Türkiye’de Devlet İç Borcu, Kredi Piyasası ve Dışlama Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 4, 854 - 876, 31.12.2024

Süleyman Kasal

https://doi.org/10.30784/epfad.1533993

Öz

Devlet borcu mali, ekonomik ve finansal etkileriyle politika yapıcılar açısından önemli bir maliye politikası aracıdır. Bu noktada önemli olan unsurlardan biri yatırımcı tabanıdır. Devlet farklı kaynaklardan finansman ihtiyacını karşılamakta ve farklı kanallar üzerinden ekonomik etkilere yol açmaktadır. Günümüzde bu etkilerin gerçekleşmesinde önemli kaynaklardan birisi de bankalardır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de borcun ekonomik etkisini bankacılık kredi kanalı üzerinden incelemektir. Çalışmanın amacını gerçekleştirmek adına 2006:Ç1-2023:Ç4 arası dönem için reel GSYH, merkezi yönetim iç borç stokunun GSYH’ye oranı, toplam kredi hacmi ve 5 yıllık Devlet tahvil faizi değişkenleriyle bir yapısal VAR (SVAR) modeli oluşturulmuştur. Çalışma sonuçları, iç borçtaki artışın kısa vadede dışlama etkisi yarattığını ancak devlet destekli kredi benzeri uygulamalarla orta vadede bu etkinin kaybolduğunu ve kısa vadede faizde ortaya çıkan düşüşün orta vadede etkisini yitirdiğini göstermektedir. Analiz sonuçları devlet tahvil faizindeki artışın kredi hacmi ve üretim üzerinde daraltıcı etkisine de işaret etmektedir. Bu çalışma Türkiye’de borç yönetiminde bankaların ve kredi kanalının önemini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Devlet Borcu, Borç Yönetimi, Bankalar, Kredi Kanalı, Dışlama Etkisi

Government Domestic Debt, Credit Market and Crowding-Out Effect in Türkiye

Öz

Government debt is an important fiscal policy tool for policymakers with its fiscal, economic, and financial effects. At this point, the investor base is one of the most important factors. The government obtains its financing needs from a variety of sources and generates economic effects through various channels. Banks are one of the most important sources for realizing these effects today. The purpose of this study is to investigate the economic impact of debt in Türkiye through the banking credit channel. To fulfill the study’s goal, a structural VAR (SVAR) model was developed using the variables real GDP, the ratio of central government domestic debt stock to GDP, total credit volume, and 5-year government yield from 2006:Q1 to 2023:Q4. The study’s findings indicate that a short-term increase in domestic debt leads to a crowding-out effect, which state-supported credit-like activities mitigate in the medium term. They also demonstrate that the short-term decrease in interest rates loses its effect in the medium term. The analysis also shows that the increase in government bond interest has a contractionary effect on credit volume and production. This study emphasizes the role of banks and the credit channel in debt management in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Government Debt, Debt Management, Banks, Credit Channel, Crowding-Out Effect

