FATMA ALİYE'S VIEWS ON SOCIETY AND THE STATE

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 1, 49 - 74, 29.03.2023

Cevdet Kırpık

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1186668

Öz

In this study, some of the works [Nisvân-ı İslam (Women of Islam), İstilâ-yı İslam (The Rise of Islam), Tarih-i Osmanînin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti (An Important Era of Ottoman History: the Kosovo Victory-Ankara Defeat), Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (Ahmed Cevdet Pasha and his Time)]written by Fatma Aliye Hanım (1862-1936) were examined and an attempt was made to reveal the view of society and the state. The study was revealed by the documentation review, one of the qualitative research methods. Although she is known as the first female novelist, she has also written works in areas such as philosophy and history. The effects of his father Ahmed Cevdet Pasha and Ibn Haldûn are seen in the formation of the author's view of society and the state. According to her, religion has an indispensable place in the life of society. While people move away from religion in Europe, Islam tends to expand due to its characteristics. The attitudes of statesmen, or rather their understanding of management, play a major role in the development of society and the state. Proceeding from the importance of the nation, the creation of good employees, guidance, fair administration, freedom of thought, valuing science and scholars, openness to innovation, and independence of the judiciary are the indicators of a successful management approach. Repressive administration, alcohol, luxury life, pride, the influence of women, arrogance, being under the influence of the environment, and disregard for the nation's property are the main reasons that lead societies to failure and disaster. As a result, according to the author, religion is essential to societies, the attitudes and the manners of statesmen make society and the state move forwards or backwards. The fact that the leaders have Islamic values, are libertarian and progressive brings success, while their distance from it brings failure.

Anahtar Kelimeler

Fatma Aliye, State, Society, View

FATMA ALİYE’NİN TOPLUM VE DEVLET GÖRÜŞÜ

Öz

Bu çalışmada Fatma Aliye Hanım (1862-1936)’ın kaleme aldığı eserlerden bazıları (Nisvân-ı İslam, İstilâ-yı İslam, Tarih-i Osmanînin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti, Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı) incelenerek toplum ve devlet görüşü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ile ele alınmıştır. Fatma Aliye, Türkiye’deki ilk kadın roman yazarı olarak bilinse de tarih ve felsefe gibi alanlarda da eserler vermiştir. Onun toplum ve devlet görüşünün oluşmasında babası Ahmed Cevdet Paşa ile İbn Haldûn’un etkileri görülür. Fatma Aliye’ye göre toplum hayatında din vazgeçilmez bir yere sahiptir. Avrupa’da insanlar dinden uzaklaşırken, İslamiyet sahip olduğu özellikler nedeniyle yayılma eğilimindedir. Toplumun ve devletin gelişmesinde devlet adamlarının tavırları, daha doğrusu yönetim anlayışları büyük rol oynar. Millet çıkarlarını esas alma, iyi bir kadro oluşturma, istişare, adil yönetim, düşünce hürriyeti, ilme ve ilim adamlarına önem verme, yeniliklere açık olma ve yargı bağımsızlığı başarılı yönetim anlayışının göstergeleridir. Baskıcı yönetim, içki, lüks hayat, gurur, kadın etkisi, büyüklük taslama, çevrenin etkisinde kalma ve millet malını önemsememe ise toplumları başarısızlığa ve felakete götüren başlıca sebeplerdir. Sonuç olarak yazara göre din toplumlar için zaruridir, devlet adamlarının tavır ve tutumları, toplumu ve devleti ileri ya da geri götürür. Liderlerin İslami değerlere sahip, özgürlükçü ve ilerici olması başarıyı, bundan uzaklaşmaları ise başarısızlığı getirir.

