COMMERCIAL PRESENTATION OF THE ELEMENT OF “RELIGION” IN TELE-SHOPPING CHANNELS

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 2, 404 - 426, 30.06.2024

Derya Boyraz Mehmet Sena Kösedağ

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1407032

Öz

While the programs and advertisements broadcast on commercial teleshopping channels aim to sell any concrete and commercial product, some broadcasts market abstract products such as "personal prayers" on religious matters. At this point, the study focused on how religion was constructed and ethically reflected while the element of religion was commercially marketed to the audience, and its reflections on the audience were also discussed. Within the scope of the study, using the Supreme Council decisions of RTÜK, which is a reliable source, data on television channels and programs were obtained through the penal sanctions applied to the programs on tele-shopping channels. While collecting the data, scanning was carried out within the framework of subparagraphs "r" and "f" of Article 8 of Law No. 6112, which deals with religious and superstitious beliefs. As a result of the screening, the large variety of programs for which penalties were imposed in March and April 2022 was the factor that determined the limitation. According to this information, the programs "Mücahid Han ile Sohbet-i İhvan" and "Feyz-i Muhabbet" and the advertisement "Halı Üzerine Nakşedilmiş Hilye-i Şerif Duası" were selected as samples. The samples were examined using the qualitative content analysis method, considering the program contents (dialogues) shared by RTÜK. As a result of the investigations, it was determined that the frequency of use of negative religious and other negative words in the program content according to the categories determined in the study was 70 percent higher than positive religious and other positive words. As a result, marketing of tele-shopping channels by coding religious elements in a negative way has shown that they exploit "religion". Additionally, negative words such as demon, haunting, spell, etc. The frequent use of words such as this reveals that the religious beliefs and values of the audience are abused.

Anahtar Kelimeler

Television, Advertisement, Religion, Ethics

TELE-ALIŞVERİŞ KANALLARINDA “DİN” ÖĞESİNİN TİCARİ OLARAK SUNUMU

Öz

Ticari olarak yayın yapan tele-alışveriş kanallarında yayınlanan program ve reklamlarda, herhangi somut ve ticari bir ürünün satışı hedeflenirken, bazı yayınlarda ise dini hususta “kişiye özel dua” gibi soyut ürünler pazarlanmaktadır. Bu noktada çalışmada din öğesinin ticari bağlamda izleyicilere pazarlanırken dinin nasıl inşa edildiği ve etik olarak nasıl yansıtıldığına odaklanılmış, izleyicilere yansımalarının neler olabileceği üzerine de tartışılmıştır. Çalışma kapsamında güvenilir bir kaynak olan RTÜK’ün üst kurul kararlarından yararlanılarak, tele-alışveriş kanallarındaki programlara uygulanan cezai yaptırımlar üzerinden televizyon kanalları ve programları verilerine ulaşılmıştır. Veriler toplanırken dini ve batıl inançları konu alan 6112 sayılı kanunun 8. maddesinin “r” ve “f” bentleri çerçevesinde tarama yapılmıştır. Tarama sonucunda 2022 yılının mart ve nisan aylarında ceza uygulanan programların çeşitliğinin fazla olması sınırlılığı belirleyen etken olmuştur. Bu bilgilere göre “Mücahid Han ile Sohbet-i İhvan” ve “Feyz-i Muhabbet” programları ile “Halı Üzerine Nakşedilmiş Hilye-i Şerif Duası” reklamı örneklem olarak seçilmiştir. Örneklemler, RTÜK’ün paylaşmış olduğu program içerikleri (diyalogları) üzerinden ele alınarak, nitel içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. İncelemeler neticesinde, çalışmada belirlenen kategorilere göre program içeriklerinde, olumsuz dinsel ve diğer olumsuz kelimelerin kullanım sıklığının, olumlu dinsel ve diğer olumlu kelimelere göre yüzde 70 oranında yüksek olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, tele-alışveriş kanallarının, dinsel öğeleri olumsuz yönde kodlayarak pazarlaması “din”i istismar ettiğini göstermiştir. Ayrıca olumsuzluk ifade eden cin, musallat, büyü vb. gibi sözcüklerin sıkça kullanılması, izleyicilerin dini inançlarının ve değerlerinin de kötüye kullandığını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Televizyon, Reklam, Din, Etik

Teşekkür

Bu makale "TELEVİZYON VE ETİK: TELE-ALIŞVERİŞ KANALLARINDA “DİN” ÖĞESİNİN KULLANIMI" isimli doktora tezinden üretilmiştir.

