Bir Batı Dışı Modernlik Yaklaşımı Olarak Büyük Doğu İdeolojisi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 50 - 68, 19.03.2019

Mehmet Şevki Toker

https://doi.org/10.30784/epfad.483563

Cited By: 2

Öz

Batı dışı
modernlikler kavramı, Batılı olmayan
toplumların modernlik kavrayışlarını, kendi kültür havzalarından ve
kendi lisanları açısından bir
anlama çabasını tanımlamaktadır. Diğer bir değişle bu kavram, Batının merkezden kaydırıldığı bir
paradigma ile modernliğin
kendisine dair yeni bir okuma getirilerek, sosyal bilimlerde yeni bir açılım sunma çabasıdır. Bu çalışmada, Necip Fazıl Kısakürek’in Büyük Doğu
ideolojisi bir Batı dışı modernleşme
projesi olarak analiz edilmektedir. Büyük Doğu
ideolojisi, Türk modernleşme tecrübesinin
temel meselelerinden biri olan yerellik, kendine özgülük, başkalık
vurgularının şekillendirdiği İslamcı/muhafazakâr düşüncenin vitrin örneklerinden
biri olmuştur. Kısakürek’in siyasetten, iktisadi ve kültürel yapıya kadar modernleşme sürecini ilgilendiren her saha için bir yaklaşım sunmuş olması Büyük Doğuyu iyi bir örneklem
kılmaktadır.  Bu çalışmanın analiz çerçevesi, siyaset bilimi ve sosyoloji literatüründe ağırlıklı olarak çoğul modernlikler olarak adlandırılan
yaklaşım kapsamında, Batılı olmayan toplumların
modernleşme tecrübelerinin genel karakteristikleri üzerine yapılan çalışmaların izleğinde oluşturulmuştur.
Bununla birlikte, çoğul modernlik kavramı yerine,
Nilüfer Göle tarafından bu
yaklaşıma alternatif bir kavram
olarak sunulan Batı dışı modernlik kavramı kullanılmıştır. İslamcılık düşüncesinin kendine özgü kavramları ve
metodolojisi analiz çerçevesinin diğer
parametrelerini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Batı dışı modernlik, Çoğul modernlikler, İslamcılık, Modernleşme

The Great East Ideology as a Non-Western Modernity Approach

Öz

The conception of non-Western modernities
identifies the attempt to understand the modernity understanding of non-Western
societies from the perspective of their own language and cultural structures.
In other words, it is an effort to introduce a new perspective in the social
sciences by bringing a new reading of modernity itself through a paradigm in
which the West is shifted from the center. In this study, Necip Fazıl Kısakürek’s
ideology of great east (Büyük
Doğu)
is analyzed as a non-Western modernization project. The great eastern ideology
has been one of the renowned examples of Islamist / conservative thought shaped
by locality, dissimilarity and property emphasis which are one of the main
issues of Turkish modernization experience. The fact that Kısakürek
provided an approach for every field that concerns the modernization process
from politics to the economic and cultural structure has made the great east a
good example. The analysis framework was established on the basis of studies
done on the general characteristics of non-Western societies' modernization
projects under the scope of the studies which are known as multiple modernities
in political science and sociology literature. Nevertheless, instead of the
concept of multiple modernities, the concept of non-Western modernity which was
presented by Nilüfer
Göle
as an alternative concept to this approach is used. Peculiar concepts and
methodology of the Islamism thought constituted the other parameters of the
analysis frame.

