EXPOUNDING ENGİN AYÇA’S FEATURE FILMS IN THE CONTEXT OF PRODUCTION CONDITIONS, THE CINEMATIC DYNAMICS OF THE 1980S, AND NARRATION RELATIONSHIPS

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 2, 560 - 591, 30.06.2024

Erhan Türküm , Serpil Kırel

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1468926

Öz

In this study, Engin Ayça's the feature films Bez Bebek (1987), Soğuktu ve Yağmur Çiseliyorum (1990) and Suna (2007) are examined by focusing on narration, production and cinematic period conditions of 1980s. In the research, the fundamental data sources include semi-structured, in-depth, one-on-one interviews with the director, in addition to cinematic texts, to comprehend the influences of production conditions. While the findings are analyzed, Tregde's (2013) auteur production style analysis and Buckland's (2021) the art cinema narration analysis approaches are used. The central questions driving the study are “What are the conditions that shape Engin Ayça’s fictional films?” and “How did the production process of the director's films affect the narration?”. Based on the assumption that the director's films take part in the art cinema tradition in terms of cinematic language, art cinema narration analysis was applied. According to this analysis approach, it has been determined that the films deviate from the narrative codes of classical narrative cinema. Besides, the position of Engin Ayça's feature films within the production style of 'women's films' in the 1980s has been discussed, and it has been concluded that they occupy a distinct position within this films in terms of cinematic language. It has been suggested that the director designs films that align with the auteur production style, as he carried out the production in line with his own decisions during the production stages. Besides, considering the interfering production approach of the period, it is understood that Ayça's films were produced through a mixed decision-making mechanism.

Anahtar Kelimeler

Engin Ayça, Feature films, Author film production mode, Narration, Woman’s films

ENGİN AYÇA’NIN KURMACA FİLMLERİNİ YAPIM KOŞULLARI, DÖNEMİN SİNEMASAL DİNAMİKLERİ VE ANLATIM İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA YORUMLAMAK

Öz

Bu çalışmada Engin Ayça’nın Bez Bebek (1987), Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu (1990) ve Suna (2007) filmleri; anlatım, yapım ve sinemasal dönemin koşullarına odaklanılarak irdelenmektedir. Araştırmanın temel veri kaynakları arasında filmsel metinlerin yanı sıra üretim koşullarının etkilerini anlayabilmek için yönetmenle gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış derinlemesine bire bir görüşmeler yer almaktadır. Bulgular analiz edilirken ise Tregde’nin (2013) auteur üretim tarzı analizi ve Buckland’ın (2021) sanat sineması anlatım analizi yaklaşımları kullanılmaktadır. Çalışmada, temel olarak “Engin Ayça’nın kurmaca filmlerini oluşturan koşullar nelerdir?” ve “Yönetmenin filmlerinin üretim süreci anlatıma nasıl etki etmiştir?” sorularından hareket edilmektedir. Yönetmenin filmlerinin sinema dili bakımından sanat sineması geleneği içinde bulunduğu varsayımına dayanılarak çalışmada sanat sineması anlatım analizi uygulanmıştır. Bu analiz yaklaşımından yola çıkılarak filmlerin klasik anlatı sinemasının anlatım kodlarından saptığı tespit edilmiştir. Ayrıca Engin Ayça’nın uzun metrajlı filmlerinin, 1980’lerin “kadın filmleri” üretim tarzı içindeki yeri sinema dilinin ayrıksı olup olmadığı üzerinden tartışılmıştır. Böylelikle yönetmenin kurmaca filmlerinin, sinema dili açısından dönemin diğer kadın filmlerden ayrıksı bir konumda olduğu sonucuna varılmıştır. Yönetmenin, yapım aşamasında üretimi kendi kararları doğrultusunda gerçekleştirmesi bakımından auteur üretim tarzına uygun filmler tasarladığı öne sürülmüştür. Bununla birlikte dönemin müdahaleci yapım anlayışı göz önüne alındığında Ayça’nın filmlerinin karma bir karar verme mekanizması içinde üretildiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engin Ayça, Uzun metrajlı kurmaca filmler, Auteur üretim tarzı, Anlatım, Kadın filmleri

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul izni İstanbul Topkapı Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu’nun 04.04.2024 tarihli ve 2024/3 sayılı kararı ile alınmıştır.

