Relationship between Driver Behavior and Religiousness in Traffic: The Case of Kayseri

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 1, 186 - 212, 21.03.2022

Mustafa Serin , Abdulvahap Taştan , Asim Ayten

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1057411

Cited By: 3

Öz

In this study, the relationship between driver behavior and forms of religiousness was investigated in the case of Kayseri. The study, in which the car drivers in the city center were sampled, was carried out in a quantitative desing. In this context, a questionnaire consisting of socio-demographic information, Driver Behavior Questionnaire (DBQ) and Revised Muslim Religious Orientation Scale (MROS-R) were applied to 463 people. In the study, driver behaviors were handled as positive and negative driver behaviors. Religiousness, on the other hand, has been examined as a multidimensional concept within the framework of religious orientation and belief, worship, and effect dimensions of religiousness. The obtained data were analyzed and interpreted with descriptive statistics, t-test and correlation analysis technique. As a result of the analysis, significant relationships were found between driver behaviors and religious orientation styles. While driver behaviors differ according to the ritual of praying in traffic, which we include in the practical dimension of religiousness; it did not differ according to the presence of religious symbols in the vehicle. In addition, driver behaviors differed according to attitudes about traffic accidents and it was seen that being fatalistic about accidents was effective in committing violations. The findings were discussed on the basis of the relevant literature.

Anahtar Kelimeler

Driver behaviour, Religiousness. Religious orientation, Ritual, Kayseri

Trafikte Sürücü Davranışı ve Dindarlık İlişkisi: Kayseri Örneği

Öz

Bu çalışmada, Kayseri örneğinde, sürücü davranışı ile dindarlık biçimleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Kent merkezindeki otomobil sürücülerinin örnekleme alındığı çalışma, nicel desende gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda sosyo-demografik bilgiler, Sürücü Davranışı Ölçeği (SDÖ) ve Yeniden Yapılandırılmış Müslüman Dini Yönelim Ölçeğinden (MROS-R) oluşan anket 463 kişiye uygulanmıştır. Çalışmada sürücü davranışları, olumlu ve olumsuz sürücü davranışları şeklinde ele alınmıştır. Dindarlık ise dini yönelim ve dindarlığın inanç, ibadet ve etki boyutları çerçevesinde çok boyutlu bir kavram olarak incelenmiştir. Elde edilen veriler, betimleyici istatistikler, t-testi ve korelasyon analizi tekniği ile çözümlenmiş ve yorumlanmıştır. Yapılan analizler sonucunda, sürücü davranışları ile dini yönelim biçimleri arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Sürücü davranışları, dindarlığın pratik boyutunda yer verdiğimiz trafikte dua okuma ritüeline göre farklılaşırken; araçta dinsel semboller bulundurma durumuna göre farklılaşmamıştır. Ayrıca sürücü davranışları trafik kazaları hakkındaki tutumlara göre farklılaşmış ve kazalar konusunda kaderci olmanın ihlal yapmada etkili olduğu görülmüştür. Elde edilen bulgular ilgili literatür temelinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürücü davranışı, Dindarlık, Dini yönelim, Ritüel, Kayseri