Anahtar Kelimeler

Non-Western Modernity, Multiple Modernities, Islamism, Modernization

Kaynakça

• Arnason, J. P. (2002). The multiplication of modernity. In E. Ben-Rafael and Y. Sternberg (Eds.), Identity, culture and globalization (pp. 131–156). Leiden: Brill.
• Aydemir, Ş. S. (2011). İnkılap ve kadro. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Black, A. (2011). The history of islamic political thought from the prophet to the present. Edinburg: Edinburg University Press.
• Bora, T. (2007). Milliyetçi-muhafazakar ve islamcı düşünüşte negatif batı imgesi. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye'de siyasi düşünce: Modernleşme ve batıcılık (Cilt 3) içinde (s. 251-269). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2018). Cereyanlar: Türkiye'de siyasi ideolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları
• Bruma, I., & Margalit, A. (2004). Occidentalism. New York: The Penguin Press.
• Büyükkara, M. A. (2016). Çağdaş islami akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Cündioğlu, D. (2010). Hakikat ve hurafe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Demirel, T. (2007). Cumhuriyet döneminde alternatif batılılaşma arayışları: 1946 sonrası muhafazakar modernleşmeci eğilimler üzerine bazı değinmeler. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye'de siyasi düşünce: Modernleşme ve batıcılık (Cilt 3) içinde (s. 218-238). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duran, B. (2001). Transformation of islamist political thought in Turkey from the empire to the early republic (1908-1960): Necip Fazıl Kısakürek’s political ideas (Unpublished doctoral dissertation). Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Eisenstadt, S. N. (2003a). Comparative civilizations and multiple modernities (Cilt 1). Boston: Brill.
• Eisenstadt, S. N. (2003b). Comparative civilizations and multiple modernities (Cilt 2). Boston: Brill.
• Eisenstadt, S. N. (1999). Fundamentalism, sectarianism, and revolution: The jacobin dimension of modernity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Eisenstadt, S. N. (2000). Multiple modernities. Daedalus, 129(1), 1-29. Retrieved from https://www.jstor.org/
• Ersanlı, B. (2003). İktidar ve tarih: Türkiye'de resmi tarih tezinin oluşumu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Esposito, J. L. (1998). Islam and politics. New York: Syracuse University Press.
• Fourie, E. (2012). A future for the theory of multiple modernities: Insights from the new modernization theory. Social Science Information, 51(1), 52–69. Retrieved from https://journals.sagepub.com/home/ssi
• Fukuyama, F. (1992). The end of history and the last man. New York: The Free Press.
• Göle, N. (2007). Batı dışı modernlik: Kavram üzerine. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık (Cilt 3) içinde (s. 56-67). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Göle, N. (2000a). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine . İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2000b). Snapshots of islamic modernities. Daedalus, 129 (1), 91-117. Retrieved from https://www.jstor.org/
• Halim, S. (1991). Buhranlarımız. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Huntington, S. P. (1996). The clash of civilizations and the remaking of world order. New York: Simon & Schuster.
• İrem, N. (2002). Turkish conservative modernism: Birth of a nationalist quest for cultural renewal. International Journal of Middle East Studies, 34(1), 87-112. Retrieved from https://www.jstor.org/
• Kara, İ. (2014a). Türkiye'de islamcılık düşüncesi: Metinler kişiler (Cilt 1). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kara, İ. (2014b). Türkiye'de islamcılık düşüncesi: Metinler kişiler (Cilt 2). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kaya, İ. (2004). Modernity, openness, interpretation: A perspective on multiple modernities. Social Science Information, 43(1), 35–57. https://doi.org/10.1177/05390184040685
• Kısakürek, N. F. (1946). Kılığımız. Büyük Doğu, 2(16), 7.
• Kısakürek, N. F. (1950). Asyacılık. Büyük Doğu, 4(31), 2.
• Kısakürek, N. F. (1967). İki ejderha. Büyük Doğu, 12(18), 3.
• Kısakürek, N. F. (1969, Temmuz 01). Felix culpa-Mesut suç. Büyük Doğu, 13(3), 7.
• Kısakürek, N. F. (1971a). İslam katliamının devamı. Büyük Doğu, 14(14), 12-16.
• Kısakürek, N. F. (1971b). İslamı ilk imha davranışı. Büyük Doğu, 14(13), 12-13.
• Kısakürek, N. F. (2011). Dünya bir inkılap bekliyor. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2012). Hesaplaşma. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013a). O ve ben. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013b). İdeolocya örgüsü. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013c). Batı tefekkürü ve islam tasavvufu. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013ç). Başmakalelerim-1. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013d). Doğru yolun sapık kolları. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013e). Türkiye'nin manzarası. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2013f). İman ve İslam atlası. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kurtoğlu, Z. (2013). İslam düşüncesinin siyasal ufku. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kocka, J. (2002). Multiple modernities and negotiated universals. In D. Sachenmaier, J. Riedel and S. N. Eisenstadt (Eds.), Reflections on multiple modernities: European, chinese and other interpretations (pp. 119-129). Leiden: Brill.
• Koçak, C. (2013). Türkiye'de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950): Rejim krizi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2007). Kültürel değişme ve aydın: Necip Fazıl ve Nakşibendi. Ş. Mardin (Ed.), Orta Doğu'da kültürel geçişler içinde (s. 210-232). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Oktay, C. (2017). Siyasi kültür okumaları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Parsons, T. (1966). Societies: Evolutionary and comparative perspectives. New Jersey: Prentice-Hall.
• Poulton, H. (1997). Top hat, grey wolf and crescent: Turkish nationalism and the turkish republic. London: Hurst & Company.
• Rahman, F. (1966). The impact of modernity on İslam. Islamic Studies, 5(2), 113-128. Retrieved from https://www.jstor.org/
• Sachsenmaier, D., Riedel, J., & Eisenstadt, S. N. (2002). The context of the multiple modernities paradigm. In D. Sachsenmaier, J. Riedel and S. N. Eisenstadt (Eds.), Reflections on multiple modernities: European, chinese and other ınterpretations (pp. 1-27). Leiden: Brill.
• Safa, P. (2010). Türk inkılâbına bakışlar. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• Schmidt, V. H. (2006). Multiple modernities? The case against. Soziale ungleichheit, kulturelle unterschiede: Verhandlungen des 32. Kongresses der Deutschen Gesellschaft für Soziologie in München. Teilbd. 1 und 2 (pp. 2883-2894). Frankfurt am Main: Campus Verl.
• Shayegan, D. (1997). Cultural schizophrenia: Islamic societies confronting the west. (Trans. J. Howe) New York: Syracuse University Press.
• Tunaya, T. Z. (2007). İslamcılık akımı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1979). Türkiye'de çağdaş düşünce tarihi (Cilt 2). İstanbul: Ülken Yayınları.
• Wei-ming, T. (2002). Mutual learning as an agenda for social development. In D. Sachsenmaier, J. Riedel and S. N. Eisenstadt (Eds.), Reflections on multiple modernities: European, chinese and other interpretations (pp. 129-136). Leiden: Brill.
• Wittrock, B. (2000). Modernity: One, none, or many? European origins and modernity as a global condition. Daedalus, 129(1), 31-60. Retrieved from https://www.jstor.org/