Latin Amerika’da Asker-Siyaset İlişkisi: Arjantin ve Şili’deki Askeri Darbelerin Etkileri ve Tarafları

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1-2, 40 - 53, 30.12.2016

Akın Sağıroğlu

https://doi.org/10.30784/epfad.323600

Öz

Soğuk Savaş döneminde, Latin Amerika ülkelerinin
seçimle gelmiş yönetimlerine karşı sıklıkla askeri müdahalenin olduğu
görülmektedir. Latin Amerika’da askeri darbeler bir siyasi tercih halini
almıştır. Bu çerçevede, çalışmada, Arjantin ve Şili’de gerçekleşen askeri
darbelerin siyasi tarafları, ekonomik nedenleri ve toplumsal etkileri ele
alınmıştır. Çalışmanın amacı, Amerika
Birleşik Devletleri’nin (ABD) ‘çıkarları’ için örnek iki ülkedeki etkin
kontrolünün boyutlarını tespit etmektir. Ayrıca, Latin Amerika’da asker-siyaset
ilişkisi nedensellik bağlamında incelenmiştir. Soğuk Savaş dönemindeki
ideolojik mücadele neticesinde, ülkelerin siyasi mekanizmaları, ekonomik
kaynakları ve toplumsal hafızaları ciddi bir dönüşüm geçirmiştir. Her İki ülke
için de dış müdahaleler ile ekonomik liberalleşme sağlanmaya çalışılmıştır.
Askeri yönetimlerin uygulamaları ile bu değişimin daha hızlı olması
amaçlanmıştır. ABD müdahalesinin etkin araçlarından biri Central Intelligence Agency- Merkezi Haberalma
Teşkilatı’nın (CIA) olmuştur. CIA vasıtasıyla
ülkelerin siyasi tercihlerine müdahale edilmiş veya müdahaleye uygun ortam
oluşturmak için faaliyetler yürütülmüştür. Arjantin ve Şili’deki askeri
yönetimlerin uygulamalarının ekonomik ve toplumsal etkileri hala devam
etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Latin Amerika, Arjantin, Şili, Askeri Darbeler

Military-Political Relations in Latin America: The Parties and Impacts of Coup d’etat in Argentina and Chile

Öz

Cold War period, it appears that there is often
military intervention in the electoral administration of the Latin American
countries. In Latin America, coup d’etat have become a political choice. In this framework,
in paper, Political parties, economic reasons and social impacts
of the military coups in Argentina and Chile were discussed. The aim in the
study is to determine the dimensions of the effective
control in the example countries for the 'interests' of the United States
(USA). Moreover, military-political relations in Latin America have been
examined in the context of causality. As a result of the ideological struggle
during the Cold War, the political mechanisms of the countries, economic
resources and social memories have undergone a serious transformation. Both
countries have tried to provide economic liberalization with external
interventions. It is aimed that this change will be faster with the practices
of the military administrations. One of the effective instruments of US
intervention has been the Central Intelligence Agency (CIA). Through the CIA,
the political preferences of the countries have been interfered or actions have
been taken to create an environment suitable for intervention. The economic and
social impacts of the practices of military administrations in Argentina and
Chile still continue.

