INVESTIGATION AND ANALYSIS OF SHARH’U MİFTAH BY SA’AD AL-DİN AL-TAFTAZANI (BAYAN SECTION)

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 3, 638 - 665, 30.09.2024

Raıd Durdu Kara Mustafa , Yüksel Çelik

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1450697

Öz

Studies in the field of rhetoric began early and have made continuous progress. Most of the works in the field of rhetoric are in writing. It enables us to review manuscripts in order to root many of the rhetorical issues. It leads us to a correct scientific innovation that represents our Islamic identity. With the development of the studies of the science of rhetoric, the science of rhetoric, along with the efforts of a group of scholars such as ʿAbd-al-Qaher Jorjani, was brought to a certain level by al-Sekkaki and became an independent science until it was completed and matured. Sharh’u Miftah, is the most prominent work that has been commented on by many scholars, especially al-Teftazani, who has proven his competence in the field of balaghat. The aim of this article is to present al-Teftazani’s work called Sharh’u Miftah, which is in the form of manuscripts in libraries, to the benefit of the scientific world by making it ready for publication in accordance with the critical rules of review/edition. Our article consists of an introduction, two chapters. In the introduction, the aim and scope of the article and the method followed in the investigation were mentioned. In the first chapter, information was provided about the life and works of al-Teftazani, the author of Sharh’u Miftah, which is the subject of the this article. In the second chapter, Sharh’u Miftah was analyzed from various aspects and the method was explained in detail.

Anahtar Kelimeler

Balaghat, Bayan, Sekkaki, Miftah Al-Uloom, Teftazani

SA‘DÜDDİN ET- TAFTÂZÂNÎ'NİN ŞERHU'L-MİFTAH ADLI ESERİNİN İNCELENMESİ -BEYÂN BÖLÜMÜ-

Öz

Belâgat alanındaki çalışmalar erken dönemde başlamış ve sürekli gelişme kaydetmiştir. Belâgat alanında yapılmış olan eserlerin çoğu yazma halindedir. Belâgat meselelerinin birçoğunun kökleşmesi yazma eserleri gözden geçirmemizi sağlar ve islâmî hüviyetimizi temsil eden doğru bir bilimsel yeniliğe ulaştırır. Belâgat ilmi çalışmalarının gelişmesiyle birlikte, Abdülkâhir el-Cürcânî gibi bir grup âlimlerin gayretleriyle belâgat ilmi, es-Sekkâkî tarafından belli bir seviyeye getirilmiş tamamlanıp olgunlaşana kadar müstakil bir ilim haline gelebilmiştir. Şerhu'l-miftah balâgat alanınındaki yetkinliğini ispatlamış olan başta et-Taftâzânî olmak üzere çok sayıda âlim tarafından şerh edilmiş en önde gelen eserdir. Bu makalenin amacı, et-Taftâzânî’nin kütüphanelerde yazma hâlinde bulunan Şerhu’l-Miftâh adlı eserini, edisyon kritik kurallarına uygun bir şekilde basıma hazır hâle getirerek ilim dünyasının istifadesine sunmaktır. Çalışmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte, makalenin amacı, kapsamı ve tahkikte izlenen metoda değinildi. Birinci bölümde, Şerhu’l-Miftâh’ın müellifi et-Taftâzânî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildi. İkinci bölümde, Şerhu’l-Miftâh çeşitli açılardan tahlil edildi ve uygulanan metot ayrıntılı bir şekilde anlatıldı.

Anahtar Kelimeler

Balâgat, Beyân, Sekkâkî, Miftâhu’l-‘ulûm, Teftâzânî

Etik Beyan

Bu makale, etik kurul izni gerektiren bir çalışma grubunda yer almamaktadır.

Teşekkür

"Sa‘Düddîn Et-Teftâzânî’nin Şerhu’l-Miftâh Adli Eserinin Tahkik Ve Tahlili (Beyan Bölümü)" isimli tez çalışmasından üretilen yayındır. Bu tez ve makale çalışmalarında kaynakların tasnifi ve metodolojik olarak hazır hale gelmesi gibi pek çok konudaki yönlendirmeleriyle destek olan danışman hocam Dr. Öğr. Üyesi Yüksel ÇELİK hocama teşekkürlerimi sunarım.

