Katı Atık Getirme Merkezi Kuruluş Yer Seçimi İçin DEMATEL-ANP Ve Matematiksel Programlama Yöntemleriyle Bütünleşik Bir Yaklaşım: Ankara İlinde Bir Uygulama Örneği

Yıl 2020, Cilt: 36 Sayı: 1, 33 - 46, 26.04.2020

Tuğçe İnağ Murat Arıkan

Öz

Gerçekleşen
hızlı ekonomik büyüme, sanayileşme, kentleşme, nüfus artışı ve refah
seviyesinin yükselmesi üretilen atık miktarında artışa neden olmaktadır. Artan
atık miktarı nedeniyle karşılaşılan zorluklar atıksız veya olabildiğince az
atıklı üretimi ve tüketimi amaçlayan “atık yönetimi yaklaşımını” gerektirmektedir.
AB Atık Çevre Direktifindeki 
hedeflerinden biri atıkları kaynağından ayrı toplamaktır. Bu hedefe
ulaşmak ve ülkemizde sürdürülebilir bir atık planı uygulamak için etkin
kullanılabilecek atık getirme merkezlerinin açılması gerekmektedir. Bu çalışmada,
Çankaya İlçe Belediyesine ait atık getirme merkezlerinin kuruluş yer seçim
problemi ele alınmıştır. Bunun için atık getirme merkezi yer seçimini etkileyen
kriterler belirlenmiş, birbirleri ile olan ilişkileri DEMATEL ile tespit
edilmiş ve bu ilişkiler dikkate alınarak her bir kriterin ağırlığı ANP
(Analytical Network Process) yöntemiyle hesaplanmıştır. Ardından bu ağırlıklar
kullanılarak her tesis aday yeri için bir öncelik değeri elde edilmiştir. Daha
sonra yer seçim problemi, atıkların toplanma stratejisi de dikkate alınarak,
kamu sektörü tesis yer seçiminde yaygın olarak kullanılan p-medyan ve p-merkez
problemleri temel alınarak ayrı ayrı modellenmiştir. Bu problemlere ait amaç
fonksiyonları da belirlenen öncelik değerleri ile LP-metrik yaklaşımı
kullanılarak birleştirilmiş, böylece tesis yerleri çok amaçlı olarak
belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

DEMATEL, ANP, Atık toplama merkezi, , tesis yer seçimi, katı atık

Kaynakça

• [1] Saphores, J.D.M., Nixon, H., Ogunseitan, O.A.and Shapiro, A.A. (2006). Household willingness to recycle electronic waste: An application to California. Environment and Behavior, 38(2), 183-208.
• [2] Eskandari, M., Homaee, M.and Mahmodi, S. (2012). An integrated multi criteria approach for landfill siting in a conflicting environmental, economical and socio-cultural area. Waste Management, 32(8), 1528-1538.
• [3] Aragonés-Beltrán, P., Pastor-Ferrando, J.P., García-García, F. and Pascual-Agulló, A. (2010). An Analytic Network Process approach for siting a municipal solid waste plant in the metropolitan area of Valencia (Spain). Journal of Environmental Management, 91(5), 1071-1086.
• [4] Karabay, S., Köse, E.and Kabak, M. (2014). Stokastik çok kriterli kabul edilebilirlik analizi ile bir kamu kurumu için tesis yeri seçimi. Ege Akademik Bakış, 14(3), 361.
• [5] Fleischmann, M., Beullens, P., Bloemhof‐Ruwaard, J.M. and Wassenhove, L.N. (2001). The impact of product recovery on logistics network design. Production and Operations Management, 10(2), 156-173.
• [6] Coyle, J. J., Bardi, E. J., and Langley, C. J. (1996). The Management of Business Logistics (Sixth edition). St Paul: West Publishing Company, 151-160.
• [7] De Brito, M.and Dekker, R. (2002). Reverse logistics-a framework. Econometric Institute Research Papers, 38(2), 154-155.
• [8] Dowlatshahi, S. (2000). Developing a theory of reverse logistics. Interfaces, 30(3), 143-155.
• [9] Maslennikova, I.and Foley, D. (2000). Xerox's approach to sustainability. Interfaces, 30(3), 226-233.
• [10] Fleischmann, M., Bloemhof-Ruwaard, J.M., Dekker, R., Van der Laan, E., Van Nunen, J.A.and Van Wassenhove, L.N. (1997). Quantitative models for reverse logistics: A review. European Journal of Operational Research, 103(1), 1-17.
• [11] Rogers, D.S., Tibben-Lembke, R.S.and Council, R.L.E. (1999). Going Backwards: Reverse Logistics Trends and Practices (Second edition). Pittsburgh: Reverse Logistics Executive Council, 280-285.
• [12] Alumur, S.A., Nickel, S., Saldanha-da-Gama, F.and Verter, V. (2012). Multi-period reverse logistics network design. European Journal of Operational Research, 220(1), 67-78.
• [13] Akçalı, E., Çetinkaya, S.and Üster, H. (2009). Network design for reverse and closed‐loop supply chains: An annotated bibliography of models and solution approaches. Networks, 53(3), 231-248.
• [14] Srivastava, S.K. (2008). Network design for reverse logistics. Omega, 36(4), 535-548.
• [15] Çevre ve Orman Bakanlığı. (2008). Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012). Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı, 7-35.
• [16] Kaçtioğlu, S.and Şengül, Ü. (2010). Erzurum kenti ambalaj atıklarının geri dönüşümü için tersine lojistik ağı tasarımı ve bir karma tamsayılı programlama modeli. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1),28-36.
• [17] İnternet: Entegre Katı Atık Yönetimi. URL: http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fistac.com.tr%2Fcontents%2F44%2Fcevre-makaleleri_130838592910380265.pdf&date=2016-06-12, Son Erişim Tarihi: 21.11.2015.
• [18] Borat, M. (2011). Katı atık geri dönüşüm ve geri kazanımında bir araç olarak depozito uygulaması. Sigma, 3, 27-35.[19] İnternet: Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği. URL: http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.maden.org.tr%2Fmevzuat%2Fmevzuat_detay.php%3Fkod%3D21&date=2016-06-12, Son Erişim Tarihi: 28.12.2015.
• [20] Palabıyık, H.and Altunbas, D. (2004). Ship and Port Solid Waste Management: Some Further Views on Canakkale, Turkey. Proceedings of the First International Conference on the Management of Coastal Recreational Resources Beaches, Yacht Marinas and Ecoturism, 273-279.
• [21] Palabıyık, H.and Altunbaş, D. (2004). Kentsel katı atıklar ve yönetimi. C. Marin, U. Yıldırım (Editörler). Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar: Ekolojik, ekonomik, politik ve yönetsel perspektifler. İstanbul. Beta Yayıncılık, s. 103-124.
• [22] Güler, N. (2008). Kentleşme sürecinde katı atık yönetimi ve Kocaeli örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, 78-95.
• [23] Balca, Y. (2007 ). Düzenli depolama alanı belirlemede karar destek sistemi kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 56-85.
• [24] Asnani, P. (2006). Solid waste management: India infrastructure report, India, 161-189.
• [25] Yılmaz, A.and Bozkurt, Y. (2010). Türkiye'de Kentsel Katı Atık Yönetimi Uygulamaları ve Kütahya Katı Atık Birliği (KÜKAB) Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 18-26.