Anahtar Kelimeler

Latin America, Argentina, Chile, Coup d’etats

Kaynakça

• Akşin S. (2015). Kısa 20. Yüzyıl Tarihi, 2. Basım, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Allende’nin Veda Konuşması, (Erişim Tarihi: 07.06.2015). http://www.birdahaasla.org/documents/events/chile/allende.pdf
• Balcı, A. (2011). Türkiye’de Militarist Devlet Söylemi. Ankara: Kadim Yayınları.
• Bozkurt Y. H. (2013). Şili Ülke Raporu. Ankara Üniversitesi Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü.
• Bresnahan R. (2009). Radio and the Democratic Movement in Chile 1973–1990: Independent and Grass Roots Voices During the Pinochet Dictatorship. Journal Of Radio Studies 9(1): 161-181.
• Bustos A. M., Webb D. and Fairbairn G. J., (2008). (Un)Covering The Silence During The Argentinean Coup D’e´Tat. Peace Review: A Journal Of Social Justice. 21(2):155–159.
• Candansayari S. (2010). 12 Eylül 1980: Korku Çağında Eriyen Akıllar. Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni 3(2): 3-5.
• Cindy A. (2013). Political Violence, Collective Functioning and Health: A Review of the Literatüre. Medicine, Conflict and Survival 29(3): 169-197.
• Correa, C., Guillerot, J. and Magarrell, L. (2009), Reparations and Victim Participation: A Look at the Truth Commission Experience, https://www.ictj.org/sites/default/files/ICTJ-Global-Reparations-Participation-2009-English.pdf (Erişim Tarihi: 07.06.2015)
• Cömert, H. (2013). Zurnanın Hangi Deliği. Sabit Fikir Dergisi Ocak 2013.
• Ekici, B. (2003). "Arjantin Yönetim Sistemi" Yirmibirinci Yüzyılda Yönetim. (Ed: Koraltay Nitas). Ankara: İçişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Başkanlığı Yayınları, 21-30.
• Ercan F. (2006). Suskun Adamın Baladı: Latin Amerika Üzerinden Venezüella’ya Dair Düşünceler, Praksis, 14.
• Fulbert, (Erişim Tarihi: 02.06.2015). http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB8/docs/doc03.pdf Reparations and Victim Participation: A Look at the Truth Commission Experience. (Erişim Tarihi: 07.06.2015). https://www.ictj.org/sites/default/files/ICTJ-Global-Reparations-Participation-2009-English.pdf
• Gustafson K. (2005). Double-Blind: Predicting The Pinochet Coup, The Rusı Journal. 150(6): 78-83.
• Harvey D. (2012). Yaratıcı Yıkım Olarak Neoliberalizm, (Çev: Eylem Çamuroğlu Çığ, Ünsal Çığ), Atılım Sosyal Bilimler Dergisi 2(2): 67-88.
• Holmes J. (2001). Political Violence and Regime Change in Argentina: 1965-1976. Terrorism And Political Violence 13(1): 134-154.
• Hunter W. (1996). State and Soldier in Latin America Redefining the Military’s Role in Argentina, Brazil, and Chile. United States Institute of Peace Peaceworks No. 10.
• Kaptanoğlu C. (2010). Bir Metafor Olarak “12 Eylül”. Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni 13(2): 15-19.
• Krause, W. C. (2004). The Role and Example of Chilean and Argentinian Mothers in Democratisation, Development in Practice 14(3): 366-380.
• Lazzara, M. J. (2013). Kidnapped Memories: Argentina’s Stolen Children Tell Their Stories. Journal Of Human Rights 12(3): 319-332.
• Madenci, C. (2010) Hayek’in Kötü Şöhretli Röportajları, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 12(18): 99-101.
• Meclis Araştırması Komisyonu (2012). Ülkemizde Demokrasiye Müdahale Eden Tüm Darbe ve Muhtıralar İle Demokrasiyi İşlevsiz Kılan Diğer Bütün Girişim ve Süreçlerin Tüm Boyutları İle Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu.
• Oskay Ü. (1996). Efendi/Köle” İlişkisi Açısından Şiddet ve Görünümleri Üzerine, Cogito, Şiddet 6-7: 185-197.
• Peruzzotti, E. (2004). From Praetorianism to Democratic Institutionalization: Argentina's Difficult Transition to Civilian Rule. Joumal of Third World Studies, 21(1): 97-116.
• Propaganda in Support of Pinochet Regime, (Erişim Tarihi: 02.06.2015). https://www.cia.gov/library/reports/general-reports1/chile/index.html#10,
• Report of the Chilean National Commission on Truth and Reconciliation, (Erişim Tarihi: 07.06.2015). http://www.usip.org/sites/default/files/resources/collections/truth_commissions/Chile90-Report/Chile90-Report.pdf
• Rolston, B. (2011). ¡Hasta La Victoria!: Murals and Resistance in Santiago, Chile. Global Studies in Culture and Power 18(2): 113-137.
• Ryan M. and Kellner D. (2010). Politik Kamera. (Çev: Elif Özsayar), 2. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sarıcan B. (2014). Pinochet Darbesi: Bir Başka 9/11. Ankara Üniversitesi Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Ağustos-Eylül, 2-6.
• Schmidli W. M. (2012). Human Rights and the Cold War: The Campaign to Halt the Argentine ‘Dirty War’. Cold War History 12(2): 345-365.
• Seta (2012). Türkiye Darbeleriyle Yüzleşiyor Panel, Sayı:4.
• Smith M. L. R. and Roberts S. (2008). War in The Gray: Exploring the Concept of Dirty War. Studies İn Conflict & Terrorism. 31(5): 377-398.
• Suzan E. (2010). Arjantin’in Ekonomik İstikrarsızlık Tarihi: İnişler ve Çıkışlar. Akademik Bakış Dergisi 20: 1-18.
• The CIA in Latin America, (Erişim Tarihi: 02.06.2015) http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB8/nsaebb8.htm,
• Ulianova, O. (2014). Corvala´N for Bukovsky: A Realexchange of Prisoners During an İmaginary War. The Chilean Dictatorship, The Soviet Union, and US Mediation, 1973–1976. Cold War History 14(3): 315–336.
• Victoria G. (2007). The Chile Solidarity Movement and its Media: An Alternative Take on the Allende and Pinochet Years. American Journalism 24(4): 95-125.
• Viviana M. and Hernandez, A. (2002). The Mothers Of La Plaza De Mayo: A Peace Movement. Peace & Change 27(3): 385-411.
• Yılmaz G. A. (2014). Toplumsal Hareketin Kalbinde Bir Yeni Özne: Anneler Türkiye’de Cumartesi Anneleri Ve Arjantin’de Mayıs Meydanı Anneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi 2(1): 51-74.
• Zafir C. Z. (2009). Neoliberalizmin Minimal Devlet Yaklaşımına Bir Eleştiri. Yönetim Bilimleri Dergisi 7(2): 65-82.
• Zepezauer M. (2010). Cıa'nın Büyük Operasyonları. (Çev: Hasan Bögün), İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Zizek S. (2004). Ödünç Alınan Irak Çaydanlığı, (Çev: Mehmet Öznur, Sibel Erduman), İstanbul: Encore Yayınları.