ALIŞVERİŞ MERKEZLERİNİN İŞLEVLERİNİ YİTİRMESİNDE SANAL ALIŞVERİŞ VE PANDEMİ SÜRECİNİN ETKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 2, 448 - 486, 29.06.2022

Eda Velibaşoğlu Gülçin Pulat Gökmen

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1036673

Cited By: 1

Öz

Alışveriş yöntem ve alışkanlıkları dünyanın farklı yerlerinde yerleşimlere göre çeşitlilik göstermektedir. Ticari kullanımının yanı sıra sosyal ve kültürel faaliyetleriyle de kamusal alan niteliği kazanan alışveriş merkezleri kentlinin yaşamında önemli bir yere sahiptir. 1970-1990 yılları arasında tüm dünyada yaygınlaşan alışveriş merkezleri 2007-2008 yıllarındaki küresel kriz öncesinde sayısal olarak belirli bir doygunluğa ulaşmıştır. Bu dönemde tüm dünyada internet üzerinden alışveriş imkanlarının gelişmesi ve bireylerin bu yöntemle alışverişi tercih etmesi alışveriş merkezlerinin işlevini yitirmeye başlamasına neden olmuş ve gelişmiş ülkelerde bu yapılar “ölü alışveriş merkezi (dead mall)” olarak adlandırılmaya başlanmıştır. COVİD-19 salgın süreci de bireylerin sanal alışverişi tercih etmesinde önemli bir etken olmuş, bu durum alışveriş merkezlerinin gerek tüketim gerekse kamusal amaçlı kullanımını sınırlamıştır. Bu makalede kentlerimizde bir süredir toplum için “yeni kamusal mekânlar” olarak adlandırılan AVM’lerin COVİD-19 pandemisinin de artırdığı sanal alışveriş deneyiminden mekânsal olarak nasıl etkilendiği ve olası gelecek senaryolarının neler olduğu ortaya konmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda, bir alan çalışması gerçekleştirilerek toplam 403 kişi ile anket yapılmıştır. Anket sonuçları, bireylerin sanal alışverişi tercih ettiklerini, AVM’lerde pandemi öncesine göre daha az vakit geçirdiklerini, AVM’leri pandemi öncesi ticari amacın yanı sıra sosyalleşme ve kültürel faaliyetler içinde kullanırlarken, pandemi sonrası ağırlıklı olarak ticari amaçlı kullanımın öne çıktığını ve kamusal kullanımının azaldığını göstermektedir. Fiziksel alışveriş mekânlarının kullanılmasının devam edebilmesi için ziyaretçilerine yeni deneyimler yaşatması, genç kuşak için eğlence ile alışverişi birleştiren, kendilerine özel kişiselleştirilmiş teklifler ve hizmetler sunan yerlere dönüşmesinin gerektiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Alışveriş merkezleri, Ölü alışveriş merkezleri, Mekânsal değişim, Sanal alışveriş, Covid 19

AN EVALUATION ON VIRTUAL SHOPPING AND THE PANDEMIC PROCESS EFFECTS ON THE LOSS OF THE FUNCTIONS OF SHOPPING MALLS

Öz

Shopping style and habits differ in various parts of the world. Shopping malls, which have become public spaces with their social and cultural activities as well as their commercial use, have an important role in the life of the society. Shopping malls, which became widespread all over the world between 1970-1990, reached high levels before the global crisis of 2007-2008. In these years, the development of virtual shopping opportunities all over the world and the preference of publics to shop with this option caused shopping malls to lose their function, and these buildings began to be called "dead mall" in developed countries. The COVID-19 Pandemic, which has limited the use of shopping centers for both consumption and public purposes, has also been an important role for peoples to prefer virtual shopping. This article tries to reveal how the shopping malls, which have been called "new public spaces" for the society in our cities for a while, are affected spatially by the virtual shopping experience increased by the COVID-19 pandemic and what the possible future scenarios are. In this context, a field research and a survey of 403 peoples conducted. The survey result indicates that individuals prefer online shopping and spend less time in shopping malls than before the pandemic. They use shopping malls for commercial purposes and socialization, and cultural activities. After the pandemic period, mainly commercial use increased and public use decreased. In order for the use of physical shopping venues to continue, it is seen that shopping malls have to provide new experiences to its visitors and customers, to transform into places that combine entertainment and shopping for the especially younger generation, and offer personalized opportunities and services.

