TRADITIONS AND BELIEFS WITHIN THE SEHÎ BEY DÎVÂN

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: Özel Sayı - Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 1588 - 1607, 29.12.2022

Işılay Pınar Özlük

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1192499

Öz

Osmanlı İmparatorluğu tarihte benzeri çok az görülen ihtişamlı bir devlet yapılanmasıdır. Bu yapılanmanın siyasî ve askerî anlamda en görkemli dönemi hiç şüphesiz XVI. asırdır. Siyasî anlamda “altın çağ” olarak nitelendirilen bu dönemde; edebî hayatta da İslâm medeniyeti dairesine girilmesiyle doğal bir şekilde dâhil olunan kültürel yapının getirileri XVI. asırda sindirilmiş, acemilikler geride bırakılmıştır. Bir önceki asırda Arap ve Fars edebiyatının usta şairlerine gıptayla bakan Osmanlı şairi bu asırda eserlerine, doğulu örnekleriyle mukayese edecek kadar güvenmektedir. Adlarını tarihin sayfalarına altın harflerle yazdıran Hayâlî, Bâkî, Zâtî, Fuzûlî gibi usta şairlerin yanı sıra yazdığı “Heşt Behişt” isimli tezkiresiyle şöhret bulan Sehî Bey de XVI. asrın önemli simalarındandır. XV. asrın büyük şairlerinden Necâtî Bey’in yanında yetişen Sehî Bey’in divanında ustasının etkisini görmek mümkündür. Gündelik hayattan manzaralar, dönemin eğlence kültürü, atasözleri-deyimler, yerel halk söyleyişleri açısından zengin bir malzemeye sahip olan divan, dönemin kültür tarihi açısından da önemli bir kaynaktır. Bu çalışmada Sehî Bey Divanı sosyal hayatta önemli bir yere sahip olan âdetler ve inançlar bakımından incelenip değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, Sehî Bey, Tradition, Social life, Dîvân

SEHÎ BEY DİVANI’NDA ÂDETLER VE İNANÇLAR

Öz

Osmanlı İmparatorluğu tarihte benzeri çok az görülen ihtişamlı bir devlet yapılanmasıdır. Bu yapılanmanın siyasî ve askerî anlamda en görkemli dönemi hiç şüphesiz 16. asırdır. Siyasî anlamda “altın çağ” olarak nitelendirilen bu dönemde; edebî hayatta da İslâm medeniyeti dairesine girilmesiyle doğal bir şekilde dâhil olunan kültürel yapının getirileri 16. asırda sindirilmiş, acemilikler geride bırakılmıştır. Bir önceki asırda Arap ve Fars edebiyatının usta şairlerine gıptayla bakan Osmanlı şairi bu asırda eserlerine, doğulu örnekleriyle mukayese edecek kadar güvenmektedir. Adlarını tarihin sayfalarına altın harflerle yazdıran Hayâlî, Bâkî, Zâtî, Fuzûlî gibi usta şairlerin yanı sıra yazdığı “Heşt Behişt” isimli tezkiresiyle şöhret bulan Sehî Bey de 16. asrın önemli simalarındandır. 15. asrın büyük şairlerinden Necâtî Bey’in yanında yetişen Sehî Bey’in Dîvânında ustasının etkisini görmek mümkündür. Gündelik hayattan manzaralar, dönemin eğlence kültürü, atasözleri-deyimler, yerel halk söyleyişleri açısından zengin bir malzemeye sahip olan Dîvân, dönemin kültür tarihi açısından da önemli bir kaynaktır. Bu çalışmada, Sehî Bey Dîvânı sosyal hayatta önemli bir yere sahip olan âdetler ve inançlar bakımından incelenip değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Sehî Bey, Âdet, Sosyal hayat, Dîvân

Kaynakça

• Abdülaziz Bey, (2002). Osmanlı âdet, merasim ve tabirleri (Çev.K. Arısan ve D. A. Günay). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ahmet Refik, (1988). Onuncu asr-ı Hicrî’de İstanbul hayatı. Enderun Kitabevi.
• Ali Rıza Bey, (t.y.). Bir zamanlar İstanbul (Çev. N.A. Banoğlu). Tercüman 1001 Temel Eser.
• Ali Seydi Bey, (t.y.). Teşrifat ve teşkilatımız (Çev. N.A. Banoğlu). Tercüman 1001 Temel Eser.
• Arslan, M. (1999). Türk Edebiyatında manzum surnâmeler (Osmanlı saray düğünleri ve şenlikleri). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Canım, R. (2000). Latîfî tezkiretü’ş-şu’arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Düzgün, Ü. K. (2012). Türk destanlarında merkezi kahraman tipinin tipolojisi. Folklor/ Edebiyat, 18(70), 9-46.
• Genç, R. (2009). Türk inanışları ile millî geleneklerinde renkler ve sarı, yeşil, kırmızı. Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• İslâm ansiklopedisi (2006). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kandinsky, W. (2001). Sanatta ruhsallık üzerine. Altıkırkbeş Yayınları.
• Kaplan, Y., & Poyraz, Y. (2010). Dîvân şiirine kaynaklık etmesi bakımından oyunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı, 3(15), 151-175.
• Kur’ân-ı Kerîm ve yüce meâli. (1977). (Haz. S. Ateş). Kılıç Kitabevi.
• Levend, A. S. (1984). Dîvân edebiyatı. Enderun Kitabevi.
• Muhyiddîn-i Nevevî, (1971). Riyâzü’s-sâlihîn ve tercemesi (Çev. K. Burslan, & H. H. Erdem). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Onay, A. T. (2000). Eski Türk Edebiyatında mazmunlar ve izahı. Akçağ Yayınları.
• Özkan, Ö. (2007). Dîvân şiirinin penceresinden Osmanlı toplum hayatı. Kitabevi Yayıncılık.
• Özlük, I. P. (2011). Klasik Türk Şiirinde giyim-kuşam kültürü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pala, İ. (2000). Ansiklopedik Dîvân şiiri sözlüğü. Ötüken Yayınları.
• Pardoe, J. (1997). XVIII. yüzyılda İstanbul (Çev. B. Şanda). İnkilap Kitabevi.
• Sungurhan, A. (2011). Klasik Türk Edebiyatında îdiyye. Grafiker Yayınları.
• Sungurhan,A. (2013). Kınalı-zâde Hasan Çelebi’ye gelinceye kadar Anadolu’da şua’râ tezkireciliğinin gelişimi ve tezkiretü’ş-şua’râ’nın tanıtılması. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3(6), 71-104.
• Şahinler, N. (2002). Siyah ve yeşil Kur’ân’da renk sembolizmi. İnsan Yayınları.
• Tanrıbuyurdu, G. (2012). Klasik Türk Şiirinde kılıç duası. Dîvân Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9(9), 139-150.
• Tanyeri, M. A. (1999). Örnekleriyle Dîvân şiirinde deyimler. Akçağ Yayınları.
• Tolasa, H. (2001). Ahmed Paşa’nın şiir dünyası. Akçağ Yayınları
• Uğur, E.Y. (2009). Klasik Türk Şiirinde renkler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yekbaş, H. (2020). Sehî Bey Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayınlar Genel Müdürlüğü.