PSİKOLOJİK SERMAYENİN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: GÖRGÜL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2017, Sayı: 49, 117 - 134, 28.06.2017

Metin Ocak Murat Güler

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.323907

Cited By: 6

Öz

Bu
araştırmada çalışanların duygusal kaynaklarının tükenmesi ile ortaya çıkan ve
işlerine duyarsızlaşmaları, başarı hislerinin azalmasıyla kendini gösteren
tükenmişliğinin üzerinde psikolojik sermayelerinin etkisini incelemek
amaçlanmıştır. Maslach Tükenmişlik Envanteri ve Psikolojik Sermaye Ölçeği
kullanılarak 215 öğretmenden elde edilen veriler yapısal eşitlik modeli
yöntemiyle analiz edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar tükenmişliğin kişisel başarı
hissi azalması boyutu üzerinde psikolojik sermayenin iyimserlik boyutunun ve
tükenmişliğin duyarsızlaşma boyutu üzerinde psikolojik sermayenin psikolojik
dayanıklılık boyutunun aksi yönde etkisinin olduğunu göstermiştir. Araştırmanın
tüm sonuçları alan yazını bağlamında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Psikolojik Sermaye, Pozitif Örgütsel Davranış, Yapısal Eşitlik Modeli

THE EFFECTS OF PSYCHOLOGICAL CAPITAL ON BURNOUT: AN EMPIRICAL RESEARCH

Öz

The aim of this study was to investigate the effects of psychological
capital on burnout which emerge as a result of employees' emotional resources
exhaustion and indicates depersonalization and feelings of inefficacy. The data
were gathered from 215 teachers via Maslach Burnout Inventory and Psychological
Capital Questionnaire. The structural equation modeling was used for analyzing
the data. The results showed that optimism factor of Pyscap has a negative
effect on feelings of inefficacy and resilience factor of Pyscap has a negative
effect on depersonalization dimension of burnout. All study findings were discussed
in the context of the related literature.

Anahtar Kelimeler

Burnout, Psychological Capital, Positive Organizational Behavior, Structural Equation Modeling