Kaynakça

• Akşit, B., Şentürk, R., Küçükkural, Ö., & Cengiz, K. (2012). Türkiye'de dindarlık. İletişim Yayınları.
• Allport, G. W., & Ross, J. M. (1967). Personal religious orientation and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 5(4), 432-443.
• Altemeyer, B., & Hunsberger, B. (1992). Authoritarianism, religious fundamentalism, quest, and prejudice. International Journal for the Psychology of Religion, 2(2), 113-133.
• Argyle, M. (2006). İbadet ve dua (M. Koç, Çev.). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (21), 317-338.
• Aronson, E., Wilson, T. D., & Akert, R. M. (2012). Sosyal psikoloji (O. Gündüz, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Arslan, M. (2016). Kazaların oluşumu, önlenmesi ve risk analizinde kültür ve inançların rolü. İçinde Din ve Trafik (C. 2, ss. 81-93). İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Ayten, A. (2013). Empati ve din. İz Yayıncılık.
• Batson, C. D., Schoenrade, P., & Ventis, W. L. (2017). Din ve birey sosyal psikolojik bir yaklaşım (A. Kuşat, & A. Taştan, Çev.). Kimlik Yayınları.
• Bircan, E. (2020). Sorunlarla başa çıkmada Kur'an'ı Kerim'deki peygamber duaları (Din görevlileri örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bird, J. (2015). Din sosyolojisi nedir. (A. Taştan, & M. D. Dereli, Çev.). Lotus Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Chliaoutakis, J. E., Darviri, C., & Demakakos, P. T. (1999). The impact of Young drivers’ lifestyle on their road traffic accident risk in greater Athens area. Accident Analysis and Prevention, 31, 771-780.
• Chliaoutakis, J. E., Koukouli, S., Lajunen, T., & Tzamalouka, G. (2005). Lifestyle traits as predictors of driving behaviour in urban areas of Greece. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 8(6), 413-428.
• Cialdini, R. B., Reno, R. R., & Kallgren, C. A. (1990). A focus theory of normative conduct: Recycling the concept of norms to reduce littering in public places. Journal of Personality and Social Psychology, 58(6), 1015-1026.
• Cirhinlioğlu, F. G. (2010). Dini yönelimler ve önyargı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 366-384.
• Coşkun, İ. (2016). Trafikte tedbirsizliği ve kural ihlallerini meşrulaştıran kader ve tevekkül anlayışları. İçinde Din ve trafik (C. 1, ss. 151-172). İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Çarkoğlu, A., & Kalaycıoğlu, E. (2009). Türkiye’de dindarlık: Uluslararası bir karsılastırma. http://research.sabanciuniv.edu/14014/1/Rapor_Dindarl%C4%B1k.pdf.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2014). Türkiye’de dini hayat araştırması.
• Durkheim, E. (2005). Dini hayatın ilkel biçimleri (F. Aydın, Çev.). Ataç Yayınları.
• Elander, J., West, R., & French, D. (1993). Behavioral correlates of ındividual differences in road-traffic crash risk: An examination of methods and findings. Psychological Bulletin, 113(2), 279-294.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı (M. A. Kılıçbay, Çev.; 1. bs). Gece Yayınları.
• Ercan, N. (2009). The Predictors of attitudes toward physical wife abuse: Ambivalent sexism, system justification and religious orientation ((Unpublished Master`s Thesis). The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University.
• Erdoğan, E. (2014). Tanrı algısı, dini yönelim biçimleri ve dindarlığın psikolojik dayanıklılıkla ilişkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erjem, Y. (1996). Sosyolojik açıdan trafik, trafik sisteminin işleyişi ve trafik kazaları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gazâlî. (1992). İhyau Ulumi'd-Din (C. 1) (A. Serdaroğlu, Çev.). Bedir Yayınevi.
• Glock, C. Y. (2007). Dindarlığın boyutları üzerine. İçinde Y. Aktay & M. E. Köktaş (Ed.), & M. E. Köktaş (Çev.), Din sosyolojisi (3. bs, ss. 250-271). Vadi Yayınları.
