ÂŞIKLARIN DİLİNDEN KONUŞMA ADABI

Yıl 2022, , 1408 - 1423, 30.09.2022

Erol Aksoy

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1114457

Öz

Temelinde saygı ve nezaket olan adabımuaşeret kaideleri; oturmaktan, kalkmaktan tutun da misafir ağırlama, taziyeye gitme, asansöre binme, telefonla konuşma gibi hayatın günlük akışı içerisindeki pek çok durumda insanlardan beklenilen davranış kalıplarını içermektedir. Bu kaidelerden biri de konuşmaya dair olanıdır. Konuşma adabı en önemli görgü kurallarından biridir. Zira insanlar arasındaki iletişim daha çok konuşma vasıtası ile sağlanmaktadır. Bu nedenle neyi, nerede, nasıl ve ne kadar konuşacağını bilmek sağlıklı bir iletişim açısından oldukça gereklidir. Bundan dolayı toplumumuz, genç nesillerine informel yollardan diğer adabımuaşeret kaidelerini öğrettiği gibi konuşma adabını da öğretmeye çalışmaktadır. İşte âşıkların da bu informel süreçte konuşma adabını öğretme açısından sorumluluk yüklendikleri görülmektedir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizinin kullanıldığı bu çalışmada elde edilen veriler betimsel analize tabi tutularak tasnif edilmiştir. Öğreticilik niteliği güçlü olan âşık tarzı şiir geleneği bu açıdan okunduğunda âşıkların konuşma adabını az, yerinde ve düşünerek konuşmak, edepli konuşmak, boş konuşmamak, sözü uzatmamak, dedikodu yapmamak, kendini övmemek gibi başlıklarda tasnif edilecek şekilde ele aldıkları ve bu eğitim sürecine katkıda bulundukları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Âşık tarzı şiir geleneği, Adabımuaşeret kaideleri, Konuşma adabı

SPEAKING MANNER IN THE WORDS OF MINSTRELS

Öz

The rules of good manners based on respect and courtesy; includes the behaviour patterns expected from people in many situations in the daily flow of life, such as sitting, getting up, hosting guests, going to condolences, getting on the elevator, talking on the phone. One of these rules is the one about speaking. Speaking manner is one of the most important good manner rules. Because communication between people is mostly provided by means of speech. Therefore, knowing what, where, how and how much to talk is very necessary for healthy communication. For this reason, our society is trying to teach the younger generations the manners of speaking informally, just as it teaches the other rules of good manners. It is seen that the minstrels also take responsibility in terms of teaching speaking manners in this informal process. The data obtained in this study, in which document analysis, one of the qualitative research methods, was used, was classified by subjecting descriptive analysis. When the minstrel style poetry tradition, which has a strong instructive quality, is examined from this perspective, it is seen that the minstrels handle the manners of speaking in a way that can be classified under the headings such as speaking less, appropriate and in a thoughtful manner, speaking decently, not talking nonsense, not prolonging the conversation, not gossiping, not praising oneself, and not revealing secrets and contribute to this education process.

Anahtar Kelimeler

Tradition of minstrel poetry, Rules of good manners, Speaking manner

Kaynakça

• Akın, B. (2009). Âşık Mah Turna’nın hayatı, edebi kişiliği ve şiirleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akkaya, N. (2010). Âşık tarzı şiir geleneğinde halk eğitimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (27), 88-100.
• Aksoy, E. (2021a). Âşık Ahmet Poyrazoğlu’nun şiir evreni. Kimlik Yayınları.
• Aksoy, E. (2021b). Kayseri âşıklık geleneği ve Gömürgenli Âşık Mahrumî. Kimlik Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1. İnkılâp Kitabevi.
• Alpkan, Y. (2019). Âşık Rüstem Alyansoğlu hayatı, sanatı ve şiirleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Manisa Celâl Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altuntaş, İ. (2013). Âşık Bayramî Yaşar Polat’ın âşıklık geleneği içindeki yeri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anaz, Z., & Arı, B. (2018). Âşık Feymânî’de nasihat. The Journal of Academic Social Science Studies, (71), 215-230. Doi number: 10.9761/JASSS7801.
• Artun, E. (2018). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı edebiyat tarihi/metinler. Karahan Kitabevi.
• Atalay, H. (2019). Âşık Mevlüt Mertoğlu’nun şiirlerinde tema ve değerler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, O. (2012). Her yönüyle Âşık Sâbit Müdâmî (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bascom, W. R. (2014). Folklorun dört işlevi (Çev. Ferya Çalış). İçinde M. Öcal Oğuz & Selcen G. Teke (Hzl.), Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2 (3. Baskı), (ss. 71-86). Geleneksel Yayıncılık.
• Bor, G. (2020). Âşık Temelî’nin hayatı, sanatı ve şiirleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, C. (2020). Âşık Binali Kılıç hayatı-sanatı-eserleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dede, Y. (2018). Kırşehir âşıklık geleneğinde Âşık Şemsi Yastıman (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, C. (2011). Âşık Müslim Seyrani’nin hayatı, sanatı ve eserleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdem, İ. (2015). İletişim sürecinde konuşma becerisi. İçinde A. Kaya (Ed.), Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim (8. Baskı), (ss. 324-343). Pegem Akademi Yayınları.
• Erkal, A. (2018). Narmanlı Âşık Sümmânî. Ketebe.
• Eroğlu, F. (2000). Davranış bilimleri. Beta.
• Erşahin, İ. (2011). Halk kültürü ve edebiyatı sözlüğü. Ötüken Yayınları.
• Kahraman, A. (2021). Âşık Sadık Gül hayatı-sanatı ve eserleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karakaş, A. (2021). Âşık Dursun Yeşiloğlu’nun şiirlerinde nasihat (öğütleme). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 519-528. Doi number: 10.29000/rumelide.1032435.
• Kaya, D. (1999). Âşık Ruhsatî. Sivas Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kaya, D. (2000). Âşık edebiyatı araştırmaları. Kitabevi.
• Kaya, D. (2011). Âşık Veysel. Akçağ Yayınları.
• Kaya, S. (2015). Âşık Aslan Uslu’nun hayatı, sanatı ve şiirlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köprülü, M. F. (2004). Saz şairleri. Akçağ Yayınları.
• Kutlusoy, N. (2006). Buruklu Âşık Kul Mustafa hayatı-şiirleri-atışmaları-halk hikâyeciliği derleme-inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Örnek, S. V. (2014). Türk halkbilimi. Bilgesu Yayınları.
• Özcan, H. (2010). Nasihat destanlarının eğitimdeki rolü. Motif Akademi, 3(6), 58-64.
• Seçim, M. (2021). Âşık İkrârî’nin hayatı, sanatı ve şiirleri üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Solmaz, F. (2019). Malatyalı Âşık Hanefi Ünver hayatı, sanatı ve şiirleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taşlıova, M. M. (2010). UNESCO yaşayan insan hazinesi Âşık Şeref Taşlıova hayatı ve şiirleri. MEB Yayınları.
• Uluman, F. (2019). Kars âşıklık geleneği içerisinde Arpaçay Toy Âşıklığı ve Âşık Fevzi Olgun (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ulusoy, H. (Der.) (2012). Zamanın eskitemediği en güzel sözler. Alfa Yayınları.
• Üneş, H. (2018). Âşık Firkatî hayatı-sanatı-şiirleri ve hikâyeleri. Artikel Yayıncılık.
• Yanlıç, R. A. (2015). Âşık Şahsenem Bacı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayınları.