EMNİYET KEMERİ KULLANIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN OTOMOBİL SÜRÜCÜLERİ İÇİN TAHMİN MODELİ

Yıl 2009, Cilt: 25 Sayı: 1, 208 - 222, 01.02.2009

Salih Bektaş Mehmet Ali Hınıs

Öz

Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre trafik kazası yaralanmalarından dolayı yılda yaklaşık bir milyon kişi ölmektedir [1]. Trafik kazalarına yönelik birincil korumada riskli olan çevre etmenlerinin giderilmesi ve kişilerin güvenli davranmaları, ikincil korumada ise emniyet kemeri (EK) gibi kişisel koruyucuların kullanılması amaçlanmaktadır. Çarpışmayla sonuçlanan trafik kazalarında doğru emniyet kemeri kullanımı, ölüm riskini % 40- 65, ciddi yaralanma riskini % 40-50 arasında azaltmaktadır [1]. Ülkemizde emniyet kemeri kullanımı kentiçi yollarda çok düşüktür. Ancak emniyet kemeri kullanımının bu düşük seviyede olmasının sebebi üzerine çok az çalışma yapılmıştır. Dünyada emniyet kemeri kullanımı ile ilgili pek çok gözlem ve beklenti araştırmaları yapılmış, kullanıma etki eden faktörler belirlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada; kentiçi ve kentdışı yollarda otomobil sürücülerinin emniyet kemeri kullanımı, yüz-yüze görüşme yapılarak incelenmiştir. EK kullanıma etki eden faktörler ve bu faktörlere bağlı bir model oluşturulmuştur. EK kullanımı kentdışı yollarda % 59,2, kentiçi yollarda ise % 20 olarak bulunmuştur. EK kullanmama sebebi olarak; kısa mesafeli yolculuklarda kemer kullanma alışkanlığı olmaması, düşük hızlarda güvenliği artırdığına inanmama, hareketi sınırlama ve konforsuzluk belirtilmiştir. EK kullanma sebebi olarak ise; özellikle kentdışı yollarda, emniyet kemerinin çarpışmalarda ölüm ve yaralanma riskini azaltması ve cezai yaptırım olarak belirtilmiştir. Tahmin modeline etki eden faktörlerin önem ve ağırlıkları ayırma (diskriminat) analizi ile belirlenmiştir. Trafik kazalarında daha az ölüm ve yaralanma için, EK kullanımının hayat kurtardığı, reklâm ve kampanyalarla desteklenmeli, kanunlarla bu kullanım oranı maksimum düzeye ulaştırılmalıdır. EK kullanımında sosyal çevrenin ve eğitimin olumlu etkisi de unutulmamalıdır.

Anahtar Kelimeler

Trafik güvenliği, Emniyet kemeri, Sürücü davranışı, Diskriminant analizi

A PREDICTOR MODEL FOR EFFECTIVE PARAMETERS OF SEAT BELT USAGE AMONG AUTOMOBILE DRIVERS

Öz

There are approximately one million fatalities per year on traffic accidents based on the WHO (World Health Organization) database. Primary prevention measures against traffic accidents are to eliminate environs risky factors and to have people take precautions, and secondary prevention measures are to aim the increment in usage of personal protection devices such as seat belts. Proper usage of seat belt reduces the fatality rate by 40%-60% and severe injury by 40%-50% in traffic accidents due to collision. It is known that using seat belt in our country within city roads (local roads) is very low; however, very few researches have been conducted to explain such low seat belt usage. There have been many researches conducted in the world to determine the effective parameters on seat belt usage. In this study, seat belt usage and its effective parameters are investigated among automobile drivers in intercity and within city roads and a model is proposed based on these parameters. Seat belt usage is found as 59.2% in intercity roads and 20% in urban roads. Drivers reported the reasons of not using seat belt as; not having a habit for relatively short distance driving, disbelieving increasing safety of seat belt usage at low speed driving, setting limit to movement, uncomfortable, etc. Seat belt using drivers state the reasons as; decreasing the risk of fatality or severe injury on collisions especially in intercity roads and due to law fine. The effective parameters in the predictor model of seat belt usage among automobile drivers are determined by discriminate analysis. To reduce the rate of fatality and severe injury on traffic accidents, it is important to support the seat belt usage for life saving by campaigns and advertisements and to regulate the law to force maximizing its usage. The effects of social environment and education are of equally important and not to be neglected.

