AN EVALUATION OF TÜRKİYE-ISRAEL TRADE RELATIONS UNDER THE SHADOW OF POLITICAL CRISES

Yıl 2025, Cilt: 39 Sayı: 1, 180 - 205, 25.03.2025

Derya Demir , Rüştü Yayar

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1574467

Öz

Foreign trade relations between Israel and Türkiye, both Middle Eastern countries, largely depend on the agreements signed between the two countries. Two important agreements were made between Israel and Türkiye in 1997, both in the defense industry and in the economy. One of these is the Defense Industry Agreement and the other is the Free Trade Agreement. Especially with the implementation of the Free Trade Agreement, the foreign trade volume of the two countries has entered a period of continuous increase on a larger scale than in previous years. The aim of this study is to examine Türkiye's imports and exports with Israel, and the types of products and services subject to foreign trade, with monthly and annual data in 2013-2024 period, using a qualitative research method and descriptive analysis technique. The basic assumption of the research is that the political crises between Türkiye and Israel do not have a significant impact on economic and trade relations. Secondary data sources, Turkish Statistical Institute foreign trade statistics, country reports and Trade statistics for international business development, were used in the study. With an export of 5.422 milyon dollars in 2023, Israel ranked 13th among the countries with the most exports. The import volume from Israel in 2023 was 1.641 milyon dollars. While Turkey's share in Israel's imports from the world in 2022 is 6,53 percent, Israel's share in Turkey's exports to the world is 2,77 percent. While Turkey's share in Israel's exports to the world was 3.38 percent, the share of Turkey's imports from Israel in total imports from the world was 0.67 percent. It has been concluded that the constantly increasing trade volume between the two countries creates economic dependency and that import and export rates are temporarily affected by crises in the political arena, making it extremely difficult for a sudden and sharp change to occur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İsrail, Foreign Trade, Export, Import

SİYASİ KRİZLERİN GÖLGESİNDE TÜRKİYE-İSRAİL TİCARİ İLİŞKİLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Her ikisi de Ortadoğu ülkesi olan İsrail ile Türkiye’nin dış ticaret ilişkileri büyük ölçüde iki ülke arasında imzalanan anlaşmalara bağlıdır. İsrail ile Türkiye arasında 1997 yılında hem savunma sanayi hem de ekonomi alanında olmak üzere iki önemli anlaşma yapılmıştır. Bunlardan biri Savunma Sanayi Anlaşması diğeri de Serbest Ticaret Anlaşmasıdır. Özellikle Serbest Ticaret Anlaşmasının uygulanmaya başlamasıyla iki ülkenin dış ticaret hacminde önceki yıllardan daha büyük ölçekte sürekli bir artış sürecine girilmiştir. Çalışmanın amacı 2013-2024 döneminde aylık ve yıllık verilerle Türkiye’nin İsrail ile ithalat ve ihracatının, dış ticarete konu olan ürün ve hizmet türlerinin nitel araştırma yöntemi ve betimsel analiz tekniğiyle incelenmesidir. Araştırmanın temel varsayımı Türkiye ile İsrail arasındaki siyasi krizlerin ekonomik ve ticari ilişkileri ciddi oranda etkisinin bulunmadığıdır. Çalışmada ikincil veri kaynaklarından, Türkiye İstatistik Kurumu dış ticaret istatistikleri, ülke raporları ve Uluslararası İş Geliştirme Ticaret İstatistikleri’nden yararlanılmıştır. 2023 yılında 5 milyar 422 milyon dolar ihracat ile en çok ihracat yapılan ülkeler arasında İsrail 13. sırada yer almıştır. 2023 yılında İsrail’den yapılan ithalat hacmi ise 1 milyar 641 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2022 yılında İsrail’in dünyadan ithalatında Türkiye’nin payı yüzde 6,53 iken, Türkiye’nin dünyaya ihracatında İsrail’in payı yüzde 2,77’dir. İsrail'in dünyaya ihracatında Türkiye'nin payı ise yüzde 3,38 iken, Türkiye'nin dünyadan toplam ithalatı içinde İsrail'den ithalatının payı yüzde 0,67 olarak gerçekleşmiştir. İki ülke arasında sürekli artan ticaret hacminin ekonomik bağımlılık doğurduğu ve ithalat ve ihracat oranlarının siyasi alandaki krizlerden geçici olarak etkilendiği, ani ve keskin bir değişim yaşanmasının son derece zor olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İsrail, Dış ticaret, İhracat, İthalat

