VIOLENCE AND VIOLENT DISCOURSES IN 16TH CENTURY TAGS

Yıl 2025, Cilt: 39 Sayı: 2, 581 - 594, 30.06.2025

Sebahat Özenmiş Tuzalan , Sebahattin Samur

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1625537

Öz

Violence can be defined as the deliberate use of physical force and power agaainst them for certain sanctions, the use of brute force, which affects the comfort of society and individuals. Acts of violence, which have become a global disaster, occur in all areas of life. The aim of the study is to examine how violent acts or violent discourses are mentioned in the tazkira texts, which are among the texts of the 16th century. The article includes the poets' violent discourses, the beatings, looting, etc. Relevant information regarding the situations is provided. Examples compiled from the Tezkire texts by text scanning method, the poet's own life, the individual relationship of the Tezkire poet with the poet in question, the way the event was mentioned in historical sources when it happened, if any, and how it was mentioned in other Tezkire texts are among the methods followed in the research. In addition, whether the words the poets said to each other were based on a specific event, if so, the reason, as well as some attacks carried out by the Janissaries, were discussed and examined among the violent events the poets encountered. Although there may be many different dimensions underlying the act of violence, examples of physical and psychological violence were included in the study and the classification was made accordingly. In this context, the types of violence that the 16th century poets were exposed to are explained.

Anahtar Kelimeler

16th Century , Tezkire , Poet , Violence , Turkish Islamic Literature

16. YÜZYIL TEZKİRELERİNDE ŞİDDET VE ŞİDDET İÇERİKLİ SÖYLEMLER

Öz

Şiddet; toplumun ve bireylerin konforunu etkileyen, onlara karşı fiziksel güç ve iktidarın kasıtlı olarak birtakım yaptırımlar için kullanılması, kaba kuvvet kullanılması şeklinde tanımlanabilir. Küresel bir afet haline gelen şiddet eylemleri hayatın her alanında gerçekleşmektedir. Çalışmanın amacı, 16. yüzyıl tezkire metinlerinde, şiddet fiilinin ya da şiddet söylemlerinin nasıl yer aldığını incelemektir. Makalenin içerisinde şairlerin şiddet içerikli söylemleri, başlarına gelen dayak, yağma vb. durumlarla ilgili bilgiler verilmektedir. Tezkire metinlerinden doküman analizi yöntemiyle derlenen örnekler, şairin kendi hayatı, tezkire şairinin mevzu edilen şairle olan bireysel ilişkisi, varsa olayın gerçekleştiği zaman tarihi kaynaklarda geçen şekli, diğer tezkire metinlerde ne şekilde geçtiği gibi konular araştırmada incelenen konular arasındadır. Ayrıca şairlerin birbirlerine sarf ettikleri sözlerin belli bir olaya dayanıp dayanmadığı, böyle bir olay varsa sebebi, Yeniçeriler tarafından gerçekleştirilen birtakım saldırılar da şairlerin karşılaştığı şiddet olayları arasında ele alınıp incelenmiştir. Şiddet eyleminin altında yatan birçok farklı sebep ve buna bağlı olarak da farklı şiddet tasnifleri olabilmekte ise de çalışmaya temel olarak fiziksel ve psikolojik şiddet örnekleri dahil edilmiş, sınıflandırma bu doğrultuda yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

16. Yüzyıl , Tezkire , Şair , Şiddet , Türk İslam Edebiyatı

Kaynakça

• Akdağ, M. (1947). Yeniçeri ocak nizamının bozuluşu. Ankara Üniversitesi Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5(3), Article 3, 291-309.
• Beydilli, K. (2012). Vak‘a-ı Hayriyye. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (ss. 454-457).
• Beydilli, K. (2013). Yeniçeri. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (ss. 450-462).
• Bülbül, T. (2020). Şeyhî Yûsuf Sinâneddîn. İçinde Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde- detay/seyhi-yusuf-sinaneddin
• Canım, R. (2018). Tezkiretü’ş-şu’arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Cohen, Z. P. (2014). Fizi̇ksel ve sözel şiddet davranışı ile öfke düzeyi ve dürtüselli̇k arasındaki ilişkinin irdelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü.
• Çavuşoğlu, A. (2015). Türk İslâm edebiyatı. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Aydın Kitabevi.
• Düzgün, O. (2020). Türkçe -Arapça Arapça-Türkçe Karşılıklar Kılavuzu. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gölbaş Elmalı, H., & Karakaş, S. (2017). Deri imalathanelerinde tabaklama işlemi sırasında kullanılan kimyasalların deri yolu ile temasında karşılaşılan olası risklerin iş sağlığı ve güvenliği açısından belirlenmesi: Uşak İli deri(karma) organize sanayide bir uygulama. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 37-53.
• Gürsoy Naskali, E., & Arçın, S. M. (2017). Kahve yanında bir lokum (1. baskı). Dergâh Yayınları.
• İpekten, H., İsen, M., Toparlı, R., Okçu, N., & Karabey, T. (1988). Karamani Mehmet Paşa. İçinde Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü (s. 192). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, H., Kut, G., & İsen, M. (2017). Sehi Bey tezkiresi heşt-bihişt. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İsen, M. (1999). Latîfî tezkiresi. Akçağ Yayınları. İsen, M. (2018). Eski Türk edebiyatı: El kitabı (12. baskı). Grafiker Yayınları.
• Kaya, B. A., Yılmaz, O., Coşkun, V. S., & Kaplan, O. (Ed.). (2020). Klasik Türk edebiyatı temel bilgiler (3. baskı). Kesit Yayınları.
• Kılıç, F. (2018). Aşık Çelebi meşa’irü’ş-şuara. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Koçu, R. E. (2024). Yeniçeriler. Doğan Kitap.
• Köksal, M. F. (2020). Sücûdî. İçinde Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sucudi
• Köksal, M. F. (2020). Selîkî. İçinde Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seliki
• Küçükdağ, Y. (2001). Karamânî Mehmed Paşa. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (ss. 449-451). https://islamansiklopedisi.org.tr/karamani-mehmed-pasa
• May, R., & Dansuk, C. (2019). Güç ve masumiyet: Şiddetin kökenlerine dair bir arayış. Okyanus Yayınları.
• Pala, İ. (2005). Tezkire. İçinde Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü (ss.456-457). Kapı Yayınları.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., & Zülfikar, H. (1988). Oğlan. İçinde Türkçe Sözlük (s. 856). TDK.
• Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 17.
• Sungurhan, A. (2017). Tezkiretü’ş-şu’arâ Kınalızâde Hasan Çelebi 1 (C. 1). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şahin, C., & Özgenç, İ. (2011). Türk ceza hukuku gazi külliyatı (C.1). Seçkin Yayınları.
• Şemseddin Sâmî. (2015). Murd. İçinde Kâmus-ı Türkî (2. baskı). Çağrı Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2019). Osmanlı şiiri antolojisi. Yapı Kredi Yayınları.
• Tuna, K., İstanbul Ticaret Odası. (2008). İstanbul’da şiddet ve şiddetin sosyolojik arka planı: araştırma raporu. İstanbul Ticaret Odası. https://doi.org/10.63057/TICARETRAPOR.2024.5
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı devlet teşkilatından Kapıkulu Ocakları (C. 1). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ünsal, A. (1996). Genişletilmiş Bir Şiddet Tipolojisi. Cogito, 6(7), 29-36.
• World Health Organizat. (2002). World Report on Violence and Health. https://www.who.int/publications/i/item/9241545615.