Teşekkür

Makale, yazarın "Engin Ayça sineması" başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir. Tez, ikinci yazar olan Prof. Dr. Serpil Kırel danışmanlığında kaleme alınmıştır.

Kaynakça

• Akbulut, O. (2019). Türk sinemasının üretken bir senaryo yazarı olarak Macit Koper’in biyografisi ve senaryolarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Altyazı (2022). 54. SİYAD ödülleri sahiplerini buldu. https://altyazi.net/haberler/54-siyad-odulleri-sahiplerini- buldu/
• Arslan, S. (2011). Cinema in Turkey: A new critical history. Oxford University Press.
• Ayça, E. (Yönetmen). (1987). Bez Bebek [Film]. Varlık Film.
• Ayça, E. (Yönetmen). (1990). Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu [Film]. Erka Film.
• Ayça, E. (Yönetmen). (2007). Suna [Film]. Yunus Film.
• Ayça, E. (2004). Bez Bebek ve Hülya Koçyiğit. İçinde Kolektif (Der.). Yıldız: Hülya Koçyiğit (ss. 78-85). Dost Kitabevi.
• Ayça, E. (1968). ‘üniversite’, ‘öğrenciler’, ‘işçiler’: jean-luc godard’la konuşma: 1. Yeni Sinema, 18, 22-24.
• Ayça, E. (1992). Türk sineması seyirci ilişkileri. Kurgu, 11(1), 117-133.
• Ayça, E. (2016). Şu sinema dedikleri. Artshop Yayıncılık.
• Bordwell, D. (1979). The art cinema as a mode of film practice. Film Criticism, 4(1), 56-64.
• Bordwell, D. (1985). Narration in the fiction film. The University of Wisconsin Press.
• Bordwell, D., Thompson, K., & Smith, J. (2020). Film art: An introduction. McGraw-Hill Education.
• Buckland, W. (2015). Film studies: An introduction. Hodder & Stoughton.
• Buckland, W. (2018). Sinemayı anlamak (Çev. T. Göbekçin). Hayalperest Yayınevi.
• Buckland, W. (2021). Narrative and narration: Analyzing cinematic storytelling. Columbia University Press.
• Chatman, S. (2008). Öykü ve söylem: Filmde ve kurmacada anlatı yapısı (Çev. Ö. Yaren). De Ki Basım Yayım.
• Çelik, T. (2009). 1990 sonrası Türkiye’de ‘yönetmen sineması’ alanında film üretim süreci [Yayımlanmış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çelikcan, P. (2018). Film yapımı: Fikir’den gösterim’e. İçinde M. Yıldız (Ed.). Sinema Dili: Beyazperdeyi Yaratanlar (ss. 51-70). Su Yayınevi.
• Dilek, B. A. (2021). Türk sinemasında seks furyasına ideolojik bakış. Doruk Yayınları.
• Dmytryk, E., & J. P. Dmytryk (2011). Sinemada yönetmenlik – oyunculuk – kurgu (Çev. İ. Şener). Doruk Yayımcılık.
• Evren, B. (2016). Engin Ayça. İçinde E. Ayça (Yazar). Şu Sinema Dedikleri (ss. 5-6). Artshop Yayıncılık.
• Eisenstein, M. S. (1999). Sinema dersleri (Çev. E. Ayça). Öteki Yayınları.
• Elsaesser, T., & Buckland W. (2002). Studying contemporary american film: A guide to movie analysis. Oxford University Press.
• Erus, Z. Ç. (2007). Film endüstrisi ve dağıtım: 1990 sonrası Türk sinemasında dağıtım sektörü. Selçuk İletişim, 4(4), 5-16. https://doi.org/10.18094/si.10923
• Erus, Z. Ç. (2015). Genç sinema ve devrimci sinema hareketleri. Es Yayınları.
• Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiye’sinde sinema. Beta Basım Yayım.
• Fanatik Klasik Film. (2019, 3 Mayıs). Suna | Türkan Şoray Türk Filmi Tek Parça (HD) [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=_pQxmSHbgEE&t=3s
• Güçhan, G. (1992). Metz’in göstergebilimsel psikanalitik yaklaşımı ile bir film çözümleme denemesi: <<Bez Bebek>>, Kurgu, 10(1), 101-117.
