TÜKENMİŞLİK SENDROMU VE MADALYONUN ÖBÜR YÜZÜ: İŞLE BÜTÜNLEŞME

Yıl 2009, Sayı: 32, 21 - 46, 14.05.2015

Kadir Ardıç Sema Polatcı

Öz

Tükenmişlik sendromu (burnout) bilgi çağının önemli sorunlarından birisidir. Bu sendrom  “iş talepleri ile işi yapan bireylerin ihtiyaçları arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanan ve aşamalı olarak ilerleyen bir süreç” olarak tanımlanmaktadır. Yıllarca birey ve iş arasındaki uyumsuzluk dolayısıyla ortaya çıkan tükenmişlikten bahsedilmiş, zararları ve başa çıkma yolları araştırmalara konu olmuştur.

Bu çalışma ile, tükenmişlik madalyonunun öbür yüzü olan “işle bütünleşme” (engagement) kavramı üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın amacı birey ve iş arasındaki uyumun sağlanması vasıtasıyla, hem bireysel hem de örgütsel düzeyde olumsuz sonuçları olan tükenmişliğin tersi etkilere sahip işle bütünleşmenin (engagement) oluşturulabileceğini vurgulamak ve “tükenmişlik-işle bütünleşme ilişkisi”ni Türkçe yazınına kazandırmaktır. Çalışmada yer alan işle bütünleşmeyi sağlama stratejileri ile örgüt içerisinde tükenmişlik sorunu ortadan kaldırılarak, işle bütünleşmenin oluşturulması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik Sendromu, İşle Bütünleşme, Çalışma Hayatı Alanları

Kaynakça

• AKÇAMETE, G.; S. KANER ve B. SUCUOĞLU; (2001), Öğretmenlerde Tükenmişlik, İş Doyumu ve Kişilik, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• ASLAN, D.; N. KİPER, E. KARAAĞAOĞLU, F. TOPAL, M. GÜDÜK ve Ö. S. CENGİZ; (2005), Türkiye’de Tabip Odalarına Kayıtlı Olan Bir Grup Hekimde Tükenmişlik Sendromu ve Etkileyen Faktörler, Türkiye Tabip Odaları Birliği Yayınları, Ankara.
• BAL, E., A.; (2008), Self-Efficacy, Contextual Factors And Well-Being: The Impact Of Work Engagement, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BİLGİN, N.; (2003), Sosyal Psikoloji Sözlüğü, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• BRYNE, B. M. ve L. M. HALL; (1989), An Investigation of Factors Contributing Intermediate, Environments, Washington, D.C. and Postsecondary Secondary School
• BURKE, R. J. ve E. R. GREENGLASS; (2001,a), “Hospital Restructuring and Psychological Burnout in Nursing Staff”, Equal Oppurtunities In- ternational, 20(1/2), ss.61-71.
• BURKE, R. J. ve E. R. GREENGLASS; (2001,b), “Hospital Restructuring, Work-Family Conflict and Psychological Burnout Among Nursing Staff”, Psychology and Health, 16, ss.583-594
• COOLEY, E. ve P. YOVANOFF; (1996), “Supporting Professionals-At-Risk: Evaluating Interventions to Reduce Burnout And Improve Retention of Special Educators”, Exceptional Children, 62, ss.336-355.
• CORCORAN, K.; (1986), “The Association of Burnout and Social Work Practitioners’ Impressions of Their Clients: Empirical Evidence”, Journal of Social Service Research, 10, ss.57-66.
• CORDES, C. L. ve T. W. DOUGHERTY; (1993), “A Review and an Integra- tion of Research on Job Burnout”, The Academy of Management Review, 18(4), ss.621-656.
• ÇAM, O.; (1992), “Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenilirliğinin Araştırılması”, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Hacettepe Üniversitesi, Editörler: R. Bayraktar ve İ. Dağ, Ankara, ss.155-160.
• DALAY, G.; (2007), The Relationship Between The Variables Of Organizational Commitment And Job Involvement, Yayınlanmamış Yüksek Li- sans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ENSARİ, H. ve S. TUZCUOĞLU; (1995), “Marmara Üniversitesine Bağlı Fa- kültelerde Görev Yapan Yönetici ve Öğretim Elemanlarının Meslek- ten Yılgınlıklarında Kişilik Özelliklerinin Rolü”, Öneri Dergisi, 2(11), ss.51-63.
• ERGİN, C.; (1992), “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tüken- mişlik Ölçeği’nin Uyarlanması”, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bi- limsel Çalışmaları, Hacettepe Üniversitesi, Editörler: R. Bayraktar ve İ. Dağ, Ankara, ss.143-154.
• ERGİN, C. (1995), “Akademisyenlerde Tükenmişlik ve Çeşitli Stres Kaynakla- rının İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Der- gisi, 12(1-2), ss.37-50.
• FREUDENBERGER, H. J.; (1974), “Staff Burnout”, Journal of Social Issues, 30, ss.159-165.
• FREUDENBERGER, H. J. ve G. RICHELSON; (1981), Burn-Out; How to Beat the High Cost of Success, Bantam Boks, Doubleday & Company, Inc., New York.
• GLOGOW, E.; (1986), “Burnout and Locus of Control”, Public Personnel Managemet, ss.79-83.
• GÜNEŞER, A., B.; (2007), The Effect Of Person-Organizatıon Fit On Organizational Commitment And Work Engagement: The Role Of Personsupervisor Fit, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• IZGAR, H.; (2001), Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• KAHILL, S.; (1988), “Symptoms of Professional Burnout: Areview of the Empirical Evidence”, Canadian Psychology, 29, ss.284-297.
• KOYUNCU, M.; (2001), “Üniversite Öğretim Elemanlarında Tükenme Duygu- su ve Kurumdan Ayrılma İsteğine Etkisi.” 9. Ulusal Yönetim ve Or- ganizasyon Kongresi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, ss.349-360.
• LEE, H.; R. SONG, Y. S. CHO, G. Z. LEE ve B. DALY; (2003), “A Comprehensive Model for Predicting Burnout in Korean Nurses”, Journal of Advanced Nursing, 44(5), ss.534-545.
• LEE, R. T. ve B. E. ASHFORD; (1993). “A Further Examination of Managerial Burnout: Toward an Integrated Model”. Journal of Organizational Behavior, 14, ss.3-20.
• LEITER, M. P.; (2003), Areas of Worklife Survey Manual (Third Edition), Centre for Organizational Research and Development, Wolfville, Canada.
• LEITER, M. P. ve C. MASLACH; (1999), “Six Areas of Worklife: A Model of the Organizational Context of Burnout”, Jhhsa Spring, ss.472- 489.
• LEITER, M. P. ve C. MASLACH; (2004), Areas of Worklife: A Structured Approach to Organizational Predictors of Job Burnout, Emotional and Physiological Processes and Positive Intervention Strategies Research in Occupational Stress and Well Being, Elsevier Ltd, 3.
• MASLACH, C. ve J. GOLDBERG; (1998), “Prevention of Burnout: New Per- spectives”, Applied&Preventive Psychology, 7, ss.63-74.
• MASLACH, C. ve P. G. ZIMBARDO; (1982), Burnout – The Cost of Caring, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• MASLACH, C. ve P. M. LEITER; (1997), The Truth about Burnout, Jossey- Bass, San Francisco, Ca.
• MASLACH, C. ve S. E. JACKSON; (1981), “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Occupational Behavior, 2, ss.99-113.
• MASLACH, C. ve S. E. JACKSON; (1986), Maslach Burnout Inventory Manual (2nd Ed.), Palo Alto, Ca: Consulting Psychologist Press.
• MASLACH, C.; W. B. SCHAUFELI ve M. P. LEITER (2001), “Job Burnout”, Annual Review Psychology, 52, ss.397-422.
• NAGY, S. ve L. G. DAVIS; (1985), “Burnout: A Comparative Analysis of Per- sonality and Environmental Variables”, Psychological Reports, 57, ss.1319-1326.
• ÖNCEL, L.; (2007), Öğretmenlerin İşleriyle Bütünleşme Düzeylerinin Per- formansları Ve İş Yerlerinden Ayrılma Niyetleriyle İlişkisi, Ya- yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bi- limler Enstitüsü, İstanbul.
• ÖNER, Z., H.; (2008), The Mediating Effect Of Organizational Justice : Moderating Roles Of Sende Of Coherence And Job Complexity On The Relationship Between Servant Leadership And Work Engagement, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• ÖZKALP, E. ve Ç. KIREL; (2001), Örgütsel Davranış, Anadolu Üniversitesi, Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayın No: 149, Eskişehir.
• PERLMAN, B. ve E. A. HARTMAN; (1982), “Burnout: Summary and Future Research”, Human Relations, 35(4), ss.283-305.
• POLATCI, S.; (2007), Tükenmişlik Sendromu ve Tükenmişlik Sendromuna Etki Eden Faktörler (Gaziosmanpaşa Üniversitesi Akademik Personeli Üzerinde Bir Analiz), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Te- zi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• POLATCI, S.; K. ARDIÇ ve Z. D. TINAZ (2007), “Tükenmişlik Sendromu ve Demografik Özelliklerin Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Tokat Orta Öğ- retim Kurumlarında Bir Analiz”, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 7, Aralık, ss.1-22.
• POTTER, B. A.; (1995), Preventing Job Burnout Transforming Work Pres- sures into Productivity, Thomson Crisp Learning, California.
• POTTER, B. A.; (1998), Overcoming Job Burnout: How to Renew Enthusiasm for Work, Ronin Publishing, California.
• RANDALL, M. ve W.A. SCOTT; (1988), “Burnout, Job Satisfaciton and Job Performance”, Australian Psychologist, 23(3), ss.335-347.
• ROBBINS, S. P.; (1999), Organizational Behavior, 8. Baskı, New Jersey, Prentice Hall.
• ROCCA, A. D. ve M. KOSTANSKI; (2001), “Burnout and Job Satisfaciton amongst Victorian Secondary School Teachers: A Comparative Look at Contract and Permanent Employment”, İnternet Adresi: http://www. atea.schools.net.au/papers/dellaroccaanna.pdf. Erişim Tarihi:03.12.2006
• ROGERS, D. P.; (1984), “Helping Employees Cope With Burnout”, Business,ss.3-7.
• ROSS, R. R.; E. M. ALTMAIER ve D. W. RUSSELL (1989), “Job Stress, Social Support, and Burnout among Counseling Center Staff”, Journal of Counseling Psychology, 36 (4), ss. 464-470.
• SABUNCUOĞLU, Z.; (1996), Örgütsel Psikoloji, Ezgi Kitabevi Yayınları, 2. Baskı. Bursa.
• SABUNCUOĞLU, Z. ve M. TÜZ; (2005), Örgütsel Psikoloji, Alfa Aktüel Basım Yayın, Bursa.