Çemen (Trigonella foenum graecum L.) ve Genel Özellikleri

Yıl 2010, Cilt: 26 Sayı: 4, 316 - 322, 01.08.2010

Erman Beyzi Ali İrfan İlbaş Bilal Gürbüz

Öz

Tıbbi bitkiler, ülkemizde geniş doğal yayılma alanına sahiptirler. Tıbbi bitkiler gıda ve eczacılık sektörleri yanında diğer alanlarda da kullanılmaktadır. Bu kadar önemli kullanım alanlarına sahip olan bu bitkilerin ülkemizde doğal olarak bulunmasına rağmen bu konuda yeterli araştırma bulunmamaktadır. Tıbbi bitkiler üzerinde yapılan ıslah ve deneme çalışmaları ülkemizde sınırlıdır. Benzer şekilde, ıslah yolu ile tescilli çeşit geliştirme çalışmaları yapılarak tescil edilen bitki türleri de oldukça azdır. Bu çalışmanın amacı, tıbbi bitkilerin önemini vurgulamak, tıbbi bitkiler arasında önemli bir yere sahip olduğu bilinen çemen bitkisi hakkında ileride yapılacak çalışmalara ışık tutacak derlenmiş bilgiler sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Çemen, Baharat bitkisi, Tıbbi bitki, Trigonella foenum graecum L.

Fenugreek (Trigonella foenum graecum L.) and General Characteris

Öz

Medicinal plants have wide natural spreading areas in our country. Medicinal plants are also used at some fields other than nutrients and pharmaceutical products. Even though our country acquires these plants ,which have very important usage areas, naturally, the researches about these plants are not sufficient. The trial and breeding studies about these plants are limited in our country. Likely, the amount of registered plant types developed by breeding programs is very small. The goal of this collected study is to highlight the importance of these medicinal plants and to guide new studies about fenugreek which is a very important medicinal plant.

Anahtar Kelimeler

Fenugreek spice plant, Medicinal plant, Trigonella foenum graecum L.

