İmge ormanından matrise sözcükten anlama şiir dilinin aurası

Yıl 2021, Cilt: 35 Sayı: 1, 235 - 244, 31.03.2021

Gamze Somuncuoğlu Özot

Öz

Şiir dili, içinde barındırdığı özgün iletişim kanalları nedeniyle yazın dünyasında özel olarak ele alınması ve irdelenmesi gereken bir yapı arz etmektedir. Az sözle çok metne göndermeler yapabilen bu tür içerisinde imge ve ahenk unsurları belki de şiiri gündelik dilden ya da düzyazı dilinden farklılaştıran ve yeni bir dil oluşturan başat unsurlardır. Şiir, şairin kaleminden çıktığı haliyle kalmaz, her okunuşta, her okurda çoğalan, yayılan, anlamlanan bir oluşumdur. Çok bilinmeyenli imgeler sistemindeki şiirlerin çözümlemeleri yapılırken sistematik bir yaklaşım sergilemek kaçınılmazdır. Şiirin anlam katmanlarının doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi için geliştirilmiş kuramsal yaklaşımlar mevcuttur. Dan Sperber ve Deirdre Wilson tarafından ortaya konulan Bağıntı Kuramı, Michael Riffaterre’in Semiyotik Şiir Eleştirisi Kuramı, Rus Biçimcilerinin Vezin Teorisi bu çalışmada sözü edilecek kuramsal yaklaşımlardır. Türk şiir dili üzerine yapılan akademik çalışmalarda bu konunun derin bir şekilde ele alınması ve kendi edebiyatımıza has kuramsal yaklaşımların çoğaltılması elzemdir. Sözü edilen konuya ilişkin dünya yazınında itibar görmüş bazı tekniklerin tanıtılmasını da kapsayan bu araştırmada şiirde imge ve ahenk gibi derin konuların kapısı aralanmaya çalışılmıştır. Şiiri şiir yapan başat prensip olan imgelerin şiir zeminine ayaklarının doğru bir biçimde yerleştirilmesi ve -Poe’nun “Kuzgun”u oluştururken yaptığı gibi- ikinci aşamada da ritmin güçlü bir şekilde şiir diline uygulanabilmesi sonucunda güçlü bir şiirsel söylem ortaya konulabildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Şiir Dili, İmge, Ahenk, Kuramsal Yaklaşım, Matris

Atmosphere of poetry language from image to matrix

Öz

The language of poetry presents a structure that should be handled and examined specifically in the literary world due to the unique communication channels it contains. In this genre, which can make references to many texts with little words, the elements of image and harmony are perhaps the dominant elements that differentiate poetry from everyday language or prose language and create a new language. Poetry is not just as it came out of the poet's pen, it is a formation that multiplies, spreads and makes sense with every reader. It is inevitable to take a systematic approach while analyzing poems in the system of images with many unknowns. There are theoretical approaches developed in order to evaluate the meaning layers of poetry correctly. The Theory of Relationships put forward by Dan Sperber and Deirdre Wilson, Michael Riffaterre's Semiotic Poetry Criticism Theory, and Russian Formalists' Theory of Meters are the theoretical approaches to be mentioned in this study. In academic studies on the language of Turkish poetry, it is essential to deal with this issue deeply and to reproduce the theoretical approaches specific to our literature. Deep topics such as image and harmony in poetry have been investigated in this research, which includes introducing some techniques that are respected in the world literature on the subject in question. It has been observed that a strong poetic discourse can be created as a result of the application of the image, which is the dominant principle that makes poetry, and the rhythm in the second stage, as Poe did when he created "The Raven".

Anahtar Kelimeler

Poetic Language, Image, Harmony, Theoretical Approach, Matrix

Kaynakça

• Aka, P. (2002). Hilmi Yavuz şiirine metin-merkezli bir bakış. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksan, D. (1995). Şiir dili ve Türk şiir dili. Engin Yayınevi.
• Aktaş, Ş. (2009). Şiir tahlili. Akçağ Yayınları.
• Binyazar, A., & Öztekin, M. (1978). Yazın ve bilim dilimiz. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çetin, N. (2012). Şiir tahlilleri. Akçağ Yayınları.
• Doğan, G. (2013). Şiir dili, bağıntı ve zayıf sezdirimler. Bilig, 64, 123-150.
• Hançerlioğlu, O. (1977). Felsefe ansiklopedisi. Remzi Kitabevi Yayınları.
• İnce, Ö. (2001). Şiir ve gerçeklik. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaplan, M. (1994). Şiir tahlilleri. Dergâh Yayınları.
• Kaplan, R. (1999). Şiir, şair ve söze dair. Esin Sanat, 1, 5-9.
• Necatigil, B. (2014). Bile/yazdı. Yapı Kredi Yayınları.
• Orhanoğlu, H. (2010. Sanat eserinde imgecilik ve Edip Cansever’in şiirinde gerçeküstücü imgeler [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, E. (2007). Yazınsal türler. Bilgi Yayınevi.
• Poe, E. A. (2021, Ocak 17). Yazmanın felsefesi [“Kuzgun” şiiri üstüne] (Çev. Savaş Kılıç).
• https://www.academia.edu/38044828/%C3%87eviri_Yazman%C4%B1n_Felsefesi_Kuzgun_%C5%9Eiiri_%C3%9Cst%C3%BCne_
• Riffaterre, M. (1984). Semiyotics of poetry. Indiana University Press.
• Sperber, D., & Deirdre, W. (1995). Relevance: Communication and cognition. Blackwell.
• Terzioğlu, Ö. (2007). Şiir nasıl okunmalı? Michael Riffaterre’in şiir kuramına giriş. Yasak Meyve, 5(24), 52-56.
• Wellek R., & Warren A. (2019). Edebiyat teorisi (Çev. Ö. Faruk Huyugüzel). Dergah Yayınları.
• Yavuz, H. (1987). Yazın üzerine. Bağlam Yayınları.
• Yavuz, H. (1996). Yazın, dil ve sanat. Boyut Yayınları.