Anahtar Kelimeler

Shopping malls, Shopping malls, Dead malls, Spatial change, Online shopping, Covid 19

Kaynakça

• Aktan, E. (2015). Yeni Ekonomik Sistemde Elektronik Pazarlama, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 38, 122-142.
• Alkaya, A. (2007). Mobil kanallar yoluyla pazarlama iletişim süreci ve üniversite öğrencilerinin mobil pazarlamaya ilişkin tutumlarına yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altaş, H. (2020, 27 Aralık). Sanal AVM’ler geliyor, Sabah, https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2020/12/27/sanal-avmler-geliyor
• Altın, Z., (2020). Covid-19 Pandemisinde Yaşlılar, Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30 Ek sayı), 49-57.
• Altuğ, N. & Özhan Ş. (2012). Trakya Bölgesi’ndeki üniversitelerde görev yapan öğretim elemanlarının online alışverişten algıladıkları risk ve fayda üzerine bir araştırma, Öneri Dergisi, 10(38), 1-10. https://doi.org/10.14783/maruoneri.685686.
• Ankara Anse AVM (2020, Mayıs 21). https://www.etkinankara.com.tr/mekan/429/ankara-anse-avm.html
• Baker, G. (2021,30 Temmuz). Seattle's NHL practice facility named Kraken Community Iceplex after partnership deal with Starbucks, The Seattle Times, https://www.seattletimes.com/sports/kraken/nhl-practice-facility-will-be-called-kraken-community-iceplex-in-new-deal-between-starbucks-and-team/
• Bayır, T. (2021). Koronavirüs (COVID-19) ile yeni dijital dünyada değişen tüketici tercihleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (Pandemi Özel Sayısı), 1-1.
• Bilgen, İ., & Zoghi F.S. (2017). A Research on The Impact of Ewom Source Credibility and Personal Innovativeness On Online Shopping Intention in Turkish Customers, Journal Of Management, Marketing and Logistics, 4(2), 143-151. https://doi.org/10.17261/pressacademia.2017.458.
• Ben, D. (2022, Mayıs 03). Alışveriş Merkezlerinin Yeni Sınavı COVID-19. http://cushbakisi.com/blog/alisveris-merkezlerinin-yeni-sinavi-covid-19/
• Çakıroğlu, K. I., Pirtini, S. & Çengel, Ö. (2020). Covid-19 sürecinde ve post-pandemi döneminde yaşam tarzı açısından tüketici davranışlarının değişen eğilimi üzerine kavramsal bir çalışma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Covid-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı (Özel Ek), 81-103.
• Danışmaz, A.T, (2019). Covid-19 salgınının tüketicilerin online alışveriş tercihine etkisi, Social Sciences Research Journal, 9(2), 83-90.
• Dead Malls (2000, Haziran 17). http://www.deadmalls.com/dictionary.html
• Djibo, A. (2020, 10 Şubat). Fiziki mağazalar ile online satışın karşılaştırılması. https://worldef.net/fiziki-magazalar-ile-online-satisin-karsilastirilmasi/
• Doyle, P. (2003). Değer temelli pazarlama (Çev. G. Barış). Media Cat Yayınları.
• Duygun, A. (2020). COVID-19 pandemisi sırasında tüketicilerin yaşam tarzlarının değerlendirilmesi. Econder Uluslararası Akademik Dergi, 4(1), 232-247.
• Emlak Kulisi (2015, Ocak 19). Beykent Avalon Projesinde Kapasite Arttırıldı. https://emlakkulisi.com/beykent-avalon-projesinde-kapasite-artirildi/335537
• Emlak Kulisi. (2020, Ocak 8). Türkiye'deki AVM'lerde kaç metrekare kiralanabilir alan var?. https://emlakkulisi.com/turkiyedeki-avmlerde-kac-metrekare-kiralanabilir-alan-var/625847
