KÜRESEL DÜZEYDE SERMAYE HAREKETLERİNİ YÖNETMEDE TOBİN VERGİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2012, Sayı: 40, 67 - 94, 20.05.2015

Fatih Öcal Melike Atay Polat

Öz

Yıllardır gelişmekte olan ülkeler yabancı sermaye yatırımlarını kamu açıklarının bir finansman aracı olarak kullanmaktadırlar. Daha çok portföy yatırımları şeklinde gelen yabancı sermaye ülkede yaşanan istikrarsızlık ortamında hızla ülkeyi terk etmekte iken bu durumun ülkelere maliyeti kriz şeklinde oldukça önemli bir boyuta ulaşmaktaydı. Sermaye hareketlerinin bu olumsuz yanını elimine etmek için ülkeler öncelikle sermaye hareketlerinin kontrolüne yönelik tedbirler almışlardır. Tobin vergisi de bu amaçla geliştirilmiş bir vergi türü olup uygulama alanı son zamanlarda ülkeler arasında tartışılmaya başlanmıştır. Küreselleşme sürecinde mal ve hizmet alışverişinin yanında sermayenin de ülkeler arasındaki dolaşımının serbestleşmesi Türkiye için de önem arzetmektedir. Dolayısıyla çalışmamızın amacı, Türkiye’nin yabancı sermaye hareketlerini yönetmede Tobin vergisinin uygulanabilirliliğini ortaya koymaktır. 

Anahtar Kelimeler

Sermaye Hareketleri, Tobin Vergisi.

Kaynakça

• AGUITON, Christophe; (2005), Bu Dünya Bizim Başka Bir Küreselleşmenin Aktörleri, Çev.: Umut KONUŞ ve Burcu ONAR, İstanbul: İthaki Ya- yınları.
• AKDİŞ, Muhammed; (2004), “Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Yol Açtığı Finansal Krizler ve Bu Krizleri Önlemede Kullanılabilecek Araçlar: Tobin Vergisi”, Active Bankacılık ve Finans Dergisi, 6 (36), ss. 36–
• ATAY, Melike; (2010), “Küresel Krizde Kriz Erken Uyarı Sinyalleri Olarak Uluslararası Sermaye Hareketleri: Türkiye Örneği”, Halil Seyidoğlu’na Armağan Finansal Kriz Yazıları, Der.: İrfan KALAYCI, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, ss. 361–385.
• AY, Ahmet ve Fatih MANGIR; (2007), “Uluslararası Finansal Entegrasyon Bağlamında Sermayenin Vergilendirilmesi: Tobin Vergisi”, Maliye Dergisi, 153, ss. 123–141.
• BALSEVEN, Hale ve Mustafa ERDOĞDU; (2005), “Mali Kriz Riski Bağla- mında Tobin Vergisi ve Türkiye’de Uygulanabilir Bir Versiyonu”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, XX (1), ss. 297–319.
• Banco Central do Brazil, “Economic Indicators”, Internet Address: www.bcb.gov.br/?INDICATORS, Date of Access: 20.05.2012.
• CALDARİ, Katia and Fabio MASİNİ; (2010), “National Authonomy, Regional Intregration and Global Public Goods: The Debate on the Tobin Tax (1978–2009)”, CREI Working Paper no 1/2010, pp. 1–24.
• DE GRAUWE, Paul; (2000), “Controls Oil Capital Flows”, Center For Eco- nomic Studies, Discussions Paper Series, pp.1-17.
• DEMİR, Murat ve Erşan SEVER; (2009), “Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Nedenleri, Etkileri ve Sermaye Hareketliliğinde Devletin Rolü: Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (29), ss. 214–239.
• DEMİRBAŞ, Erkan; (2008), “Ülke Uygulamaları Işığında Tobin Vergisi ve Uluslararası Finansal İstikrarsızlıkları Önlemedeki Rolü”, Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü.
• EĞİLMEZ, Mahfi ve Ercan KUMCU; (2011), Ekonomi Politikası Teori ve Türkiye Uygulaması, On beşinci Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• EĞİLMEZ, Mahfi; (2009), Küresel Finans Krizi Piyasa Sisteminin Eleştirisi, Beşinci Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• EĞİLMEZ, Mahfi; (2010), Makro-Ekonomi Türkiye’den Örneklerle, İkinci Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• EURONEWS; (2012, 9 Ocak), “Sarkozy Tobin Vergisine Sarıldı”, İnternet Adresi;http://tr.euronews.com/2012/01/09/sarkozy-tobin-vergisine- sarildi, Erişim Tarihi: 10.01.2012
• FELİX, David; (1995), “The Tobin Tax Proposal”, Futures, 27 (2), pp. 195–
• Finans Gündem; (2010, 6 Mart), “Türkiye Yatırım Yıldızları Arasında”, İnter- net yildizlari-arasinda/20220, Erişim Tarihi: 05.01.2012.
• FRANKEL, Jeffrey A.; (1996), “How Well Do Foreign Exchange Markets Function: Might A Tobin Tax Help?”, National Bureau of Economic Research, Working Paper 5422, pp. 1–59.
• Gelir İdaresi Başkanlığı; (2012), “89 Seri No’lu Gider Vergileri Genel Tebli- ği” İnternet Adresi: http://www.gib.gov.tr/index.php? id=1079&uid= dPD8ZomGh2rFg1SH&type=teblig, Erişim Tarihi: 15.06.2012.
• GRIFFIN, John and Rene STULZ; (2001), “International Competition and Exchange-Rate Shocks: A Cross-Country Industry Analysis of Stock Returns”, 14 The Review of Financial Studies, 14 (1), pp. 215–241.
• GÜNEŞ, Sevcan; (2007), “Uluslararası Sermaye Hareketlerini Etkileyen Fak- törler: Türkiye Örneği”, Sosyoekonomi, 1, ss. 11–32.
• HABERER, Markus; (2003), “Some Criticism of the Tobin Tax”, University of Konstanz Discussion Paper No. 03/01, pp. 1–43.
• Hazine Müsteşarlığı, “Kamu Finansmanı İstatistikleri”, İnternet Adresi: http://www.hazine.gov.tr/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navu rl://91bda8a2e5f49920e80530105b69979e&LightDTNK 2112146928, Erişim Tarihi: 13.04.2012. nobID=
• İNANDIM, Şeyda; (2005), “Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri ile Reel Döviz Kuru Etkileşimi: Türkiye Örneği”, Yayınlanmamış Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü.
• KAPUCU, Hakan, Murat AYDIN, İsmail ŞİRİNER, Farhang MORADY ve Ümit ÇETİN; (2010), Politik İktisat ve Adam Smith, İstanbul: Yön Yayınları.
• KARACA, S. Serdar; (2010), “Uluslararası Sermaye Hareketleri ve Kriz Sonra- sı Görünüm”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, ss. 157–173.
• KARAGÜL, Mehmet; (2010), Tehdit ve Fırsatlarıyla Dünya Ekonomisi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• KARAKAYALI, Hüseyin; (2009), Türkiye’nin Ekonomik Yapısı ve Değişim (Tarihsel Gelişim&Yapısal Değişim), Üçüncü Baskı, Manisa: Emek Matbaacılık Yayıncılık.
• KARGI, Nihal ve Ekrem KARAYILMAZLAR; (2009), “Küreselleşmenin Ver- gi Politikaları Üzerindeki Etkinsizlik Etkisi”, Süleyman Demirel Üni- versitesi İİBF Dergisi, 14 (3), ss. 21–37.
• KAZGAN, Gülten; (2009), Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, Dördüncü Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KESKİN, Nagehan; (2009), “Sermaye Kontrolleri: Nedenleri, Türleri ve Ülke Deneyimleri”, Sosyoekonomi, 1, ss. 148–166.
• MATSUSAKA, John and Argia SBORDONA; (1995), “Consumer Confidence and Economic Fluctuations”, Economic Inquiry, 33, pp. 296–318. MENDE, Alexander and Lukas MENKHOFF; (2003), “Tobin Tax Ef- fects Seen from the Foreigne Exchange Market’s Microstructure”, Dis- cussion Paper No. 268, pp. 1–19.
• RAFFER, Kunibert; (1998), “The Tobin Tax: Reviving a Discussion”, World Development, 26(3), pp. 529–538.
• SARAÇOĞLU, Fatih ve Özgür ŞAHAN; (2004), “Tobin Vergisi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Sayıştay Dergisi, 55, ss. 71–82.
• Sermaye Piyasası Kurulu; (2012), Aylık İstatistik Bülteni, Ocak, Ankara.
• SEYİDOĞLU, Halil; (2009), Uluslararası İktisat Teori ve Uygulama, On Yedinci Baskı, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• SPAHN, Paul Bernd; (1995), “Internatioanl Financial Flows and Transaction Taxes: Survey and Options”, IMF Working Paper, No.WP/95/60, pp. 1–63.
• SPAHN, Paul Bernd; (1996), “The Tobin Tax and Exchange Rate Stability”, Finance and Development, June, pp. 24–27.
• SPAHN, Paul Bernd; (2002), “On the Feasibility of a Tax on Foreign Exchange Transaction”, Report Commissioned by the Federal Ministry for Economic Cooperation and Development, February, pp. 1–65.
• ŞİMŞEK, Hayal Ayça; (2008), “Küreselleşme Sürecinde Finansal Krizler ve Maliye Politikaları: Teorik Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 13 (1), ss. 183–208.
• TANRIVERDİ, Sezai; (2010), “Banka Muameleleri Vergisinin Bankacılık Sek- töründe Rekabeti Bozucu Etkileri ve Bir Model Önerisi”, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Ankara.
• TAŞÇI, Kenan ve Erkan DEMİRBAŞ; (2011), “Küreselleşme Sürecinde Ser- maye Hareketlerinin Vergilendirilmesi: Tobin Vergisi”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), ss. 78–109.
• TCMB, “İstatistiki Veriler”, İnternet Adresi: http://evds.tcmb.gov.tr/cbt.html, Erişim Tarihi: 25.03.2012.
• TEKİN, Ahmet ve İstiklal Y. VURAL; (2004), “Global Kamusal Malların Fi- nansman Aracı Olarak Global Vergi Önerileri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, ss. 323–337.
• TILLE, Cedric; (2003), “The Impact of Exchange Rate Movements on U.S. Foreign Debt, Current Issues in Economics and Finance 1, 9, pp. 1– 8.
• TOBİN, James; (1978), “A Proposal for International Monetary Reform”, Eas- tern Economic Journal, 4(3–4), pp. 153–159.
• TOBİN, James; (1999), “Interview with James Tobin: Reigning in the Mar- kets”, Courier, 1, pp. 46–50.
• TÜİK, “Dış Ticaret İstatistikleri”, İnternet Adresi: http://www.tuik.gov.tr/ Alt- Kategori.do?ust_id=4, Erişim Tarihi: 15.02.2012.
• TCMB; (2011), “Ödemeler Dengesi Raporu 2011- IV” İnternet Adresi: http://www.tcmb.gov.tr/research/ odemeler/ ODRapor_20114.pdf, Eri- şim Tarihi: 10.04.2012.
• TÜRSOY, Turgut; (2008), “Sermaye Hesabı Liberalizasyonu: Teorik Bir İnce- leme”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (2), ss. 217–231. WEO, “IMF Data and Statistics”, Internet Address: www.imf.org/external/data.htm#data, Date of Access: 14.05.2012.
• YAR, Fatih; (2008), “Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri, Tobin Vergisi ve Tür- kiye’de Uygulanabilirliği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YATES, Nicholas A.; (2009), “Revisiting the Tobin Tax, in the Context of De- velopment and the Financial Crisis”, The Law and Development Re- view, 2 (1), pp. 255–282.