• [27] Lin, H.-Y., Kao, J.-J. (2008). Subregion districting analysis for municipal solid waste collection privatization, Journal of the Air and Waste Management Association 58(1), pp. 104-111.
• [28] Khadivi, M.R.and Fatemi Ghomi, S.M.T. (2012). Solid waste facilities location using of analytical network process and data envelopment analysis approaches. Waste Management, 32(6), 1258-1265.
• [29] Önüt, S., Soner, S.(2008). Transshipment site selection using the AHP and TOPSIS approaches under fuzzy environment. Waste Management 28(9), pp. 1552-1559.
• [30] Pires, A., Chang, N.-B., Martinho, G. (2011). An AHP-based fuzzy interval TOPSIS assessment for sustainable expansion of the solid waste management system in Setúbal Peninsula, Portugal. Resources, Conservation and Recycling 56(1), pp. 7-21.
• [31] Beskese, A., Demir, H.H., Ozcan, H.K., Okten, H.E. (2015). Landfill site selection using fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS: a case study for Istanbul. Environmental Earth Sciences 73(7), pp. 3513-3521.
• [32] De Figueiredo, J.N., Mayerle, S.F. (2008). Designing minimum-cost recycling collection networks with required throughput. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review 44(5), pp. 731-752.
• [33] Sidique, S.F., Lupi, F.and Joshi, S.V. (2013). Estimating the demand for drop-off recycling sites: A random utility travel cost approach. Journal of environmental management, 127, 339-346.
• [34] Jayaraman, V., Patterson, R.A.and Rolland, E. (2003). The design of reverse distribution networks: Models and solution procedures. European journal of operational research, 150(1), 128-149.
• [35] Lee, D.H.and Dong, M. (2008). A heuristic approach to logistics network design for end-of-lease computer products recovery. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 44(3), 455-474.
• [36] Srinivasan, S.P., Malliga, P. (2013). An optimal jatropha seed warehouse location decision using myopic and exchange heuristics of P Median. Proceedings of 2012 3rd International Asia Conference on Industrial Engineering and Management Innovation, IEMI 2012 pp. 439-449.
• [38] Gomes, M.I., Barbosa-Povoa, A.P.and Novais, A.Q. (2011). Modelling a recovery network for WEEE: A case study in Portugal. Waste management, 31(7), 1645-1660.
• [39] Alshamsi, A.and Diabat, A. (2015). A reverse logistics network design. Journal of Manufacturing Systems, 37, 589-598.
• [40] Šomplák, R., Kůdela, J., Smejkalová, V., Nevrlý, V., Pavlas, M., & Hrabec, D. (2019). Pricing and advertising strategies in conceptual waste management planning. Journal of Cleaner Production, 239, 118068.
• [41] Teran-Somohano, A., & Smith, A. E. (2019). Locating multiple capacitated semi-obnoxious facilities using evolutionary strategies. Computers & Industrial Engineering, 133, 303-316.
• [42] Chen, F., Lin, H., Gao, Y.and Lu, D. (2016). Capacity constrained maximizing bichromatic reverse nearest neighbor search. Expert Systems with Applications, 43, 93-108.
• [43] Bhattacharya, U., Rao, J.R.and Tiwari, R.N. (1992). Fuzzy multi-criteria facility location problem. Fuzzy Sets and Systems, 51(3), 277-287.
• [44] Beyhan, M. (1997). Isparta Evsel ve Ticari Katı Atıklarından Geri Kazanılabilir Maddelerin Potansiyelinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul, 161.
• [45] Balca, Y. (2007 ). Düzenli depolama alanı belirlemede karar destek sistemi kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 56-85.
• [46] Eskandari, M., Homaee, M.and Mahmodi, S. (2012). An integrated multi criteria approach for landfill siting in a conflicting environmental, economical and socio-cultural area. Waste Management, 32(8), 1528-1538.
• [47] Saphores, J.-D.M., Nixon, H., Ogunseitan, O.A.and Shapiro, A.A. (2006). Household willingness to recycle electronic waste an application to California. Environment and Behavior, 38(2), 183-208.
• [48] Snyder, K.C., Kristel, O., Dhmammarungruang, B.and Sang, S. (2004). Drop-off recycling understanding participation and determining an empirically based access credit model: Report to the Ohio Environmental Protection Agency.America, 3-20.
• [49] Firuza, B.and Khan, I.N. (1970). Environmental management strategy for Shah Alam solid waste transfer station, Malaysia. Malaysian Journal of Science, 30(1),124-135.
• [50] Damsselam, U.B. Contingent valuation of solid waste collection services for rural households in brunei darussalam. The Singapore Economic Review, 45(2), 223-240.
• [51] Dantrakul, S., Likasiri, C.and Pongvuthithum, R. (2014). Applied p-median and p-center algorithms for facility location problems. Expert Systems with Applications, 41(8), 3596-3604.