ACCORDING TO THE MUHIMME BOOK NO. 62 THE PROVISIONISM AND PROHIBITED GOODS OF ISTANBUL (1587-1588)

Yıl 2022, , 1240 - 1259, 30.09.2022

Ömer Orhan Gündüz , Mehmet İnbaşı

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1125270

Cited By: 1

Öz

This article is in two parts, and in the first part, the introduction of the necessary foodstuffs to Istanbul and the problems experienced during the transportation of these foodstuffs were focused on. In the second part, the subject of prohibited goods is discussed. The Ottomans followed the market very strictly in terms of supplying the products needed within the country. In addition, they have established a regular organization for the uninterrupted supply of basic consumer goods. Within the framework of this organization, after the needs of the production zones have been fully met, the remaining part of the products has been allocated primarily to Istanbul, which has a separate position in terms of administrative and population. However, while the basic consumer goods were brought to the capital, there were some problems from time to time. Among these problems, stockpiling, black market and the sale of items as contraband are the main ones. The state has also banned those who pursue high earnings from illegally selling certain goods that are of strategic importance and are prohibited from being exported to foreign merchants. Those who do not comply with these prohibitions have been identified and severely punished as a result of the inspections carried out. In the article, in particular, in 1587-1588, it was tried to reveal what ways the Ottoman State followed and what problems it encountered when bringing articles of need to Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Mühimme Book, Provisionism, Istanbul, Prohibited Goods

62 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİNE GÖRE İSTANBUL’UN İAŞESİ VE MEMNU’ META (1587-1588)

Öz

Bu makale iki kısımdan müteşekkil olup ilk kısımda İstanbul’a iaşe (beslenme) temini ile iaşe temini sırasında yaşanan sıkıntılar üzerinde durulmuştur. İkinci kısımda ise memnu meta (ihracı yasak mallar) konusu ele alınmıştır. Osmanlılar, ülke dâhilinde gereksinim duyulan ürünlerin temin edilmesi noktasında piyasayı çok sıkı bir biçimde takip etmişlerdir. Ayrıca temel tüketim maddelerinin kesintisiz bir biçimde karşılanması adına düzenli bir organizasyon tesis etmişlerdir. Bu organizasyon çerçevesinde, üretim bölgelerinin ihtiyaçları tam olarak karşılandıktan sonra ürünlerin kalan kısmı idari ve nüfus açısından ayrı bir konuma sahip olan İstanbul için ayırılmıştır. Ancak temel tüketim maddeleri başkente getirilirken zaman zaman bazı sorunlar yaşanmıştır. Bu sorunların arasında stokçuluk, karaborsacılık ve kaçak zahire ticareti başta gelmiştir. Devlet, memnu meta denilen ve yüksek kazanç peşinde koşan kimselerin stratejik açıdan önemli birtakım maddeleri yabancı tüccarlara kanunsuz bir şekilde satmalarını da yasaklamıştır. Yine devlet, teftişler icra edip bu yasaklara uymayan kimseleri şiddetle cezalandırmıştır. Makalede, özellikle 1587-1588 yıllarında Osmanlı Devleti’nin, İstanbul’a iaşe temin ederken ne gibi yollar izlediği ve hangi sorunlarla karşılaştığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mühimme Defteri, İaşe, İstanbul, Memnu Meta

Kaynakça

• Arıkan, Z. (1991). Osmanlı İmparatorluğu’nda ihracı yasak mallar (memnu meta). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Aslan, E. (2017). Mısır’dan Osmanlı Sarayı’na zahire sevkiyatı (1650-1700) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aynural, S. (2001). Kapan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, 338-339. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Beydilli, K. (2013). Yeniçeri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 43, 450-462. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Bilgin, A. (2000). Osmanlı sarayının iaşesi (1489-1650) (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilgin, A. (2003). Matbah-ı Amire. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28, 115-119. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Bozkurt, N. (2001). Kasap. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, 534-535. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Bozpinar, C. (2018). Osmanlı Devleti’nde iktisadi zihniyet ve sanayileşme sorunsalı: Bursa ipek sektörü örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Genç, M. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet ve ekonomi. Ötüken Yayınları.
• Göktepe, K. (2017). İstanbul’un iaşesinin temini meselesi ve İstanbul’un iaşesine katkı sağlayan bir merkez: Tekirdağ kazası (XVIII.-XIX. yüzyıllar). Belleten, 81(292), 857-916.
• Gündüz, Ö. O. (2022). 62 numaralı mühimme defterinin (H.995-996/M.1587-1588) transkripsiyon ve değerlendirilmesi (1-134) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnbaşı, M., Gülsoy, E., & Yağcı, Z. G. (2013). Güçlü sultanlar dönemi. İçinde T. Gündüz (Ed.), Osmanlı tarihi el kitabı (ss. 208-226). Grafiker Yayınları.
• İpşirli, M. (2008). Sadrazam. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35, 414-419. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Kazıcı, Z. (1998). Hisbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 18, 143-145. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Kolay, A. (2016). İstanbul’un iaşesinde deniz ulaşımının önemi. İstanbul Yayınları.
• Korkmaz, A. (2019). 16. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul’un iaşesinde Rodos’un yeri ve adanın iaşesinin temini (mühimme defterlerine göre) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kütükoğlu, M. S. (2006). Narh. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 32, 390-391. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Kütükoğlu, M. S. (2011). Temessük. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 40, 413-414. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Pamuk, Ş. (1999). Yüz soruda Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914. Gerçek Yayınevi.
• Sami, Ş. (2015). Kamus-ı Türki. Şifa Yayınevi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âsafi. Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d.) Nu: 62.
• Tabakoğlu, A. (1987). Osmanlı ekonomisinde fiyat denetimi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 43, 111-150.
• Tabakoğlu, A. (2014). Osmanlı döneminde İstanbul’un iaşesi. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
• Türk, M. (2017). Osmanlı Devleti ile Avrupa devletleri arasındaki memnu meta ticareti (1550-1600) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkhan, M. S. (2020). Celep. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ek-1, 253-255. Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Uzun, A. (1997). İstanbul’un et ihtiyacının sağlanması: Ondalık ağnam uygulaması (1783-1858) (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.