Kaynakça

• Arslanalp, S. and Tsuda, T. (2014). Tracking global demand for emerging market sovereign debt (IMF Working Paper No. 14/39). Retrieved from https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp
• Ataç, B. (2013). Maliye politikası (10. bs). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Aydın, B. and İgan, D. (2010). Bank lending in Turkey: Effects of monetary and fiscal policies (IMF Working Paper No. 10/233). Retrieved from https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp
• Ayturk, Y. (2017). The effects of government borrowing on corporate financing: Evidence from Europe. Finance Research Letters, 20, 96-103. https://doi.org/10.1016/j.frl.2016.09.018
• Bağcı, H. (2001). Kamu borçları yönetimi ve Türkiye için bir değerlendirme (Yayın No: 135). Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu.
• Bai, Y., Xu, J. and Jin, C. (2024). The crowding-out effect of government debt: A loan financing-based perspective. Borsa Istanbul Review, 24(5), 1059-1066. https://doi.org/10.1016/j.bir.2024.06.002
• Bernanke, B.S. and Blinder, A.S. (1988). Credit, money, and aggregate demand. American Economic Review, 78(2), 435-439. Retrieved from https://www.jstor.org/
• Bi, H., Cao, Y. and Dong, W. (2023). Credit guarantee and fiscal costs. Journal of Money, Credit and Banking, 56(5), 1203-1234. https://doi.org/10.1111/jmcb.13012
• Blanchard, O.J. (2018). Crowding out. J. Eatwell, M. Milgate and P. Newman (Eds.), The World of economics (3. ed). London: Palgrave Macmillan.
• Bernheim, B.D. (1989). A neoclassical perspective on budget deficits. Journal of Economic Perspectives, 3(2), 55-72. https://doi.org/10.1257/jep.3.2.55
• Breitung, J., Brüggemann, R. and Lütkepohl, H. (2004). Structural vector autoregressive modeling and impulse responses. In H. Lütkepohl and M. Kratzig (Eds.), Applied time series econometrics (pp. 159-196). Cambridge: Cambridge University Press.
• Cangöz, M.C. ve Balıbek, E. (2012). Kamu borç yönetiminin genel çerçevesi: Yeni eğilimler ve Türkiye’ye yansımaları. M.C. Cangöz ve E. Balıbek (Ed.), Hazine işlemler ve çağdaş hazine yönetimi içinde. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Christensen, J. (2004). Domestic debt markets in Sub-Saharan Africa (IMF Working Paper No. 04/46). Erişim adresi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp
• Cural, M., Eriçok, R.E. and Yılancı, V. (2012). Türkiye’de kamu yatırımlarının özel sektör yatırımları üzerindeki etkisi: 1970-2009. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 73-88. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbd
• Çaşkurlu, E. (2020). Mali dışlama etkisi: 1975-2016 dönemi Türkiye için ARDL sınır testi sınaması. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(2), 957-971. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.05.1346
• Emran, M.S. and Farazi, S. (2009). Lazy banks? Government borrowing and private credit in developing countries (IIEP Working Paper No. 2009-9). Retrieved from http://www.gwu.edu/~iiep
• Enders, W. (2015). Applied econometric time series (4. ed). New York: Wiley.
• Gümüş, E. (2003). Crowding-out hypothesis versus Ricardian equivalence proposition: Evidence from literature. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 21-36. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ogusbd
• Günaydın, İ. (2006). Türkiye’de kamu ve özel yatırımlar arasındaki ilişki-ampirik bir analiz. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 177-195. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd
• Gürgür, T. ve Karaca, O. (2007). Türkiye’de reel faiz oranlarını belirleyen faktörler. Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 2(3), 1-32. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd
• Gürkaynak, S.R., Kısacıkoğlu, B., Lee, S.S. ve Şimşek, A. (2023). Türkiye’nin enflasyon tercihleri. A.S. Akat ve S. Gürsel (Ed.), Çıkmaz yol dünden yarına Türkiye ekonomisi (s. 123-148) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kesbiç, C.Y., Dündar, Ö. ve Devrim, A. (2016). Kamu yatırımlarının özel sektör yatırımlarını dışlama etkisi: Türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(2), 59-94. https://doi.org/10.24988/deuiibf.2016312502
• Kumhof, M. and Tanner, E. (2005). Government debt: A key role in financial intermediation (IMF Working Paper No. 05/57). Erişim adresi: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp
• Lütkepohl, H. (2005). New introduction to multiple time series analysis. Springer: Berlin.
• Oluklulu, S. (2023). Sağlık için ortak menfaatin kamusal finansmanı. Vergi Dünyası, 42(497), 24-30. Erişim adresi: https://www.vergidunyasi.com.tr/
• Özatay, F. (2016). Finansal krizler ve Türkiye (5. bs). İstanbul: Doğan Kitap.
• Özdemir, B.K. and Gomez, E. (2020). The impact of domestic debt on private investment in the Gambia: An ARDL approach. Journal of Research in Economics, Politics & Finance, 5(1), 111-127. https://doi.org/10.30784/epfad.682291
• Parasız, İ. (2005). Para banka ve finansal piyasalar (8. bs). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Reinhart, C.M. and Rogoff, K.S. (2011). From financial crash to debt crisis. American Economic Review, 101(5), 1676-1706. https://doi.org/10.1257/aer.101.5.1676
• Serin, Ş.C. and Demir, M. (2023). Does public debt and investments create crowding-out effect in Turkey? Evidence from ARDL approach. Sosyoekonomi, 31(55), 151-172. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.01.08
• Shetta, S. and Kamaly, A. (2014). Does the budget deficit crowd-out private credit from the banking sector? The case of Egypt. Topics in Middle Eastern and African Economies, 16(2), 251-279. Retrieved from http://www.luc.edu/orgs/meea/
• Somçağ, S. (2007). Türkiye’nin ekonomik krizi / oluşumu ve çıkış yolları. 2006 Yayınevi.
• Şen, H. and Kaya, A. (2014). Crowding-out or crowding-in? Analyzing the effects of government spending on private investment in Turkey. Panoeconomicus, 61(6), 631-651. https://doi.org/10.2298/PAN1406631S
• Thia, J.P. (2020). Deficits and crowding out through private loan spreads. Quarterly Review of Economics and Finance, 77, 98-107. https://doi.org/10.1016/j.qref.2020.01.009
• Tokgöz, C. (2023). Türkiye’de bankacılıkta siyasetin rolü. A.S. Akat ve S. Gürsel (Ed.), Çıkmaz yol dünden yarına Türkiye ekonomisi içinde (s. 149-190). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tosunoğlu, Ş. (2020). Management of contingent liabilities in Turkey. In T. Akdemir and H. Kıral (Eds.), Public financial management reforms in Turkey: Progress and challenges (pp. 57-72). Berlin: Springer.
• Ulusoy, A. (2013). Devlet borçlanması (7. bs.). İzmit: Umuttepe Yayınları.
• Yaraşır-Tülümce, S.Y. ve Buyrukoğlu, S. (2013). Türkiye’de kamu ve özel yatırımlar arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Dışlama etkisi (1980-2010). Mali Çözüm, 119(Eylül-Ekim), 59-77. Erişim adresi: https://ismmmo.org.tr/Yayinlar/Mali-Cozum-Dergisi--1
• Yılmaz, F. (2017). Türkiye’de bankaların portföylerindeki devlet borçlanma senetlerinin özel kesim kredilerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). TCMB, Ankara.
• Yu, S., Kang, W., Wenjun, L., Wang, D., Zheng, J. and Dong, B. (2024). The crowding out effect of local government debt expansion: Insights from commercial credit financing. Economic Analysis and Policy, 83, 858-872. https://doi.org/10.1016/j.eap.2024.07.001
• Zhang, M., Brookins, O.T. and Huang, X. (2022). The crowding out effect of central versus local government debt: Evidence from China. Pacific-Basin Finance Journal, 72(101707), 1-21. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2022.101707