Multi-Criteria Decision Making Models By Applying the Topsis Method To Crisp. Multiple Criteria Decision Making, 10-11, 200–230.
• Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process. New York: McGraw-Hill.
• Sánchez-Lozano, J. M., Teruel-Solano, J., Soto-Elvira, P. L., ve Socorro García-Cascales, M. (2013). Geographical Information Systems (GIS) and Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods for the evaluation of solar farms locations: Case study in south-eastern Spain. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 24, 544–556. Doi: https://doi.org/10.1016/j.rser.2013.03.019
• Sezen, B., ve Erben, B. (2019). Sürdürülebilir ulaşımda önemli bir yere sahip olan bisikletin Gams küme kapsama modeli ile konumlandırılması: Gebze Teknik Üniversitesi örneği. Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Uygulamaları Dergisi, 2(1), 1–15.
• Shaheen, S., Guzman, S., ve Zhang, H. (2010). Bikesharing in Europe, the Americas, and Asia. Transportation Research Record, 2143, 159– 167. Doi: https://doi.org/10.3141/2143-20
• Standing, C., Standing, S., ve Biermann, S. (2019). The implications of the sharing economy for transport. Transport Reviews, 39(2), 226– 242. Doi: https://doi.org/10.1080/01441647.2018.1450307
• Trafi İstanbul – Navigate Public Transit. (t.y.). [İstanbul toplu taşıma haritası]. Erişim tarihi: 30.04.2022, Erişim adresi: https://web.trafi.com/tr/istanbul
• Tzeng, G.‐H., Chen, T.‐Y., ve Wang, J.‐C. (1998). A weight‐assessing method with habitual domains. European Journal of Operational Research, 110, 342‐367.
• Veillette, M., Grisé, E., ve El-Geneidy, A. (2018). Park ‘n’ roll: Identifying and prioritizing locations for new bicycle parking in Québec City, Canada. Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, 2672(36), 73-82. Doi: https://doi.org/10.1177/0361198118776522
• Walker, J. (2016). Basics: Walking distance to transit — Human transit. Human Transit. Erişim tarihi: 10.05.2022, Erişim adresi: https://humantransit.org/2011/04/basics-walking-distance-to- transit.html Wikimapia. (t.y.). [Wikimapia Kadıköy İlçesi Haritası]. Erişim tarihi: 24.04.2022, Erişim adresi: https://wikimapia.org/
• Wuerzer, T., Mason, S., ve Youngerman, R. (2012). Boise Bike Share Location Analysis. Community and Regional Planning, 1–13.
• Yılmaz, V. (2019). Sürdürülebilir Kalkınma ve Döngüsel Ekonominin Bibliyometriği. Enderun Dergisi, 3(2), 60–72.
• Zhang, J., Meng, M., Koh, P. P., ve Wong, Y. D. (2021). Life duration of bike sharing systems. Case Studies on Transport Policy, 9(2), 674– 680. Doi: https://doi.org/10.1016/j.cstp.2021.03.005