Kaynakça

• Baydar, H., Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 51, Isparta, 2009.
• Akgül, A., Baharat Bilim ve Teknolojisi, Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları, No.15, Ankara, 1993.
• Çalık, E., Buyotu (Trigonella foenum-graecum L.)’nun Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1996.
• Özdemir, B., Seçilmiş Bazı Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Hatlarının Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde Araştırmalar, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Gençkan, M.S., Yem Bitkileri Tarımı, E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No.467, İzmir, 1983.
• Sade, B., Akınerdem, F., Tamkoç, A., Topal, A., Acar, R., Soylu, S., The Correlation and Path Analysis of Yield and Yield Components on Fenugreek Lines (Trigonella foenum graecum L.), Turkish Journal of Agriculture and Forestry, Vol: 20, Issue: 2, 153-156, 1996.
• Kevseroğlu, K., Özyazıcı, G., Azotlu Gübre Dozlarının Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Bitkisinin Bazı Tarımsal Özelliklerine Etkileri, Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 367-371, Samsun, 1997.
• Arslan, N., Tekeli, S., Gençtan, T., Farklı Ekim Zamanlarının Çemen Bitkisinin Verimine Etkisi, VIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildirileri, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, İstanbul, 1989.
• Davis, P.H., Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Edinburg Univ. Press, 3: 465-482, 1982.
• Kan, Y., Mülayim, M., Organik ve İnorganik Gübrelerin Çemen (Trigonella foenum-graecum L.)’in Bazı Tarımsal Karakterleri Üzerine Etkileri, Bitkisel Araştırma Dergisi, 1: 6-15, 2006.
• Kızıl, S., Arslan, N., Investigation of The Effects on Yield and Yield Components of Different Sowing Rates in Some Fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) Lines, Journal of Agricultural Sciences, Volume: 9, Number: 4, Ankara, 2003.
• Elçi, Ş., Baklagil ve Buğdaygil Yem Bitkileri, T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, s. 54, Ankara, 2005.
• Arslan, N., Gürbüz B., Gümüşçü, A., Tıbbi Bitkiler İsim Klavuzu, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1530, Yardımcı Ders Kitabı: 483, Ankara, 2002.
• Bal, Ş., Trigonella foenum graecum L.'da Karyotip Analizler, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1990.
• Köroğlu, A.H., Çemen Bitkisinde Fenolojik, Morfolojik ve Teknik Özellikler Üzerinde Araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, 1985.
• Baytop, T., Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi, İstanbul Üniv. Eczacılık Fak. Yayınları, No: 3255, 1984.
• Tuğrul, L., Özer, A., Trigonella foenum-graecum L. Bitkisinin Tohumlarının Yurdumuzda İlaç Hammaddesi Olarak Kullanılabilme Olanakları, V. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiri Kitabı, 135-136, Ankara, 1987.
• Tanker, N., Koyuncu, M., Çoşkun, M., Farmokognozi, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ders Kitapları No.78, Cilt II, Ankara, 1998.
• Nour, A.A.M., Magboul, B.I., Chemical and Amino Acid Composition of Fenugreek Seeds Grown in Sudan, Food Chemistry, 22, 1-5, 1986.
• Sharma, R.K., Bhati, D.S., Prabha-a promisin Variety od Fenugreek for Rajasthan and Gujarot, İndian Cocoa, Arecanut and Spices Journal, 8: 1, 14-15, 1984.
• Sharma, R.K., Bhati, D.S., Evaluation of fenugreek varieties, Indian Cocoa, Arecanut and Spices Journal. 10: 4, 89-91, 1987.
• Hornok, L., The Cultivation of Medicinal Plants, Cultivation and Processing of Medicinal Plants, Ed: L Hornok, Budapest, pp 289-290, 1992.
• Arslan, N., Tohumluk Miktarı ve Sıra arası Mesafenin Çemenin Bazı Özelliklerine Etkisi, Tarla Bitkileri Merkezi Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3 (1), 63-71, 1994.
• Soylu, S., Sade, B., Atalay, E., Pilgir, Ç., Çetinkaya, Ü., 2000.Çemen (Trigonella foenum graecum zamanlarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (22): 131–142 Konya.
• Küçük, M., Gürbüz, B, Bazı Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Hatlarında Yağ ve Yağ Asitleri Bileşenlerinin Araştırılması, Gıda 24 (2): 99-101, 1999.
• Koç, H., Bitkilerle Sağlıklı Yasama, Kültür Eserleri Dizisi, ISBN: 975-17- 2925-4, Yayın No:2883, 2002.
• Duke, A.J., Handbook of Legumes of World Ecomomic Importance, Plenum Press Newyork, 106-110, 1981.
• Gürbüz, B., Arslan, N., Gümüşçü, A., The Correlation and Path Analysis of Yield Components on Selected Fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) Lines, Journal of Agricultural Sciences, Volume: 6, Number: 1; 7-10, Ankara, 2000.
• Anonim 2009, Tarım İstatistikleri Özeti 1989- 2008, TÜİK Yayınları, Ankara, 2009.
• Anonim 2004/a, Tarımsal Yapı ve Üretim, TÜİK Yayınları, Ankara, 2004.
• Özgüven M., Sekin., S., Gürbüz, B., Sekeroğlu., N., Ayanoğlu., F., Ekren., S., Tütün, Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Üretimi ve Ticareti,
• (http://www.zmo.org.tr/etkinlikler/6tk05/023mensu re.pdf), 2003.
• Anonim 2010, TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul , 2010.
• Tokbay,İ.İ., Aydın Ekolojik Koşullarında Farklı Ekim Zamanı ve Sıra Aralığının Çemen (Trigonella foenum-graecum L.)’in Verim ve Kalite Özelliklerine Etkisi, Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2007.