• Günay, Ü. (2006). Dindarlığın sosyolojisi. İçinde Ü. Günay & C. Çelik (Ed.). Dindarlığın sosyo-psikolojisi (ss. 1-59). Karahan Kitabevi.
• Günay, Ü. (2017). Din sosyolojisi. İnsan Yayınları.
• Günay, Ü., Güngör, H., & Taştan, A. (2015), Kutsallık ve ziyaret fenomeni: Disiplinlerarası bir yaklaşım. Otorite Yayınları.
• Güngör, H. (2012). Türk din etnolojisi. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• GZT. (2020, Mart 27). Doğan Cüceloğlu: Okulun İlk Günü… https://www.youtube.com/watch?v=lTkGjTkbZAw
• Haralambos, M. (2011). Din: Sosyolojik bir bakış (E. Göçmez & A. Taştan, Çev.). Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13, 131-164.
• Harlak, H., & Eskin, M. (2018). Dini Yönelim ve dindarlık ölçeklerinin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Yeni Symposium, 56(2), 24-32.
• Hatipoğlu, S., & Yasak, Y. (2019). Yol kullanıcılarında trafik adabı kavramı: Pilot çalışma, Ankara örneği. Toplum Bilimleri Dergisi, 27, 485-500.
• Kaçaroğlu, G., Amado, S., & Akün, E. (2004). Hız ihlali yapan sürücülerin ihlale ilişkin nedensel atıflarının ve kişilik özelliklerinin incelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 1-23.
• Kağıtçıbaşı, Ç., & Cemalcılar, Z. (2014). Dünden bugüne insan ve insanlar sosyal pisikolojiye giriş. Evrim Yayınevi.
• Karaca, M. (2016). Bir kültür problemi olarak trafik. İçinde Din ve trafik (C. 2, ss. 59-71). İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Karasar, N. (1994). Bilimsel araştırma yöntem (5. bs.). 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd.
• Karslı, N. (2011). Öfke kontrolü ve dindarlık ilişkisi (Erzurum Örneği) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kelman, H. C. (1958). Compliance, identification, and internalization three processes of attitude change. Journal of Conflict Resolution, 2(1), 51-60.
• Kirman, M. A. (2011). Din sosyolojisi terimler sözlüğü. Rağbet Yayınları.
• Korkmaz, S. (2020). Dindarlık, empati ve sürücü davranışları arasındaki ilişkiler. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 24(2), 631-643.
• Kouabenan, D. R. (1998). Beliefs and the perception of risks and accidents. Risk Analysis, 18(3), 243-252.
• Köse, A., & Ayten, A. (2016). Din psikolojisi. Timaş Yayınları.
• Lajunen, T., & Özkan T. (2004). Kültür, güvenlik kültürü, Türkiye ve Avrupa'da trafik güvenliği. Proje No: SBB-3023. TÜBİTAK.
• Lawton, R., Parker, D., Manstead, A. S. R., & Stradling, S. G. (1997). The role of affect in predicting social behaviors: The case of road traffic violations. Journal of Applied Social Psychology, 27(14), 1258- 1276.
• Mardin, Ş. (1993). Din ve ideoloji. İletişim Yayınları.
• Mol, H. (2020). Kimlik ve kutsal: Yeni bir sosyal bilimsel din teorisi (Ö. F. Darende & A. Taştan, Çev.). Kimlik Yayınları.
• Neuman, W. L. (2016). Toplumsal araştırma yöntemleri (S. Özge, Çev.; 8. bs, C. 1). Yayın Odası Yayıncılık.
• Oralhan, B. (2015). Trafik kazalarrının yaşam analiziyle (survival analysis) incelenmesi: Kayseri örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkan, T. (2006). The regional differences between countries in traffic safety: A cross cultural study and Turkish case. Doctoral Thesis, University of Helsinki, Finland.
• Özkan, T., & Lajunen, T. (2005a). A new addition to DBQ: Positive driver behaviors scale. Transportation Research, Part F, 8, 355-368.
• Özkan, T., & Lajunen, T. (2005b). Multidimensional traffic locus of control scale (T- LOC): Factor structure and relationship to risky driving. Personality and Individual Differences, 38, 533-545.
• Özkan, T., Lajunen, T., Chliaoutakis, J. E., Parker, D., & Summala, H. (2006). Cross-cultural differences in driving behaviours: A comparison of six countries. Transportation Research Part F, 9, 227-242.