• Endres, K. (2019). Third Place in the Shopping Centre (Master’s thesis). École Polytechnique Fédérale de Lausanne.
• Eren, M. (2019). Kişisel görüşme, 19 Ekim 2019.
• EVA Gayrimenkul Değerleme Danışmanlık (2018, Aralık 24). AVM Araştırması. http://www.evagyd.com/haberler/2016-2018-avm-arastirmasi-sonuclari-yayinlandi/274/
• EVA Gayrimenkul Değerleme Danışmanlık. (2019). 2016-2018 AVM Araştırması Sonuçları Yayınlandı. http://www.evagyd.com/haberler/2016-2018-avm-arastirmasi-sonuclari-yayinlandi/274/
• EVA Gayrimenkul Değerleme Danışmanlık. (2020) 2017-2019 AVM Araştırması Sonuçları Açıklandı. http://www.evagyd.com/haberler/eva-gayrimenkul-ve-akademetre-2017-2019-avm- arastirmasinin-sonuclarini-acikladi/460/
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizim ve tüketim kültürü (2. baskı) (Çev. M. Küçük). Ayrıntı Yayınları.
• Garfield, L. (2017, 25 Aralık). Here’s What Could Happen to America’s Hundreds of Dead Malls. https://sprawlrepair.com/2017/12/25/heres-what-could-happen-to-americas-hundreds-of-dead- malls/
• Highland Mall. (2022, Nisan 24) https://www.austincc.edu/campuses/highland-campus
• İnce, M. & Kadıoğlu, C. T. (2020). Tüketicilerin Covid19 (Korona) virüsüyle artan stoklama isteğinin online satın alma davranışına etkisi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(29), 1875-1906.
• Jackson Mall. (2022, Nisan 24) http://jacksonmedicalmall.org/
• Karaca, Ş. & Gümüş, N. (2020). Tüketicilerin online yorum ve değerlendirme puanlarına yönelik tutumlarının online satın alma davranışlarına etkisi. Sakarya İktisat Dergisi, 9(1), 52-69. https://doi.org/10.24889/ifede.459306
• Kaya, B.E. & Erbaş, İ. (2021). Covid-19 pandemi döneminin tüketicinin tüketim alışkanlıkları ve tüketim mekanlarına bakış açısı üzerindeki etkisi. İdealkent, Sayı COVID-19 Sonrası Kentsel Kamusal Mekânların Dönüşümü, 277 - 300, 28.09.2021. https://doi.org/10.31198/idealkent.879408
• Kayabaşı, E. T. (2020). COVID-19’un piyasalara ve tüketici davranişlarina etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 15-25.
• Kubalas, T. (2017, 5 Kasım). Online alışveriş gözünü AVM’lerin tahtına mı dikti?. https://businessht.bloomberght.com/ piyasalar/haber/1660389-online-alisveris-gozunu-avmlerin-tahtina-mi-dikti
• Li. N & Zhang P. (2002). Consumer online attitudes and behavior: An assessment of research Eighth Americas Conference on Information Systems, 508-517.
• Magnusson, L. & Sjöberg, M. (2014). An investigation about e-commerce integrated with shopping mall- How can a shopping mall integrate e-commerce? (Master of science thesis). KTH Architecture and Built Environment, Master thesis number: 323.
• Millar, L. (2015, 28 Ocak). Dead malls: Half of America's shopping centres predicted to close by 2030. https://www.abc.net.au/news/2015-01-28/the-decline-of-american-shopping-malls/6050956
• Milliyet (2021). AVM’de Yatırıma Devam. https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/avmde-yatirima-devam-6574323
• Minasera AVM (2020, Mayıs 21). https://www.sonbaygroup.com/project/minasera-avm-ankara/
• Moore, R. (2013, 26 Şubat). The death of the american mall and the rebirth of public space. https://www.academia.edu/2650284/