Kaynakça

• Akbulut, N. T. & Balkaş Erdoğan, E. E. (2007). Televizyon reklam filmi yapımı, (kavramlar, uygulamalar, sorunlar ve telif hakları). Beta Basım.
• Alver, F. (2003). Basında yabancı tasarımı ve yabancı düşmanlığı. Der Yayınları.
• Ay, C. & Aytekin, P. (2005). Reklamda etik. Öneri Dergisi, 6(24), 45-60, https://doi.org/10.14783/maruon eri.680745
• Bayraktaroğlu, A. & Uğur, U. (2011). Televizyon haberciliğinde magazinleşme olgusu. Art-E Sanat Dergisi, 4(7), 1- 47, https://doi.org/10.21602/sgsfsd.86317
• Bilgili, C. (2014). Radyo ve televizyonda reklama bağımlılık ve kuralsız pazar düzeni. Marmara İletişim Dergisi, 12(12), 73-85.
• Çetin, İ. (2019). Televizyon reklamlarında cinsellik kullanımı üzerine etik inceleme: Hasbro yılbaşı reklamı. Aksaray İletişim Dergisi, 1(2), 156-180.
• Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist metodoloji ve ötesi araştırma tasarımlar,ı niteliksel ve istatistiksel yöntemler. Erk Yayınları.
• Erdoğdu, Z. S. & Taşdelen, B. (2019). Televizyon reklamlarında kültürel ve dini göstergelerin kullanımı: 2010-2017 Coca-Cola ramazan dönemi reklamlarının göstergebilimsel analizi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(12), 1296-1326.
• Fiske, J. (2006). Television culture. Routledge.
• Genç, A. (2012). Türk televizyon haberciliğinde etik sorunlar. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (7). https://doi.org/10.17064/iüifhd.96 000
• Geray, H. (2017). Toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş. Ütopya Yayınevi.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi. Siyasal Kitabevi.
• Kasım, M. (2013). Ürün reklam-tanıtımı açısından gazetelerdeki otomobil reklamlarının incelenmesi (1994 Yılı Hürriyet, Milliyet, Sabah gazeteleri örneği). Selçuk İletişim, 3(2), 137-144.
• Mutlu, E. (1999). Televizyon ve toplum. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT).
• Neuman, W. L. (2013). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar (Çev. S. Özge). Yayın Odası.
• Özsoy, A. (2011). Televizyon ve izleyici (Türkiye’de dönüşen televizyon kültürü ve izleyici). Ütopya Yayınevi.
• Postman, N. (2020). Televizyon öldüren eğlence (Çev. O. Akınhay). Ayrıntı Yayınları.
• Taylan, A. (2015). Nitel ve nicel araştırmalarda evren ve örneklem seçimi ve sorunlar. İçinde B. Yıldırım (Ed.), İletişim Araştırmalarında Yöntemler Uygulama ve Örneklerle (ss. 47-83). Literatürk Academia.
• Tek, M. & Reyhanoğlu, M. (2004). Etikten etikete “işletmelerde çevresel etik: söylem-eylem farklılaşması”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(3), 205-229.
• Yılmaz, M. (2018). Reklam ve din (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Makalenin Türetildiği Tezin Kaynağı
• Boyraz, D. (2024). “Televizyon ve etik: tele-alışveriş kanallarında "din" öğesinin kullanımı (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnternet Kaynakları
• İleilgili, (t.y.). Tele Alışveriş. https://nedir.ileilgili.org/tele+al%C4%B1%C5%9Fveri%C5%9F
• Mevzuat. (2011). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6112.pdf
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2022). https://www.rtuk.gov.tr/ust-kurul-kararlari