• Özkan, T., Sümer, N., Ayvaşık, B., & Er, N. (2002). Kişilik özellikleri, koordinasyon becerileri, sürücülük davranışları ve trafik kazaları. Uluslararası 1. Trafik ve Yol Güvenliği Bildiriler Kitabı. Gazi üniversitesi. http://www.trafik.gov.tr/trafikkongre41
• Pals, D. L. (2019). Kutsalın gerçekliği: Mircea Eliade. İçinde R. Adıbelli (Çev.). 9 din kuramı (ss. 339-389). Kimlik Yayınları.
• Parker, D., Reason, J. T., Manstead, A. S., & G., S. (1995). Driving errors, driving violations and accident ınvolvement. Ergonomics, 38, 1036-1048.
• Parladır, S. (1994). Dua. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 530-535. TDV Yayınları.
• Peker, H. (2012). Kur’an’a göre dindarlığın boyutları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 41-49.
• Reason, J., Manstead, A., Stradling, S., Baxter, J., & Campbell, K. (1990). Errors and violations on the roads: A real distinction? Ergonomics, 33, 1315-1332.
• Serin, M. (2021). Trafikte sürücü davranışı ve dindarlık ilişkisi: Kayseri örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sobi, E. (2016). Yaşanmış tecrübeler ışığında trafik kazalarının nedenleri ve bireyler üzerine etkileri. İçinde Din ve trafik (C. 2, ss. 247-264). İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Sönmez, A. (1999). Ağır vasıta sürücülerinin çalışma koşulları ve trafik kazaları uzun mesafe yük ve yolcu taşımacılığı yapan sürücüler üzerine bir çalışma. T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü.
• Stradling, S. G. (2007). Car driver speed choice in Scotland. Ergonomics, 50(8),1196-1208.
• Sümer, N., & Özkan, T. (2002). Sürücü davranışları, becerileri, bazı kişilik özellikleri ve psikolojik belirtilerin trafik kazalarındaki rolleri. Türk Psikoloji Dergisi, 50, 1-26.
• Sümer, N. (2002). Trafik kazalarında sosyal psikolojik etmenler: Sürücü davranışları, becerileri ve sosyal politik çevre. Türk Psikoloji Yazıları, 1-36.
• Sümer, N., Lajunen, T., & Özkan, T. (2002). Sürücü davranışlarının kaza riskindeki rolü: İhlaller ve hatalar. Uluslararası Trafik ve Yol Güvenliği Kongresi. Gazi Üniversitesi. http://www.trafik.gov.tr/trafikkongre41
• Taştan, A. (2016). Trafik davranışı ve kazaları örneğinde dinin davranış örüntülerine etkisi: Din sosyal psikolojisi açısından bir bakış. İçinde Din ve trafik (C. 2, ss. 95-111). İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Tekinsay, G. (2000). Sürücü davranışının incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021, Haziran 01). Karayolu trafik kaza istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Karayolu-Trafik-Kaza-Istatistikleri-2020-37436
• Ünal, V. (2010). Çevre sorunları ve dindarlık ilişkisi "Kayseri örneği" (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üzümcüoğlu Zihni, Y. (2018). The relationship between traffic climate and driver behaviors: Explicit and implicit measures with Turkish and Chinese samples (Unpublished Doctoral Thesis). The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University.
• World Health Organization. (2021, Haziran 21). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/road-traffic-injuries
• Yıldırım, Z. (2007). Religiousness, concervatism and their relationship with traffic behaviour (Unpublished Master`s Thesis). The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University.
• Yıldırım-Yenier, Z. (2013). Religiousness and everyday violation (Unpublished Doctoral Thesis). The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University.
• Yılmaz, H. (2014). Din ve dindarlık. Hikmetevi Yayınları.
• Zuckerman, P. (2009). Din sosyolojisine giriş. (İ. Çapcıoğlu & H. Aydınalp, Çev.). Birleşik Yayınevi.