Linyit Sahalarının Çevresel Etkileri: Termik Santral Etkileri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 41 Sayı: 1, 331 - 345, 30.04.2025

Müslim Ekinci , Şükrü Taner Azgın

Öz

Termik santraller, yerli yakıt kullanımıyla elektrik üretiminde önemli bir rol oynamakta olup, bu santrallerin doğrudan çevresel etkilerinin yanı sıra, yakıt olarak kullanılan kömürün üretim süreçleri de ciddi çevresel baskılara neden olmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde açık ocak yöntemiyle işletilen bir linyit maden ocağının çevresel etkileri kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir. Araştırma, madene yakın iki yerleşim yerinde hava kalitesi (PM₁₀, PM₂.₅, nem, sıcaklık, rüzgâr hızı ve yönü) ile gürültü (dBA) ölçümlerini içermektedir. Ayrıca, maden drenaj sularındaki çevresel parametreler (pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen, askıda katı madde, biyokimyasal oksijen ihtiyacı (BOİ), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), yağ-gres, fenol, sülfat, arsenik, bakır, demir, cıva, çinko, kadmiyum, krom (+6), kurşun, nikel ve toplam siyanür) aylık olarak izlenmiştir. Çeşitli çevresel parametreler üzerinde yapılan kapsamlı analizler, araştırmanın temelini oluşturmuş, ancak bu özetin sınırları nedeniyle yalnızca en önemli bulgulara yer verilmiştir. Hava kalitesi ölçüm sonuçlarına göre, A köyünde PM₁₀ konsantrasyonunun altı yıllık ortalama değeri 16,92 μg/m³, B köyünde ise 25,37 μg/m³ olarak bulunmuştur. Yıllık değişimler incelendiğinde, 2017–2018 yıllarında PM₁₀ seviyesinin en yüksek olduğu ve A köyünde dört, B köyünde ise 33 kez sınır değerin aşıldığı tespit edilmiştir. Maden drenaj suyu analiz sonuçlarına göre askıda katı madde parametresinin bir kez, sülfat parametresinin ise yedi kez sınır değeri aştığı gözlemlenmiş; demir konsantrasyonunda ise dalgalanmalara rağmen sınır değerin aşılmadığı belirlenmiştir. Gürültü seviyelerinin özellikle Nisan ayında önemli dalgalanmalar gösterdiği, bunun yağmur gibi olumsuz hava koşullarının etkisiyle elektronik cihazları koruyan sundurmaya çarpan damlaların oluşturduğu seslerden kaynaklandığı düşünülmüştür. Bu bulgular, linyit madenciliği ve termik santral faaliyetlerinin çevresel etkilerini etkili bir şekilde yönetebilmek için stratejik önlemlerin alınmasının önemini vurgulamaktadır. Araştırmanın sonuçları, çevresel riskleri azaltmaya yönelik politikaların geliştirilmesi ve uygulamaların güçlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Linyit Madenciliği, Termik Santral, Hava Kirliliği, Çevresel Gürültü, Su Kirliliği, Maden Drenaj Suyu

Kaynakça

• EÜAŞ 2023. Elektrik Üretimi ve Ticareti Sektör Raporu, 3s.
• Karakuş, D., Özdoğan, M. V., Turan, G., Konak, G., & Onur, A. H., 2018. Termik Santral Katı Atık Depolama Sahası Kapasitesinin Arttırılması Olanaklarının Araştırılması: Yatağan Termik Santrali Örneği. Yerbilimleri, 39(2), (2018), 103-116.
• Ertürk, F., A. Akkoyunlu ve K. B. Varınca, 2006. Enerji Üretimi ve Çevresel Etkileri, Türkasya Stratejik Araştırma Merkezi, 25s.
• Atukalp, M. E., & Kesimal, A., 2023. Türkiye’de Kömür Madenciliğinde Etkinlik Değişimi. Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 9(1), (2023), 27-36.
• Kaçmaz, Ş., & Demirpolat, H., 2022. Termik Santral Kaynaklı Çevre Kirliliğini Önlemek İçin Baca Gazı Arıtma Teknolojisi: Örnek Çalışma Seyitömer Termik Santrali Uygulaması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (34), (2022), 645-651.
• TKİ 2019. Linyit Sektör Raporu, 16s.
• Uçurum, Metin. Kalsit Madenciliğinin Geleceğinde Optik Ayırma Teknolojilerinin Yeri ve Önemi, 4.1(2015), 40-46.
• Perinçel, S. 2000. Çatalağzı Termik Santralinin Kömür Kullanımından Doğan Çevre Etkilerinin İncelenmesi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 81s, Zonguldak.
• Ertuğrul, G. 2010. Madencilik Faaliyetlerinin Çevresel Etkilerinin ve Doğa Onarım Çalışmalarının Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ile Belirlenmesi ve Modellenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 167s, İzmir.
• Delibalta, M. S., Uzal, N., & Lermi, A. 2015. Ilgın Linyit İşletmeleri Göletlerinde Asit Maden Drenajı ve Rehabilitasyonu. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5.1 (2015), 73-82.
• Çelik, A. A. 2018. Açık Maden Ocaklarındaki Toz Emisyonlarının Ekolojik Etkileri. Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 72s, Şanlıurfa.
• Drebenstedt, C., Sımon, A., Hoth, N., & Jolas, P. 2019. Innovative Approach To Reduce Acid Mine Water Drainage (Amd) And Dump Failures On Example Of German Lignite Mining. Technical Sciences, 4.3 (2019), 313-330.
• Ercan, Ö., Dinçer, F., Sarı, D., Ceylan, Ö., & Di̇nçer, F. K., 2020. Determination of PM10 and deposited dust dispersion on the settlement areas from Aksa Göynük coal (lignite) fueled thermal power plant. Atmospheric Pollution Research, 11(12) 2022, 2126-2132.
• Wang, L., Tao, Y., Su, B., Wang, L., & Liu, P., 2022. Environmental and health risks posed by heavy metal contamination of groundwater in the Sunan Coal Mine, China. Toxics, 10(7), 2022, 390.
• Atay, B. 2019. Termik santrallerin çevreye olumsuz etkileri ve alınabilecek önlemlerin değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 124s, Isparta.
• Ediz, İ. G., Beyhan, S., Akçakoca, H., & Sarı, E., 2002. Madencilikte Gürültü Sorunu Ve Gürültüye Bağlı İşitme Kayıpları. Journal of Science and Technology of Dumlupınar University, (003), (2022), 50-64.
• Türkten B. 2023. Yer Altı Ocağı Galerilerinde Oluşan Drenaj Sularının Karakterizasyonu ve Arıtılması. Aksaray Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 82s, Aksaray.