• Hayward, S. (2001). Cinema studies: The key concepts. Routledge.
• Karadoğan, A. (2016). Senaryo ve anlatı: Senaryo için anahtar kavramlar. De Ki Basım Yayım.
• Karadoğan, A. (2018). Modernist estetik: Türkiye’de sanat sineması tarihine giriş (1896-2000). De Ki Basım Yayım.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler (38. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kırel, S. (2010). Ertem Eğilmez’in Namuslu filminden hareketle seksenlerin toplumsal alanında ve popüler sinemasında egemen değerlerini ve sinemadaki temsillerini sorgulamak. Kurgu, 23(1), 1-29.
• Kırel, S. (2014). Seksenlerin İffet’inin peşinde: Popüler sinemanın eril yüzünü tartışmak. İçinde İ. Cangöz & Ö. Birsen (Eds.). Sıradışı Uyumsuz Muhalif: Bir Entelektüeli Yitirmek: Vakur Kayador’un Ardından… (ss. 122-152). Beta Basım Yayım.
• Kırel, S. (2021). Tabutta Rövaşata’nın bağımsızlığı. İçinde B. Saydam & T. Deniz (Eds.). Derviş Zaim Sinemasına Tersten Bakmak (ss. 63-98). Küre Yayınları.
• Kuhn, A., & Westwell, G. (2012). A dictionary of film studies. Oxford University Press.
• Kolker, R. (2011). Film, biçim ve kültür (Çev. E. Yılmaz). De Ki Basım Yayım.
• Kurtoğlu, E. (2007). Türk filmlerinde ‘sinema’ [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kurtoğlu, E. (2011). Türk filmlerinde “sinema”: 1980 sonrası Türk sinemasında “özdüşünümsel/film hakkında filmler”. İçinde S. Kırel (Ed.). Sentezler (ss. 121-146). Parşömen Yayıncılık.
• McQuillan, M. (2000). The Narrative reader. Routledge.
• Mulvey, L. (2016). Görsel haz ve anlatı sineması (Çev. E. Soğancılar). İçinde A. Antmen (Ed.). Sanat/Cinsiyet- Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri (ss. 277-297). İletişim Yayınları.
• Neuman, W. L. (2014). Social research methods: qualitative and quantitative approaches (7th Ed.). Pearson.
• Öztürk, S. R. (2004). Sinemanın dişil yüzü: Türkiye’de kadın yönetmenler. Om Yayınevi.
• Pösteki, N. (2012). 1990 sonrası Türk sineması (1990-2011). Umuttepe Yayınları.
• Ryan, M., & Lenos, M. (2012). Film çözümlemesine giriş (Çev. E. S. Onat). De Ki Basım Yayım.
• Sarıkartal, Ç. (2002). Kasılan beden, kısılan ses: Melodram, star sistemi ve Hülya Koçyiğit’in ataerkil düzene ‘haddini aşan’ cevabı. Toplum ve Bilim, 94(Güz), 70-85.
• Sivas, A. (2011). Türk sinemasında bağımsızlık anlayışı ve temsilcileri. İçinde S. Kırel (Ed.). Sentezler (ss. 121-146). Parşomen Yayıncılık.
• Suner, A. (2015). Hayalet ev. Metis Yayınları.
• Şoray, T. (2017). Sinemam ve ben. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tekeli, Ş. (1993). 1980’ler Türkiye’sinde kadınlar. İçinde Ş. Tekeli (Ed.). 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar (ss.15-50). İletişim Yayınları.
• Tregde, D. (2013). A case study on film authorship: Exploring the theoretical and practical sides in film production. Elon Journal of Undergraduate Research in Communications, 4(2), 1-11.
• Turan, S., & Meral, K. (2023). Ölüm ve zaman kavramları üzerinden soğuktu ve yağmur çiseliyordu filminin göstergebilimsel analizi. Filmvisio, 1, 47-86. https://doi.org/10.26650/Filmvisio.2023.0003
• Türnüklü, D. A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543-559.
• Vincenti, G. (1993). Sinemanın yüz yılı (Çev. E. Ayça). Evrensel Kültür Kitaplığı.