Anahtar Kelimeler

Traffic safety, Seat belt use, Driver’s behavior, Discriminate analysis

Kaynakça

• WHO, Injuries and Violence Prevention, http://www.who.int/violence_injury_prevention , Geneva, 2004.
• Evans L., The effectiveness of safety belt in preventing fatalities, Accident Analysis and Prevention, 18, 229- 241, 1986.
• Anonim, IRTAD, International Road Traffic and Accident Database , http://www.oecd.org , 1995.
• Petridou E., Skalkidou A., Ioannou N., Trichooulos D., Hellenic Road Traffic Police, Fatalities from non-use of seat belts and helmets in Greece: a nationwide appraisal, Accident Analysis and Prevention, 30, 87-91, 1998.
• National Highway Traffic Safety Administration, Initiatives to Address Safety Belt Use. Available online at: http://www.nhtsa.dot.gov , 2003.
• Elvik R., Vaa T., The Handbook of Road Safety Measures, Amsterdam. Elsevier, 2004.
• T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı, Ülkemizde Emniyet Kemeri Kullanımı, Ankara. Trafik Arastırma Merkezi MüdürlüğüYayınları, 1999.
• Boztaş G., Özcebe H., Trafik kazası yaralanmalarında ikincil koruma: Emniyet kemeri, Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 14, (5), Ankara, 2005.
• Şimşekoğlu Ö. and Lajunen T., Why Turks do not use seat belts? An interview study, Accident Analysis and Prevention , In Press, Available online 30 August, 2007.
• Evans L., Traffic Safety and the Driver. Van Nostrand Reinhold, NewYork, 1991.
• Glassbrenner D., Ye J., Traffic safety facts, http://www-nrd.nhtsa.dot.gov , 2006.
• SWEROAD, Swedish National Road Consulting, Türkiye icin Ulusal Trafik Güvenliği Programı, Taslak Nihai Rapor, 2001.
• IRTAD, International Road Traffic Accident Database, Statics of Road Fatalities, http://cemt.org/IRTAD/IRTADPUBLIC/we.html.Retrieved , 2006.
• T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü, Trafik Hizmetleri Başkanlığı, Kasim 2006 Aylik İstatistik Bülteni, http://www.egm.gov.tr/teadb/index.htm, 2006.
• IRTAD, International Road Traffic and Accident Database, http://www.oecd.org , 2005.
• Begg D.J., Langley D.J., Seat-belt use and related behavior among young adults, J. Safety Res. 31, 211–220, 2000.
• Chliaoutakis E.J., Gnardellis C., Drakou I., Darviri C., Sboukis V., Modelling the factors related to the seatbelt use by the young drivers of Athens”, Accident Analysis and Prevention, 32, 815–825, 2000.
• Fockler S.K.F., Cooper P.J., Situational characteristics of safety belt use, Accident Analysis and Prevention, 22, 109–118, 1990.
• OSU EHS Safety Training, Seatbelts: Why You Should Use Them, http://www.pp.okstate.edu/ehs/kopykit/seatbelt.htm, 1993.
• Hatakka M., Keskinen E., Katila A., & Laapotti, S. Self-reported driving habits are valid predictors of violations and accidents, In T. Rothengatter & E. Carbonell Vaya (Eds.), Traffic and transport psychology: Theory and application, 295–303, Oxford, England: Pergamon, 1997.
• Kalaycı Ş., (Edt) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2005.
• Cunill M., Gras M.E., Planes M., Oliveras C., Sullman M.J.M., An invesgation of factors reducing seat belt use amongst Spanish drivers and passengers on urban roads, Accident Analysis and Prevention, 36, 439-445, 2004.
• Yagüe A.M., La meitat dels conductors no usa cinturó a ciutat, El Periódico. Coses de la vida, Secció, 25, 2000.
• Acar B.S., Weekes A.M., Pregnant driver behaviour and safety, Driver Behaviour and Training 125-134 London, 2003.
• Sullman M.J.M., Increasing seat belt use in logging machinery, International Journal of Industrial Ergonomics, 21, 397-405, 1998.
• Dee T. S., Reconsidering the effects of seat belt laws and their enforcement status, Accident Analysis and Prevention, 30 (1), 1-10, 1998.
• Eby D.W., Kostyniuk, L.P., Vivoda J.M., Restraint use patterns for older child passenger in Michigan, Accident Analysis and Prevention, 33, 235-242, 2001.
• Hazenzieker M.P., Enforcement or incentieves. Promotingsafety belt use among military personel in the Netherland, Journal of Applied Behavior Analysis, 24, 23-30, 1991.
• Chaudhary N.K., Solomon M.G., Cosgrove L.A., The relationship between perceived risk of being ticketed and self-reported sat belt use, Journal of Safety Research, 35, 383-390, 2004.
• Brown I.D., Groeger J.A., Risk perception and decision taking during the transition between novice and experienced driver status, Ergonomics, 31, 585-597, 1998.
• Akay D., Kurt M., Otomobil emniyet kemeri kullanılabilirlik testi, Gazi Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21, (1), 183-191, 2006.
• Cunill M., Gras M.E., Sullman M.J.M., Planes M., Seat belt use by Spanish adolescents, In. L. Dorn (ed.) Driver Behaviour and Training II, CornWall, UK, 2005.
• Letho M., James D., Safety knowledge of users and non-users of the lap belt on two-point motorized belt systems, Accident Analysis and Prevention, 29, 739-744, 1997.
• Turrisi R., Jaccard J., Kelly S.Q., O’Malley C.M., Social psychological factors involved in adolescents’ effort to prevent their friends from driving while intoxicated, Journal of Youth Adolescence, 22, 147-169, 1993.