Anahtar Kelimeler

Fatma Aliye, Devlet, Toplum, Görüş

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. (1969). Kısas-ı enbiyâ ve tevârih hulefâ. Bedir Yayınevi.
• Ahmed Midhat. (1311). Fatma Aliye Hanım yahud bir muharrire-i osmaniyenin neş’eti. Kırkanbar Matbaası.
• Aktepe, M. M. (1993). Çandarlı Ali Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (8), (ss. 211-212), Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Aşa, H. E. (1993). Fatma Aliye Hanım (Hayatı-Eserleri-Fikirleri), (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bekiroğlu, N. (2007). Nigâr Hanım. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (33), (ss. 83-85). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Çetinsaya, G., &Buzpınar, Ş.T. (2020). Midhat Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (30), (ss. 7-11). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Emecen, F. (2010). Süleyman Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (38), (ss. 94-96). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Fatma Aliye. (1318). İstila-yı İslam. Malumat ve Servet Gazeteleri Sahib-i İmtiyazı Es Seyyid Mehmet Tahir.
• Fatma Aliye. (1331). Tarih-i osmanînin bir devre-i mühimmesi Kosova zaferi Ankara hezimeti. Kanaat Matbaası.
• Fatma Aliye. (1332). Ahmed Cevdet Paşa ve zamanı. Tab ve Naşiri Kanaat Kitaphânesi Sahibi İlyas.
• Fettahoğlu, K. (2021a). Fatma Aliye’nin Ahmed Cevdet Paşa ve zamanı adlı eseri hakkında bazı yeni tespitler. Osmanlı’nın Dahi devlet adamı Ahmed Cevdet Paşa (ss. 195-208). Osmangazi Belediyesi.
• Fettahoğlu, K. (2021b). Bir Tanzimat Bürokratı Ahmed Cevdet Paşa. Timaş Akademi Yayınları.
• Gökbilgin, M. T. (1967). Savcı Bey. İslam Ansiklopedisi, (10), (ss. 251-252). Milli Eğitim Basımevi.
• Halaçoğlu, Y. & Aydın, M. A. (1993). Cevdet Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (7), (ss. 443-450). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Işın, S. (2018). Ahmed Cevdet Paşa’nın konağı ve aile hayatı, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İbni Haldun. (1991). Mukaddime (Çev. Zakir Kadiri Ugan). II. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İnal, İ. M. K. (1969). Son asır Türk şairleri. II. Milli Eğitim Basımevi.
• İnalcık, H. (1992). Bayezid I. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (5), (ss.2 31-234). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• İnceoğlu, F.S. & Berktaş, Z.S. (2011). Fazıl ve feylesof kızım Fatma Aliye’ye mektuplar. Klasik Yayınları.
• Karaca, Ş. (2010). Emine Semiye hayatı-fikir dünyası-eserleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kırpık, C. (2010). Fatma Aliye’nin tarihçiliği. Kadın/Woman 2000, 21(1), 135-158.
• Kırpık, C. (2017). Fatma Aliye Hanım’ın tarihe dair bir eseri: Ahmed Cevdet Paşa ve zamanı. Turkish Studies, 12(5), 251-264.
• Kızıltan, M. (1993). Türk kadın hakları mücadele tarihinde Fatma Aliye Hanım’ın yeri. Kuram-Kitap I) ss. 83-93). İstanbul.
• Kurt, M. (2017). Influence of Ahmed Midhat Efendi on the formation of Fatma Aliye’s intellectual world. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kutluer, İ. (2001). İslamcılık. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (23), (ss. 65-67). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Mehmed Neşri. (1995). Kitâb-ı cihannümâ I. (Yayınlayanlar: Faik Reşit Unat & Mehmed A. Köymen). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Oylubaş, D. (2014). Fatma Aliye hanımın düşünce dünyası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ögel, B. (2010). Türk mitolojisi I. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Saydam, A. (2014). Osmanlı medeniyeti tarihi. Kitabevi.
• Türcan, T. (2010). Şura. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (39), (ss. 230-235). Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Uğurcan, S. (1991). Makbule Leman hayatı, şahsiyeti ve eserleri. Türklük Araştırmaları Dergisi, (6), 331-408.
• Uluçay, M. Ç. (2011). Padişahların kadınları ve kızları. Ötüken Neşriyat.
• Yazan, Ü. M. (1992). Cevdet Paşa’nın toplum ve devlet görüşü. İnsan Yayınları.