تـحليل شرح الـمفتاح لسعد الدين التفتازاني (قسم علم البيان)

Öz

بدأتِ الدراسات في مجال البلاغة في مرحلة مبكرة ولقد كانت تتقدم باستمرار، وكانت معظمها على شكل مخطوطات. وإنَّ تحقيق هذه المخطوطات يـمكننا من تأصيل كثير من مسائلها بشكل علمي صحيح يـمثل هويتنا الإسلامية. مع هذا التطور بالإضافة لجهود مـجموعة من العلماء وبشكل خاص عبد القاهر الجرجاني، وصل علم البلاغة إلى مستويات متقدمة حتى اكتمل ونضج وأصبح علماً مستقلاً على يد السّكّاكي. ولقد تناول كثير من العلماء شرح كتاب السّكّاكي ولا سيّما التفتازاني، والذي أثبت كفاءته كأحد أبرز الشُّراح في هذا الـمجال. الغرض من دراستنا هو تـحقيق "شرح الـمفتاح" للتفتازاني والـموجود على شكل مـخطوط في الـمكتبات؛ وذلك ليكون خدمة لطلبة العلم، وإعداده للطباعة والنشر وفقًا لقواعد التحقيق. تتكون أطروحتنا من مقدمة وفصلين ونص التحقيق. وقد ذكرتُ في الـمقدمة غرض الأطروحة ونطاقها والـمنهج الـمتبع في تحقيقها. وفي الفصل الأول: قدّمتُ معلومات عن حياة التفتازاني وكتبه خاصة كتاب "شرح الـمفتاح" الذي هو موضوع الأطروحة. وفي الفصل الثاني: تمّ تـحليل شرح الـمفتاح من نقاط مـختلفة، وشرح منهج التحقيق بالتفصيل. أمّا في قسم النّص الـمحقّق فقد تـمَّتْ كتابته وفقاً لقواعد التّحقيق.