Kaynakça

• AVOLIO, Bruce J. and Fred LUTHANS; (2006), The High Impact Leader: Moments Matter in Accelerating Authentic Leadership Development, New York: McGraw-Hill. AVŞAROĞLU, Selahattin; M. Engin DENİZ ve Ali KAHRAMAN; (2005), “Teknik Öğretmenlerde Yaşam Doyumu İş Doyumu ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi İİBF Dergisi, 14, ss. 115-129. BALLENGER-BROWNING, Kara K.; Kimberly J. SCHMITZ; John. A. ROTHACKER; Paul S. HAMMER; Jennifer A. WEBB-MURPHY and Douglas C. JOHNSON; (2011), “Predictors of Burnout among Military Mental Health Providers”, Military Medicine, 176 (3), pp. 253-260. BANDURA, Albert; (1986), Social Foundations of Thought and Action, A Social Cognitive Theory, Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. BREWER, Ernest W. and Laura Faye CLIPPARD; (2002), “Burnout and Job Satisfaction among Student Support Services Personnel”, Human Resource Development Quarterly, 13(2), pp. 169-186. ÇETİN, Fatih ve H. Nejat BASIM; (2012), “Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması”, Amme İdaresi Dergisi, 45(1), ss. 121-137. ÇETİN, Fatih; (2011), “The Effects of the Organizational Psychological Capital on the Attitudes of Commitment and Satisfaction: A Public Sample in Turkey”, European Journal of Social Science, 21(3), pp. 373-380. ÇETİN, Fatih; H. Nejat BASIM ve Oğuz AYDOĞAN; (2011), “Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik ile İlişkisi: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, ss. 61-70. ÇETİN, Fatih; H. Okan YELOĞLU ve H. Nejat BASIM; (2015) “Psikolojik Dayanıklılığın Açıklanmasında Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Rolü: Bir Kanonik İlişki Analizi”, Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), ss. 81-92. ÇETİN, Fatih; Harun ŞEŞEN ve H. Nejat BASIM; (2013), “Örgütsel Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Sürecine Etkileri: Kamu Sektöründe Bir Araştırma”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), ss. 95-108. DERİN, Neslihan ve Erkan T. DEMİREL; (2012), “Tükenmişlik Sendromunun Örgütsel Bağlılığı Zayıflatıcı Etkilerinin Malatya Merkez’de Görev Yapan Hemşireler Üzerinde İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (2), ss. 509-530. ERGİN, Canan; (1992), “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”, iç. Rüveyde BAYRAKTAR ve İhsan DAĞ (Ed.) VII. Ulusal Psikolojik Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, ss. 143-154. FREUDENBERGER, Herbert J.; (1974), “Staff Burnout”, Journal of Social Issues, 30, pp. 159-165. GALANAKIS, Michael; Martha MORAİTOU; Filia J. GARİVALDİS and Anastasios STALIKAS; (2009), “Factorial Structure and Psychometric Properties of the Maslach Burnout Inventory (MBI) in Greek Midwives”, Europe’s Journal of Psychology, 4, pp. 52-70 GENÇAY, Ökkeş A.; (2007), “Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyumu ve Mesleki Tükenmişliklerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), ss. 765-780. GOLEMBIEWSKI, Robert T. and Robert F. MUNZENRIDER; (1988), Phases of Burnout: Developments in Concepts and Applications, New York: Praeger. GÜRBÜZ, Sait ve Faruk ŞAHİN; (2015), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz, (2.Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık. HAVLE, Nedim; M. Cem İLNEM; Ferhan YENER, Sena İSTER; (2009), “Farklı Ülkelerde Çalışan Psikiyatrlarda Tükenmişlik ve İş Doyumu”, New Symposium Journal, 47(4), ss. 211-217. HOBFOLL, Stevan E.; (1989), “Conservation of Resources A New Attempt at Conceptualizing Stress”, American Psychologist, 44(3), pp. 513-524. HOBFOLL, Stevan E.; John FREEDY; Carol LANE and Pamela GELLER; (1990), “Conservation of Social Resources: Social Support Resource Theory”, Journal of Social and Personal Relationships, 7(4), pp. 465-478. HOBFOLL, Stevan E.; Natalie R. STEVENS and Alyson K. ZALTA; (2015), “Expanding the Science of Resilience: Conserving Resources in the Aid of Adaptation”, Psychological Inquiry: An International Journal for the Advancement of Psychological Theory, 26 (2), pp. 174-180. KANWAR, Y. P. S.; A. K. SINGH and A. D. KODWANI; (2009), “Work-Life Balance and Burnout as Predictors of Job Satisfaction in the IT-ITES Industry”, The Journal of Business Perspective, 13(2), pp. 1-12. KUTANİS, Rana Özen ve Emre ORUÇ; (2014), “Pozitif Örgütsel Davranış ve Pozitif Psikolojik Sermaye Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”, The Journal of Happiness & Well-Being, 2(2), pp. 145-159. LEITER, Michael P. and Christina MASLACH; (1988), “The Impact of Interpersonal Environment on Burnout and Organizational Commitment”, Journal of Organizational Behavior, 9, pp. 297-308. LI, Xirui.; Dan KAN; Li Liu; Meng SHI;Yang WANG; Xiaoshi YANG; Jiana WANG; Lie WANG and Hui WU; (2015), “The Mediating Role of Psychological Capital on the Association between Occupational Stress and Job Burnout among Bank Employees in China”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 12, pp. 2984-3001.
• LIM, Nayoung; Eun Kyoung KIM; Hyunjung KIM; Eunjoo YANG and Sang Min LEE; (2010), “Individual and Work-Related Factors Influencing Burnout of Mental Health Proffessionals: A Meta-Analysis”, Journal of Employment Counseling, 47, pp. 86-96.
• LUTHANS, Fred; Carolyn M. YOUSSEF and Bruce J. AVOLIO; (2007a), “Psychological Capital: Investing and Developing Positive Organizational Behavior”, D. L. Nelson & C. L. Cooper (Ed.), Positive Organizational Behavior, SAGE Publications, pp. 9-24.
• LUTHANS, Fred; Carolyn M. YOUSSEF and Bruce J. AVOLIO; (2007b), Psychological Capital, Oxford: Oxford University Press.
• LUTHANS, Fred; James B. AVEY; Bruce J. AVOLIO and Suzanne PETERSON; (2010), “The Development and Resulting Performance Impact of Positive Psychological Capital”, Human Resource Development Quarterly, 21(1), pp. 41-67.
• LUTHANS, Fred; Kyle W. LUTHANS and Brett C. LUTHANS; (2004), “Positive Psychological Capital: Beyond Human and Social Capital”, Business Horizons, 47(1), pp. 45-50.
• LUTHANS, Fred; Steven NORMAN; Bruce J. AVOLIO and James B. AVEY; (2008), “The Mediating Role of Psychological Capital in the Supportive Organizational Climate–Employee Performance Relationship”, Journal of Organizational Behavior, 29, pp. 219-238.
• MAASSEN, Gerard H. and Arnold B. BAKKER; (2001), “Suppressor Variables in Path Models Definitions and Interpretations”, Sociological Methods & Research, 30(2), pp. 241-270.
• MASLACH, Christina and Michael P. LEITER; (1997), The Truth About Burnout, San Francisco: Jossey-Bass.
• MASLACH, Christina and Susan E. JACKSON; (1981), “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Occupational Behavior, 2, pp. 99-113.
• MASLACH, Christina; Susan E. JACKSON and Michael P. LEITER; (1996), Maslach Burnout Inventory Manual, Third Edition, Palo Alto CA: Consulting Psychologists Press.
• MASLACH, Christina; Wilmar SCHAUFELI and Michael P. LEITER; (2001), “Job Burnout”, Annual Review of Psychology, 52, pp. 397-422.
• MEYDAN, Cem Harun; (2011), “Örgütsel Ortamda Tükenmişliğin İzlenim Yönetimi Taktikleri ile İlişkisi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), ss. 287-307.
• MEYDAN, Cem Harun; H. Nejat BASIM ve Fatih ÇETİN; (2011), “Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Kamuda Bir Araştırma”, Bilig, 57, ss. 175-200.
• OKYAY, Nuriye; (2009), “Emniyet Teşkilatına Bağlı Okullardan Mezun Olup Çevik Kuvvet Şube Müdürlüğünde Görev Yapan Polislerin Psikolojik Hizmet Algıları, İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyinin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PODSAKOFF, Philip M.; B. MacKenzie SCOTT; Jeong-Yeon LEE and Nathan P. PODSAKOFF; (2003), “Common Method Biases in Behavioral Research: A Critical Review of the Literature and Recommend Remedies”, Journal of Applied Psychology, 88(5), pp. 879-903.
• POLATCI, Sema; Kadir ARDIÇ ve Gülçin TÜRKAN; (2014), “Bağlılık Boyutlarının Tükenmişlik Boyutları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 21(2), ss. 281-292.
• PRANJIĆ, Nurka; (2006), “Burnout and Predictors for Burnout Among Phsiciansin Bosnia and Herzegovina-Survey and Study”, Acta Medica Academica, 35, pp. 66-76.
• SAHNI, Madhu and Anita DESWAL; (2015), “Burnout among Teacher Educators with Respect to Biographical, Psychological and Organizational Variables”, International Journal of Management and Social Sciences Research, 4 (1), pp. 1-11.
• SCHAUFELI, Wilmar; Michael P. LEITER and Christina MASLACH; (2009), “Burnout: 35 Years of Research and Practice”, Career Development International, 14(3), pp. 204-220.
• SCHWARZER, Ralf and Suhair HALLUM; (2008), “Perceived Teacher Self-Efficacy as a Predictor of Job Stress and Burnout: Mediation Analyses”, Applied Psychology: An International Review, 57, pp. 152–171.
• SELIGMAN, Martin; (1998), Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life, New York: Pocket Books.
• SELIGMAN, Martin; (2002), Authentic Happiness, New York: Free Press.
• SKAALVIK, Einar M. and Sidsel SKAALVIK; (2010), “Teacher Self-Efficacy and Teacher Burnout: A Study of Relations”, Teaching and Teacher Education, 26(4), pp. 1059-1069.
• SNYDER, C. Richard; (2000), Handbook of Hope, San Diego, CA: Academic Press.
• TERZİ, Yüksel ve Vedat SAĞLAM; (2008), “Araştırma Görevlilerinin Mesleki Tükenmişlik Durumu”, e-Journal of New World Sciences Academy, 3(1), ss. 52-58.
• TOPÇU, M. Kemal ve Metin OCAK; (2012), “Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Algısı Üzerine Etkisinde İş Tatmininin Aracılık Rolü: Türkiye ve Bosna-Hersek Sağlık Çalışanları Örneği”, 20. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 24-26 Mayıs, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, ss. 685-690.
• TÜZÜN, İpek Kalemci; Fatih ÇETİN ve H. Nejat BASIM; (2012), “Algılanan Örgütsel Destek ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Örgütsel Psikolojik Sermayenin Rolü”, 20. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 24-26 Mayıs, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, ss. 416-418.
• ÜNGÜREN, Engin; Hulusi DOĞAN; Mehmet ÖZMEN; Ömer Akgün TEKİN; (2010), “Otel Çalışanlarının Tükenmişlik ve İş Tatmin Düzeyleri İlişkisi”, Journal of Yaşar University, 17(5), ss. 2922-2937.
• VANDENBERGHE, Roland and A. Michael HUBERMAN; (1999), “Understanding and Preventing Teacher Burnout”, Cambridge: Cambridge University Press.
• VOLKAN, Vamık D.; (2002), “Bosnia-Herzegovina: Chosen Trauma and Its Transgenerational Transmission”, in Maya SHATZMILLER (Ed.), Islam and Bosnia: Conflict Resolution and Foreign Policy in Multi-Ethnic States, Montreal: McGill-Quenn's University Press, pp. 86-97.
• YILDIZ, Ebru; (2012), “Mesleki Tükenmişlik ve Rehber Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(2), ss. 37-61.