Kaynakça

• Altunışık, M. B. (2002). Türkiye’nin İsrail politikası. A. Makovsky ve S. Sayarı (Ed.), Türkiye’nin Yeni Dünyası: Türk Dış Politikasının Yeni Dış Dinamikleri içinde (s. 79-99), (Çev. H. Güldü). Alfa Yayınları.
• Arbell, D. (2015). Turkey-Israel relations: a political low point and an economic high point. The Brookings Institution, https://www.brookings.edu/blog/markaz/2015/02/19/turkey-israelrelations-a-political-low-point- and-an-economic-high-point/
• Atik, H. & Türker, O. (2011). Modern dış ticaret kuramları. Nobel Yayıncılık.
• Atlı, A. (2024, 8 Mayıs). Türkiye'nin ticareti durdurması İsrail ekonomisini nasıl etkileyecek?. Anadolu Ajansı,
• https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-turkiyenin-ticareti-durdurmasi-israil-ekonomisini-nasil- etkileyecek/3213303
• Güllü, İ. & Beşer, M. (2023). Türkiye-Ortadoğu ilişkilerinin Türkiye-İsrail ticari ilişkileri ekseninde değerlendirilmesi: İhracat-ithalat yakınsama analizi. Erciyes Akademi, 37(1), 339-352. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1260260
• Gültekin Punsman, B. (2011). Türkiye-İsrail: Ekonomi ve siyasetin ayrışmasına doğru. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu. 201148.
• Helleiner, E. (1994). States and the reemergence of global finance: From Bretton Woods to the 1990s, Cornell University Press.
• İsrail Ülke Raporu (2019). Uludağ İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Arge Şubesi. https://uib.org.tr/tr/kbfile/israil-ulke-raporu-msm-sektoru-acsndan
• İsrail Ticarette En Yüksek Paya Sahip Ürünlerin RCA Analizi (2022). Türkiye İhracatçılar Meclisi Ekonomik Araştırmalar. https://tim.org.tr/files/downloads/RCA_Ulke_Raporlari/RCA_2022_Raporu_israil.pdf
• İsrail Ülke Bilgi Notu (2022, Eylül). Türkiye İhracatçılar Meclisi, Ekonomik Araştırmalar Şubesi. https://tim.org.tr/files/downloads/Ulke_Bilgi_Notlar%C4%B1/%C4%B0srail%20%C3%9Clke%20Bilgi%20Notu%2020 22.pdf
• İsrail Pazar Bilgileri (2023). T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. https://ticaret.gov.tr/data/5f0c073213b8761f08aa3fb3/%C4%B0SRA%C4%B0L%20pazar%20bilgileri%202023.pdf
• İsrail Ülke Profili (2024). T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. https://ticaret.gov.tr/data/5efb250013b876a618413637/%C4%B0SRA%C4%B0L%20%C3%BClke%20profili%202024. pdf
• İsrail Ülke Raporu (2023). Ankara Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği, https://demirbirlik.org/TR,346/israil-ulke-raporu.html
• Karakaya, İ. (2023). Soğuk Savaş sonrası siyasi, sosyo-ekonomik ve askeri açıdan Türkiye-İsrail ilişkileri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(ÖS), 186-200. DOI: 10.33206/mjss.1326963
• Kaya, M. (2019). Türk-İsrail ilişkileri ve Filistin. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18). 1043-1065. DOI: 10.29029/busbed.563990
• Kösem, B. (2024, 13 Mayıs). İsrail ile ticaretin durması, arka planı ve olası sonuçları -2. Dünya Gazetesi, https://www.dunya.com/kose-yazisi/israil-ile-ticaretin-durmasi-arka-plani-ve-olasi-sonuclari-2/726632
• Rodrik, D. (2011). Akıllı Küreselleşme (Çev. Burcu Aksu). Efil Yayınevi.
• Rivlin, P. (2019). Economic relations between Israel and Turkey. İçinde A. Sever and O. Almong (ed.) Contemporary Isareli-Turkish relations in comparative perspective, New York: Springer (177-193).
• Sarıaslan, F. (2019). Türkiye-İsrail ilişkilerinde değişmeyen dinamik: Ekonomi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 74(4), 1065 – 1102. https://doi.org/10.33630/ausbf.536442
• Sınmaz, K. (2020, 17 Ağustos). Türkiye-İsrail ekonomik ilişkileri (2010-2020). İNSAMER, https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/etkinlik-turkiye-israil-ekonomik-iliskileri-2010-2020.pdf
• TUİK (2024). https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/disticaret.zul?param1=3&param2=4&sitcrev= 4&isicrev=0&sayac=5800
• TUİK (2024). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Dis-Ticaret-104
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2024). https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret- anlasmalari/yururlukte-bulunan-stalar/israil
• UIB (Uludağ İhracatçı Birlikleri). (2024). https://uib.org.tr/tr/kbfile/israil-ulke-raporu-msm-sektoru-acsndan
• Yüksel, M. (2020). 2000-2019 döneminde Türkiye ile Orta Doğu ülkeleri arasındaki iktisadi ilişkiler. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 50, 223-248.
• Wade, R. H. (2013). Gelişmekte olan ülkeler için bugün hangi stratejiler uygulanabilir. İçinde