KAYSERİ LİSESİNİN SAKLI KALMIŞ DEFTERİ

Yıl 2025, Cilt: 39 Sayı: 1, 73 - 95, 25.03.2025

Hayrettin Yılmaz , Cengiz Kartın

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1576117

Öz

KAYSERİ LİSESİNİN SAKLI KALMIŞ DEFTERİ
Özet
Osmanlı Devleti’nde II. Mahmut ile kurulmaya başlanan sivil eğitim kurumları, 1869 yılında yayımlanan Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi ile yeniden yapılandırılmıştır. Bu nizamnameye göre ilköğretim mekteplerini sıbyan mektebi ve rüşdiyeler, ortaöğretim mekteplerini idadi ve Sultaniler, yükseköğretimi ise Ali mekteplerin oluşturması planlanmıştı. II. Abdülhamit dönemine kadar bu okullar maddi imkânsızlıklar sebebiyle yaygınlaşmamış sadece birkaç örnek okul açılabilmiştir. II. Abdülhamid döneminde alınan tedbirler sayesinde idadilerin açılması yaygınlaştırılmıştır. Bu dönemde açılan okullardan biri de Kayseri İdadisidir. Bu çalışmada Kayseri İdadisinin açılışı, idarecileri, öğretmen kadrosu, diğer personeli, öğrenci istatistikleri, tarihi gelişim süreci ve H. 1393- R. 1341 (1893-1925) Tarihli Kayseri Lisesi Not Ve Diploma Defteri’nin fiziki ve içerik yapısı irdelenmeye çalışılmıştır. 1910 yılında alınan kararla Osmanlı devletinde bulunan idadiler Sultaniye çevrilmeye başlanmıştır. 1923 yılında Liseye çevrilen bu okullar Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim alt yapısını oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi, İdadi, Sultani, Kayseri Lisesi.

THE HIDDEN NOTEBOOK OF KAYSERİ HIGH SCHOOL

Öz

The Hıdden Notebook Of Kayseri High School
Abstract
Civilian educational institutions that started to be established in the Ottoman Empire with Mahmud II were restructured with the Maârifi Umûmiye Nizâmnâmesi published in 1869. According to this statute, it was planned that primary schools would be primary schools and secondary schools, secondary schools would be idadi and Sultani schools, and higher education would be the Ali schools. Until the reign of Abdulhamid II, these schools did not become widespread due to financial difficulties and only a few sample schools could be opened. Thanks to the measures taken during the reign of Abdulhamid II, the opening of idadis was made widespread. One of the schools opened during this period was Kayseri İdadi. In this study, the opening of Kayseri İdadi, its administrators, teaching staff, other personnel, student statistics, historical development process and the physical and content structure of the Kayseri High School Grade and Diploma Book dated H. 1393- R. 1341 (1893-1925) were examined. With the decision taken in 1910, the Ottoman Empire's high schools were converted into Sultaniye. These schools, which were converted into high schools in 1923, formed the educational infrastructure of the Republic of Türkiye.

Anahtar Kelimeler

General Education Regulation, High School, Sultani, Kayseri High School

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2015). Türk eğitim tarihi. Pegem Yayınları.
• Altunay Şam, E. (2017). Amasya idadi mektebi. Tarih Okulu Dergisi, 10(29), 181-203. https://doi.org/10.14225/Joh1057.
• BOA. MF. MKT. 89/39. 23 Rebiülahir 1303 (29 Ocak 1884).
• BOA. MF. MKT. 89/96/37. 18 Rebiülevvel 1305 (4 Aralık 1887).
• Çayırdağ, M. (2000). Kayseri’de II. Abdülhamid dönemi bina ve kitabeleri. 1. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996).
• Demirel, F. (2012). II. Meşrutiyetten sonra Osmanlı’da orta öğretim: Sultaniler. Tarih İncelemeleri Dergisi, 27(2), 339-358.
• Kartın, C. (2024). Sultan II. Abdülhamid dönemi eğitim alanında yapılan çalışmalar ve Kayseri Lisesi. Kayseri Lisesi Tarihi. Melikgazi Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U., & Uluğtekin, M. (1998). Salnamelerle Kayseri- Osmanlı ve Cumhuriyet döneminin eski harfli yıllıklarında Kayseri. Kayseri Ticaret Odası Yayınları. https://www.kayserito.tr/dosya/aciliricerik/salnamelerdekayseri-1.pdf.
• Kodaman, B. (1991). Abdülhamid devri eğitim sistemi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öntuğ, M. M., & Uygun, K. (2012). İdadinin son yıllarından liseye: Karesi sultanisi (1913-1923). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(28-1), 129-156. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/853659.
• Özbek, Y. (2010). M. Prof. Dr. Harun Güngör Armağanı. İçinde M. Argunşah & M. Ünal (Ed.), Seyfullah Efendi Konağı’ndan idadiye: Kayseri Lisesi (ss. 297-306). Kesit Yayınları.
• Özmerdivenli, Y. (1997). Kayseri Lisesi 100. yıl şeref belgeseli. Kayseri Lisesi Kültür-Edebiyat Kolu Yayını https://www.yusufozmerdivenli.com/?pnum=5&pt=Kayseri+Lisesi+100.
• Özmerdivenli, Y. (2000). Kayseri Lisesinin Kayseri’nin eğitim- öğretim tarihindeki yeri ve önemi. 1. Kayseri Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996).
• Özmerdivenli, Y. (2024). Kayseri’nin ulu çınarı Kayseri Lisesi tarihi başlangıçtan bugüne (1893-2023). Melikgazi Belediyesi Kültür Yayınları.
• Öztürk, C. (2019). Yakın çağ’da Osmanlı ve diğer İslam devlet ve toplumlarında eğitim. İçinde M. Şişman (Ed.), Eğitim Tarihi (ss. 162-199). Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Öztürk, C. (2000). İdâdi. TDV İslam Ansiklopedisi.
• Sağıroğlu Arslan, A. (2014). Kayseri’nin ilk modern yapısı: Kayseri Lisesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(36), 1-33.
• Salman, H. (2005). İdâdî mekteplerinin tarihsel gelişimi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, H. 1316/M. 1898-1899.
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, H. 1317/M. 1899-1900.
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, H. 1318/M. 1900-1901.
• Sami, Ş. (1996). Kamus-ı Türkî. Çağrı Yayınları.
• Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yücel, H. A. (1938). Türkiye’de ortaöğretim. Devlet Basımevi