Anahtar Kelimeler

البلاغة, البيان, السّكّاكي, مفتاح العلوم, التفتازاني

Kaynakça

• Atîk, A. (1982). 'İlmu'l-beyân. Dâru'n-Nahda el-'Arabiyye.
• Dayf, Ş. (1995). el-Belâga tetavvür ve târîh (9. Bsk). Dâru’l-Maarif.
• Durmuş, İ. (2002). Kinaye. TDV İslâm Ansiklopedisi, 34-36. TDV Yayınları.
• Durmuş, İ. İ. P. (2001). İstiâre. TDV İslâm Ansiklopedisi, 315-318. TDV Yayınları.
• ed-Dâvûdî, M. b. A. (1983). Tabakâtü’l-müfessirin (1. Bsk). Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• el-‘Askalânî, İ. H. (1930). ed-Dürerü'l-kâmine, thk. Selim Karkenî, Dâru İhyai’t-Türâsi’l-ʿArabî.
• el-‘Askalânî, İ. H. (1969). İnbâʾü’l-gumr bi-ebnâʾi’l-ʿumr, thk. Hasan Habaşi, Lecnetu İhyâ es-Sakâfetü’l- İslâmiyye.
• el-‘Askerî, E. H. (1988). Kitâbu cemhereti’l-emsâl, thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim- Abdulmecîd Katâmış, Dâru’l-Cil.
• el-Âmidî, S. A. (1982). el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, thk. Abdu’r-Rezzâk Afifî, (2. Bsk), el-Mektebu’l-İslâmî.
• el-Bağdâdî, A. (1997). Hizânetü’l-edeb, thk. Abdüsselâm Harun, (4. Bsk), Mektebetü’l-Hâncî.
• el-Buhârî, M. b. İ. (2001). el-Câmiu‘s-sahîh, thk. thk. Muhammed Züheyrb. Nâsır en-Nâsır, (1. Bsk), Dâru Tavki’n- Necât.
• el-Buhtürî, V. b. U. (1963). Dîvânü’l-Buhtürî, thk. Hasan Kâmil es-Sayrafî, Dâru'l-Maârif.
• el-Câhiz, ʿÂ. B. (1965). el-Hayavân, thk. Abdüsselâm Harun, Mektebeti Mustafa el-Babî el-Halebî ve Evladüh.
• el-Cevherî, İ. b. H. (2009). es-Sıhâh, thk. Enes Muhammed eş-Şami - Zakariye Câbir Ahmad, Dâru’l-Hadis.
• el-Cezerî, D. İ. E. (1960). el-Meselü’s-sâ’ir, thk. Ahmed el-Hûfî & Bedevî Tabâne, Dârü Nahzatı Mısır.
• el-Cürcânî, A. (2001). Esrâru’l-belâga, thk. Abdulhamîd Hindâvî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• el-Cürcânî, A. (2007). Delâʾilü’l-iʿcâz, thk. Muhammed Rıdvân Ed-Dâye - Feyiz Ed-Dâye, Dârul Fikir.
• el-Ednevî A. b. M, (1997). Tabakâtü’l-müfessirîn, thk. Süleyman b. Sâlih el-Hazî, Mektebetü’l-‘Ulûmi ve’l-Hikem.
• el-Esbehâni, H. b. H. (1966). ed-Dürretü’l-fâhire fî l-emsal es-saira, thk. Abdulmecîd Kattâş, Dâiratü’l Meʻârif.
• el-Eş‘arî, A. b. İ. (1990). Makâlâtü’l-islâmiyyîn ve’ihtilâfü’l-musallîn, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, el- Mektebetü'l-‘Asriyye.
• el-Hanbelî, İ. İ. (1986). Şezerâtü’z-zeheb fi ahbâr men zeheb, thk. Mahmud Ervaut, (1. Bsk), Dâru İbn Kesîr.
• el-Hânsârî, M. B. (1390). Ravdâtü'l-cennât fî ahvâli’l-‘ulemâi ve’s-sâdât, thk. Esedullâh İsmâiliyyân, el- Matbaatü’l-Haydariyye.
• el-Kâliş, D. (2010). et-Teftâzânî ve el-ârâü’l-belâgiyye, (1. Bsk), Dâru’l-Nevâdir.
• el-Kazvînî, C. H. (1985). el-Îdâh fî‘ulûmi’l-belâga, thk. Muhammed b. Abdilmün el-Hafâcî, Dâru’l-Kitabi’l-Lübnani.
• el-Kummî, ‘A. (1988). el-Künâ ve’l-elkâb, (5. Bsk), Mektebetü’s-Sadr.
• el-Makrîzî, T. A. (2002). Dürerü’l-ʿukûdi’l-ferîde fî terâcimi’l-aʿyâni’l-müfîde, thk. Mahmud el-Celîlî, Dâru’l-Garbi’l- İslâmî.
• el-Merzûkî, A. b. M. (2003). Şerhu dîvâni’l-hamâse, thk. Garid eş-Şeyh, (1. Bsk), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• el-Meydânî, A. b. M. (1955). Mecmaʻu’l-emsâl, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd, Matbaatu’l-Sünneti’l- Muhammediyye.
• el-Urmevî, S. M. (1988). et-Tahsîl mine’l-mahsûl, thk. Abdülhamîd Ali Ebû Züneyd, Müessesetü’r-Risâle.
• er-Râzî, F. M. (2000). Mefâtîhu’l-gayb, cilt: 1-32, (3. Bsk), Dârü İhyai’t-Turâsi'l-ʿArabî.
• er-Râzî, F. M. (2004). Nihâyetü’l-icâz fî dirâyeti’l-iʿcâz, thk. Nasrullah Hacı Müftüoğlu, (1. Bsk), Dar Sadır.
