SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARININ STRES OLUŞTURUCU DEĞİŞKENLERE BAĞLI OLARAK ÖNGÖRÜLMESİ

Yıl 2002, Sayı: 19, 173 - 182, 31.12.2002

İhsan Yüksel

Öz

Türkiye’de oluşan trafik kazalarında sürücülerin kusur oranı % 96 düzeyindedir.

Bu düzeyde bir sorumluluğu bulunan sürücülerin davranışlarının incelenmesi

trafikte yaşanan sorunların çözümüne ışık tutabilecektir. Bu araştırmanın

temel amacı sürücü davranışlarını etkilediği düşünülen stres yaratıcılarını belirlemeye

çalışmaktır. Araştırmada stres yaratıcı değişkenlere bağlı olarak; kaza yapan,

hızlı ve alkollü araç kullanan sürücüler diskriminant fonksiyonu yardımıyla tahmin

edilmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda; kaza yapan sürücüleri % 73, hızlı araç

kullanan sürücüleri % 79.4, alkollü araç kullanan sürücüleri % 92.1 düzeyinde

doğru öngören diskriminant modelleri geliştirilmiştir. Araştırmada trafik kazası

yapma, hızlı ve alkollü araç kullanma davranışı üzerinde istatistiksel olarak etkili

bulunan değişkenler; araç kullanmanın yaratmış olduğu saldırganlık duygusu, yoğun

trafikte tedirgin olma, trafiğin yoğun olduğu saatlerde sabırsız olma, zor yollarda

tetikte olma ve diğer sürücülerin yanlış bir şey yapmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Trafik kazaları, sürücü davranışları

Kaynakça

• BAYSAL, A.C. ve E. TEKARSLAN. (1996), Davranış Bilimleri, 2. Baskı, Avcıol Basım Yayın, İstanbul.
• EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (E.G.M.), (2000), Trafik İstatistik Yıllığı, Ankara.
• ERDOĞAN, İ. ve E. TEKARSLAN. (1981), “Türkiye’de İstanbul Özel Oto Sürücüsünün Bir Profili” İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10, 145-164.
• EREN, E. (2000), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Genişletilmiş 6. Baskı, Beta, İstanbul.
• EROĞLU, F. (2000), Davranış Bilimleri, 5.Baskı, Beta, İstanbul.
• GULIAN, E., G.MATTHEWS., A.I. GLENDON., D.R. DAVIES, and L.M.
• DEBNEY. (1989), “Dimensions of driver stress” Ergonomics, 32, 585- 602.
• GÜNEY, S. (2000), Davranış Bilimleri, Genişletilmiş 2. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• HARTLEY, L.R. and J. EL HASSANI. (1994), “Stress, Violations and Accidents” Applied Ergonomics, 25, 221-230.
• İÇMELİ, C. (1995), “Trafik Kazalarında Şoförlerin Davranışlarını Etkileyen Psiko- Sosyal Faktörler” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7,113-128.
• ÖZDAMAR, K. (1999), Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• ÖZDİRİM, M. (1994), Trafik Mühendisliği, K.G.M., Ankara.
• SABANCI, A. (1999), Ergonomi, Baki Kitabevi, Adana.
• STOKOLS, D., R.W. NOVACO., J. STOKOLS. and J. CAMPBELL. (1978), “Traffic congeston, type A behavior, and stress” Journal of Applied Psychology, 63, 467-480.
• ŞİMŞEK, Ş., T. AKGEMCİ. ve A. ÇELİK. (2001), Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• TANSEL, A. (1983), “Türkiye’de Trafik Kazalarının Bölgesel Dağılımı” ODTÜ Gelişme Dergisi, 20, 189-206.
• TATLIDİL, H. (1996), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Akademi, Ankara. TINAR, M.Y. (1996), Çalışma Psikolojisi, İzmir.
• TINAR, M.Y. ve C. GÜRÇAY. (1998), “Yapısal ve Kültürel Ortam Etkileri Açısından Sürücü Davranışları” 6. Ergonomi Kongresi, M.P.M. Yayın No: 622, 545-551, Ankara.
• TURNER, C. W., J.F. LAYTON. and L. S. SIMONS. (1975), “Naturalistic studies of aggresive behavior: Aggressive stimuli, victim visibility” Journal of Personality and Social Psychology, 31, 1098-1107. <www.egm.gov.tr/daireler/trafikhizmetleri> , Erişim Tarihi:11.02.2002