OSMANLI DEVLETİ’NDE BÜTÇE UYGULAMALARI

Yıl 2002, Sayı: 18, 97 - 122, 30.06.2002

Esra Siyerekli

Öz

1299 yılında büyük bir yerleşim alanında kurulan Osmanlı Devleti, kuruluş yıllarında oldukça güçlü bir maliye teşkilatına sahip olmuştur. Böylesi güçlü bir teşkilat yapısında oluşturulan gelir-gider cetvelleri ilk dönemlerde bir hesap cetveli olmaktan öteye geçememiştir. Tanzimat öncesi dönemde tam anlamıyla bütçe kavramından söz etmek mümkün değildir. Bununla birlikte, uygulanan bütçe yöntemleri hesapların tutulmasında ve gelirlerin tespit edilerek giderlerin yapılmasında başarı sağlamıştır. Tanzimat sonrası dönemde devletin ekonomik, siyasi ve iktisadi yapısına uygun olarak şekillenen bütçe kavramı 1876 Kanun-i Esası ile hukuksal anlamda tarihteki yerini almıştır. Devletin yapısına göre gelişme süreci izleyen bütçe, imparatorluğun gerileme ve çöküş dönemlerinde artan dış borçlanmaların ağırlığına katlanamamış ve Düyunu Umumiye İdaresi ile Osmanlı Devleti maliye idaresini Cumhuriyet Dönemine dek yabancı devletlerin eline bırakmak zorunda kalmıştır. Cumhuriyetin ilânı ile birlikte gerçek anlamda bütçe anlayışı ve uygulaması da Türkiye ekonomisinde yerini almıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı devleti bütçe uygulamaları

Kaynakça

• AÇBA, S. (1992), Devlet Borçlanması, Adım Yayıncılık, Ankara, 191 s.
• AKTÜRK, î. (1991), Hazine İşlemleri, Aklıselim Ofset Tesisleri İzmir 119s. ’
• AKYÜZ, Y., AYBARS, E., KOCATÜRK, U. VE DİĞERLERİ, (1990), Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Yükseköğretim Kurulu Yayınları, Ankara, 187s.
• BARKAN, Ö. L. (1980), Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yayınları İstanbul, 965s.
• Büyük Ekonomi Ansiklopedisi, (1992), Sabah Yayınlan, İstanbul, 704s.
• CİN, H., AKGÜNDÜZ, A. (1989), Türk Hukuk Tarihi, Selçuk Üniversitesi Yayınlan No:58, Konya, 415s.
• COŞKUN, G. (1994), Devlet Bütçesi, Turhan Kitabevi, Ankara, 327s.
• DURA, C. VE ALTIPARMAK, A. (2000), “1838 Osmanlı - İngiliz Ticaret Antlaşması: Nedenleri ve Sonuçları”, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, ss: 17-30.
• EDİZDOĞAN, N. (1989), Kamu Bütçesi, Uludağ Üniversitesi Yayınlan 270s. * ’
• ELDEM, V. (1994), Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları VII. Dizi, Ankara, 258s.
• GENÇ, M. (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi,
• Ötüken Neşriyat A.Ş. - Özener Matbaası, İstanbul, 368s.
• GÜNEŞ, G. (1998), Verginin Yasallığı İlkesi, Alfa Basım Yayım Dağıtım İstanbul, 237s.
• GÜRSOY, B. (1980), Kamusal Maliye-Bütçe (İkinci Cilt), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınlan No: 436, Ankara, 350s.
• GÜVEMLİ, O. (1997), “XVIII. Yüzyıl Sonlarına Kadar Osmanlı Hâzineleri”, Yaklaşım Dergisi, ss:24-34.
• HALAÇOĞLU, Y. (1998), OsmanlIlarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı,
• Türk Tarih Kurumu Yayınlan, Ankara, 250s.
• KAZGAN, H, ATEŞ, T, TEKİN, O. VE DİĞERLERİ, (1999), OsmanlI’dan Günümüze Türk Finans Tarihi, Menkul Kıymetler Borsası Yayınları, İstanbul, 448s.
• KESKİN, M., YUVALI, A., ÖZTÜRK, A. VE DİĞERLERİ (1995), Atatürk tikeleri ve İnkılap Tarihi, Ufuk Yayınlan, Kayseri, 266s.
• Meydan Larousse Kültür Ansiklopedisi, (1981), Meydan Yayınevi, İstanbul, 2000s.
• ÖZTOPRAK, F. (2000), “Tarhuncu Ahmet Paşa”, Tarih Dergisi, ss:20-24
• SÖNMEZ, N. (1994), Kamu Bütçesi ve Bütçe Politikası, Anadolu Matbaacılık, İzmir, 270s.
• SÖYLER, İ. (1998), “Nedenleri ve Sonuçları Açısından Osmanlı Devle-ti’nin Dış Borçlanması”, Maliye Dergisi, ss:23-43.
• TABAKOGLU, A. (1985), Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Mâliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul, 384s.
• TABAKOGLU, A. (1994), Türk İktisat Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul, 346s.
• TEKİR, S. (1989), Maliye Tarihi, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Resmi Teksir Yayın No:283, İzmir, 96s.
• TAŞLIYÜK, U. (1964), Mali İdare Prensipleri ve Tatbikatı ile Bütçe,
• Ticaret Matbaacılık, İzmir, 200s.
• T.C. MALİYE BAKANLIĞI, (1999), Osmanlı Vergi Mevzuatı, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No: 1998/348, Ankara, 2219s.
• T.C. MALİYE BAKANLIĞI , (2000), Osmanlı Bütçeleri, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No:2000/358, Ankara, 601s.
• TÜĞEN, K. (1997), Devlet Bütçesi, Anadolu Matbaacılık, İzmir, 200s.