• es-Sehâvî M. b. A. (1995). Vecîzü’l-kelâm, Beşer Avvâd Maruf ve Değirleri, Müessesetü'r-Risale.
• es-Sekkâkî, Y. b. M. (2000). Miftâhu’l-‘ulûm, Thk. Abdulhamîd Hindâvî, (1. Bsk), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• es-Süyûtî, C. A. (1965). Bugyetü’l-vuʿât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nühât, thk. Muhammed Ebu'l-Fadl Ibrahim, Matbaatu Mustafa el-Babi el-Halebi.
• eş-Şevkânî, M. b. A. (2011). el-Bedrü’t-tâliʿ bimehâsine min ba’di’l’-karni’s-sâbi, Dâru’l-Kitabi’l- İslâmi.
• et-Teftâzânî, S. M. (1411). Şerhu’l-miftâh, İstanbul: Millet ktp, Feyzullah Blm, nr. 1836.
• et-Teftâzânî, S. M. (1426), Şerhu’l-miftâh, Harvard Üniversitesi, Houghton Ktp, nr. 368.
• et-Teftâzânî, S. M. (1532). Şerhu’l-miftâh, Süleymaniye ktp, Ragıp Paşa Blm, nr. 1274.
• et-Teftâzânî, S. M. (1574). Şerhu’l-miftâh, Süleymaniye ktp, Kadı Zade Blm, nr. 453.
• et-Teftâzânî, S. M. (1998). Şerhu’l-makâsıd, thk. Abdurrahman Umeyre, (2. Bsk), ʿAlemu’l-Kütüb.
• et-Teftâzânî, S. M. (2011). Şerhu tasrîfi’l-‘izzî, Dârül Micah.
• et-Teftâzânî, S. M. (2019). Muhtasarü’l-meʿânî, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd- Salih Râzî eş-Şammari, (1. Bsk). Dâru ez-Zâhiriyye.
• et-Teftâzânî, S. M. (2022), Şerhu’l-miftâh, Thk. Accac ‘Ode Barğeş, Daru’t-Takva.
• et-Teftâzânî, S. M. (2023). Şerhu’l-miftâh (beyân bölümü), Thk. Raid Kara Mustafa, (Doktora tezi). Erciyes Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ez-Zemahşerî, M. b. Ö. (1998), Esâsü’l-belâga, thk. Muhammed Bâsil ʿUyûn es-Sûd, (1. Bsk), Dâru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye.
• ez-Zemahşerî, M. b. Ö. (2004). el-Mufassal fî sınâʿati’l-iʿrâb, (2. Bsk). Dârü'l-Cil.
• ez-Zemahşerî, M. b. Ö. (2009). el-Keşşâf, (3. Bsk), Dâru’l-Ma‘ârife.
• ez-Ziriklî, H. (2002). el-A‘lâm, (15. Bsk), Dârul-İlim Lilmalayin.
• Hacımüftüoğlu, N. (1992). Beyân, TDV İslâm Ansiklopedisi, 22-23. TDV Yayınları.
• Hamad, E. D. G. (2007). Tefsir el-keşşâf, (1. Bsk), Dâru Dicle.
• İbn Haldûn, A. (1981). Tarihu ibn Haldûn, thk. Halil Şehade -Süheyl Zekkar, 1-7 cilt. Dârü'l-Fikr.
• İbn Manzûr, C. M. (1993). Lisânü’l-ʿarab, Dar Sadır.
• İbn Tağrîberdî, C. Y. (1963). en-Nücûmü'z-zâhire fî mülûki mısr ve’l-kahire, Vizâretü s-Sekâfe ve l-İrşâdil-Kavmî- Dâru’l-Kütüb.
• İbnü’l-Gızzî, M. b. A. (1990). Dîvânü’l-islâm, thk. Seyyid Kasrevi Hasan, (1. Bsk), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• İbnü’s-Serrâc, E. B. (1988). el-Usûl fi’n-nahiv. thk. AbdülHüseyin el-Fetli, Muessesetu’r-Risâle.
• Kâtib Çelebî, M. b. A. (1943). Keşfü’z-zunûnʿan esâmi'l-kütüb ve'l-fünûn, Dârü İhyai’t-Turâsi'l-ʿArabî.
• Molla, A. A. H. (1996). et-Teftâzânî ve mevkıfuhû mine’l-ilâhiyyât, (Yayımlanmış doktora tezi). Câmiatü Ümmi’l- Kura.
• Riyad Zâde, A. b. M. (1983). Esmâül’l-kütüb. Dâru’l-Fikr.
• Sîbeveyh, ʿÂ. b. ʿO. (1988). el-Kitâb, thk. Abdüsselâm Harun, (3. Bsk), Mektebetü’l-Hâncî.
• Storey, (1998). Dâiretü’l-ma‘ârifi’l-islâmiyye, Bir Grup Yazar Tarafından Yazılmıştır [DMİ], Trc: Hasan Habeşî, (1. Bsk), Merkez eş-Şârika li’l-İbdâʻ el-Fikrî.
• Tabâne, B. (1988). Muʿcemü'l-belâgati'l-ʿarabiyye, (3. Bsk). Dârü’l-Menare.
• Tarı, N. (2021), Teftâzânî’nin hayatı ve es-Sa’dînî sdlı eserinin incelenmesi, İksad yayınevi.
• Taşköprizâde, A. b. M. (1985). Miftâhu’s-saʿâde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzûʿâti’l-‘ulûm, (1. Bsk), Dâru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye.