The Arabian speaking poet of 11th century Azerbaijani literature Khatib Tabrizi

Yıl 2021, , 1259 - 1268, 30.09.2021

Farida Ahmadova

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.954188

Öz

Arabic language has a very important place in 11th century Azerbaijani literature. Since the 7th century, the Arabic language has become a common written language in Azerbaijan, and it started to rise up in the 11th century. In this period, the rapid development of the Arabic language began to be reflected in all areas of scientific life. One of these areas has been literature. In the 11th century, Azerbaijani scholars were going to Arab countries such as Egypt and Iraq to improve their education. Khatib Tabrizi was one of these people. Tabrızı lived in Syria for a long time and remained in Baghdad until the end of his life. He taught for more than forty years in the madrasa of Nizamiyya built by the Seljuk ruler in the city of Baghdad. Khatib Tabrizi took lessons from scholars such as Abu’l Ala al Ma'arri and educated himself well. Tabrizi is better known as a commentator. One of his best works was the interpretation of Imru'al-Qais's mu’allaqat. He has touched very important issues in the mu’allaqats. Today, Khatib Tabrizi comments are a very good source to learn about the situation of the Arabs in the period of Jahiliyyah. At the same time, he has interpreted the work of Abu Temam’s Hamase. This work was republished several times in Latin and Arabic. A lot of research has been done on the life and works of Khatib Tabrizi, in both Arabic or Azerbaijani literature
This study covers the status of the Arabic language in 11th century Azerbaijani literature, the life and works of Khatib Tabrizi.  

Anahtar Kelimeler

Khatib Tabrizi, Arabic Language, Azerbaijan, Abu'l Ala al Ma'arri, İmru'al-Qais

XI. YY Azerbaycan Edebiyatının Arapdilli şairi El-Hatîb Et-Tebrîzî

Öz

XI. yy Azerbaycan edebiyatında Arapça önemli bir yere sahiptir. VII. yy’dan itibaren Arap dili, Azerbaycan’da yaygın bir yazı dili haline gelmiş, XI. yy’da ise yükselişe geçmiştir. Bu dönemde, Arapçanın hızlı gelişimi ilim hayatının her alanına yansımaya başlamıştır. Bu alanlardan biri de edebiyat olmuştur. XI. yy’da Azerbaycanlı alimler Mısır, Irak gibi Arap ülkelerine eğitimlerini geliştirmek maksadıyla gitmişlerdir. el-Hatîb et-Tebrîzî de bu şahıslardan biridir. et-Tebrîzî, Suriye’de uzun bir süre yaşamış ve ömrünün sonuna kadar Bağdat’ta kalmıştır. O, Bağdat’ta Selçuklu hükümdarı tarafından yapılan Nizâmiyye Medresesinde, kırk seneden fazla eğitim vermiştir. el-Hatîb et-Tebrîzî, Ebü’l-Alâ el-Ma’arri gibi âlimlerden ders almış, kendini iyi bir şekilde yetiştirmiştir. et-Tebrîzî, yorumcu olarak daha çok tanınmıştır. En iyi eserlerinden biri de İmruü’l-Kays’ın muallakasının yorumu olmuştur. O, muallakalarda çok önemli mevzulara değinmiştir. Günümüzde de el-Hatîb et-Tebrîzî yorumları, Arapların Câhiliye dönemindeki durumlarını öğrenmek için çok iyi bir kaynaktır. Aynı zamanda Ebû Temmam’ın Hamâse eserini de yorumlamıştır. Bu eser Latince ve Arapça birkaç kez tekrar yayınlanmıştır. Hem Arap edebiyatında hem Azerbaycan edebiyatında el-Hatîb et-Tebrîzî’nin hayatı ve eserleri ile ilgili bir çok araştırmalar yapılmıştır.
Bu çalışma XI. yy Azerbaycan edebiyatındaki Arap dilinin durumunu, el-Hatîb et-Tebrîzî’nin hayatını ve eserlerini kapsamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Hatîb Tebrîzî, Arap dili, Azerbaycan, Abû'l Alâ el Ma'arri, İmru'ül-Kays

Kaynakça

• Aliyev, İ. (2018). Hatîp Tebrîzî. İlim ve İnnovativ Teknolojiler dergisi, 2(2), 127-129.
• Aliyev, Ş. (2019). İmruü’l Kays’ın muallakasının Hatîb Tebrîzî yorumu. İlmi Araştırmalar dergisi, 6(1), 40-53.
• Allahverdiyev, K. (2004). XI. yy Azerbaycan edebiyatı meseleleri. Şam Yayınları.
• Cafer,V. (2010, Haziran 11). Mahmut Kaşğâri Hatîb Tebrîzî ile görüşe bilirdi mi?. Edebiyat Gazetesi. http://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2010/iyun/123728.htm
• el-Hatîp et-Tebrîzî (1980). Şerhu’l Kasâidi’l ʻAşri, Tahkîku ed’duktûra Fexruddîn Kabâve. Dêru el’Afâki’l Cedîdi.
• Ferecov, S. (2011, Ocak 12). Tebriz’den Şam’a kadar. Medeniyet Gazetesi. https://medeniyyet.az/page/news/615/Tebrizden-Sama-qeder:-Xetib-Tebrizi.html?lang=e
• Kasımova, A. (2007). Câhiliye dönem Arapların akli-manevi durumu. İlim Yayınları.
• Mahmudov, M. (1972). Hatîb Tebrîzî’nin hayatı ve eserleri. İlim Yayınları.
• Mahmudov, M. (2006). Arapça yazmış Azerbaycanlı şairler ve edibler. Doğu Batı Yayınları.
• Nabiyev, B., & Rustamova, A. (2005) Azerbaycanskaya literatura. İlim Yayınları.
• Nehmatova, G. (2012). Muhammedali terbiyetin “Danişmendani –Azerbaycan eseri”. İlim ve Tahsil Yayınları.
• Özal, A. (2011). Hatîb Tebrîzî. (Cilt 40). TDV Yayınları.
• Penah, P., & Ahmedli, S. (2014). Azerbaycan edebiyat meseleleri. AMİA Folklor Enstitüsü Yayınları.
• Seyidov,Y., & Alizade, S. (1977). Klasik Azerbaycan şairleri söz hakkında. Gençlik Yayınları.
• Tağızade, N. (2014). Hatîb Tebrîzî’nin “Şerhu’l İhtiyarâtu el-Mufaddal” Eseri. AMİA Folklor Enstitüsü Yayınları.