• Moretti, G.P. & Fischler, R. (2001). Shoppıng center development and the densification of new suburban cores. Journal of Shopping Center Research Book, 83–116.
• Northgate Alışveriş Merkezi (2020, Ağustos 14). https://www.historylink.org/File/3186
• Northgate Mall. (2020, Ağustos 14). http://www.gaynorinc.com/thornton-creek-water-quality-channel-at-northgate-seattle-wa
• Oktay, A. (2002). Metropol ve İmgelem (1. Baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özcü, A. E. & Atanur, G. (2020). Kovıd-19 pandemisinin kent yaşamına etkisi: Kamusal alan üzerine değerlendirmeler. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 16(2), 237-250.
• Perakende Org (2016). İşlevini Yitiren AVM’ler. https://www.perakende.org/fonksiyonunu-yitiren-avmler
• Redstone, L.G. (1973). New dimensions in shopping centers and stores. McGraw Hill.
• Ritzer, G. (2019). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek (4. baskı) (Çev. F. Payzın). Ayrıntı Yayınları.
• Rosenberg, M. (2018, 9 Mart). From the archives: Look at Northgate Mall in the 1950s, when it was an outdoor shopping center. https://www.seattletimes.com/business/real-estate/northgate-mall- readies-huge-overhaul-with-office-and-housing-elements-as-north-seattle-neighborhood-transforms
• Sabah (2006, Aralık 21). Beylikdüzü, 60 milyon dolarlık Avalon'la büyüyecek. http://arsiv.sabah.com.tr/2006/11/30/em/eml101-20061130-104.html
• Schatzman, L.A. (2013). Metabolizing obsolescence: Strategies for the dead malls (Master’s thesis). Landscape Architecture in the Graduate College of the University of Illinois at Urbana‐Champaign.
• Schwartz, N.D. (2015, 3 Ocak). The economics (and nostalgia) of dead malls,The New York Times, https://www.nytimes.com/2015/01/04/business/ the-economics-and-nostalgia-of-dead-malls.html
• Semuels, A. (2015, 9 Mart). A new life for dead malls. https://www.theatlantic.com/business/archive/2015/03/a-new-life-for-dead-malls/387001/
• Simmel, G. (2003). Modern kültürde çatışma (Çev. E. Bora, E. Gen & N. Kalaycı.). Babil Yayınları.
• Statista (2022, Mayıs 12). E-Ticaret., https://www.statista.com/statistics/534123/e-commerce-share-of-retail-sales-worldwide/
• Uludağ İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Arge Şubesi (2020, Mayıs 12), Covit 19’un Ticaret Üzerindeki Etkileri., https://uib.org.tr/tr/kbfile/covid-19un-e-ticaret-uzerindeki-etkileri
• Uluslararası Alışveriş Merkezleri Konseyi (2019, Ağustos 12). https://www.icsc.com/
• Uzkesici, D. (2020, Aralık 5). Türkiye tüketici davranışı raporu 2020. https://pazarlamasyon.com/turkiye-tuketici-davranisi-raporu-2020
• Voien, G. (2017, 31 Ağustos). What should be done with america’s abandoned malls, Architectural Digest, https://www.architecturaldigest.com/ story/abandoned-malls
• Vural, T. (2005). Değişen üretim ve tüketim ilişkileri bağlamında alışveriş merkezlerinin anlamsal ve mekansal dönüşümüne eleştirel bir bakış (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Wilma, D. (2001, 8 Şubat). Northgate Shopping Mall in Seattle opens on april 21, 1950.
• Yılmaz. V., Arı, E. & Doğan, R. (2016). Online alışverişte müşteri şikâyet niyetleri ve davranışlarının yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Journal of Yasar University, 11(42), 102-112. https://doi.org/10.19168/jyu.60269