Complementary Appropriation in The Turkish Financial System: An Assessment on The Sample of 1985-2019 Data

Yıl 2021, Sayı: 60, 59 - 78, 25.12.2021

Berat Kara

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.947142

Öz

Complementary appropriation is one of the over-the-counter spending applications applied almost every year in the Turkish budget system. It is not regulated in Turkish financial legislation and is a result of implementation. The implementation is mostly carried out by transferring some of the appropriations allocated to the personnel expenditure arrangement to the reserve fund arrangement and making the expenditures for personnel expenditures without any appropriation. The Court of Accounts leaves the decision on expenditures to the discretion of the Grand National Assembly of Turkey, the Parliament grants these expenditures at the end of the fiscal year with the final accounting law and legitimizes them by taking them into the budget. But despite this legitimization process, it is believed that the practice violates the power of purse, reduces the effectiveness of the fiscal policies that are planned to be implemented with the budget, and negatively affects fiscal discipline and budget discipline. In fact, this study has been prepared for the purpose of evaluating each of these thoughts separately. In the study, the size of the complementary appropriations in Turkey between 1985-2019 was shown, various assessments were made and some advices were given.

Anahtar Kelimeler

Complementary Appropriation, Power of Purse, Final Accounts Law

Türk Mali Sisteminde Tamamlayıcı Ödenek Uygulaması: 1985-2019 Verileri Örnekleminde Bir Değerlendirme

Öz

Tamamlayıcı ödenek uygulaması Türk bütçe sisteminde hemen her yıl başvurulan ödenek üstü harcama uygulamalarından birisidir. Türk mali mevzuatında düzenlenmemiş olup, uygulamadan doğan bir sonuçtur. Uygulama büyük çoğunlukla mali yılbaşında bütçe ile personel giderleri tertibine tahsis edilen ödeneklerin bir kısmının yedek ödenekler tertibine aktarılması ve personel giderleri için yapılan harcamaların ödenek olmaksızın yapılması şeklinde gerçekleştirilmektedir. Sayıştay bu ödenek üstü harcamalara ilişkin kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin takdirine bırakmakta, Meclis tarafından bu harcamalara mali yıl bitiminde kesin hesap kanunu ile tamamlayıcı ödenek verilmekte ve bütçe içine alınarak meşrulaştırılmaktadır. Ancak bu meşrulaştırma işlemine rağmen uygulamanın bütçe hakkını ihlal ettiği, bütçe ile uygulanması planlanan maliye politikalarının etkinliğini azalttığı ve mali disiplin ile bütçe disiplini üzerinde olumsuz etki ettiği düşünülmektedir. Nitekim bu çalışma da bu düşüncelerin her birisinin ayrı ayrı değerlendirmesi amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada tamamlayıcı ödenek uygulamasının Türkiye’de 1985-2019 yılları arasındaki büyüklükleri gösterilmiş, bütçe hakkı, bütçenin ilkeleri, bütçenin fonksiyonları, mali disiplin ve bütçe disiplini kapsamında değerlendirmesi yapılmış ve sebep olduğu çeşitli sakıncaların giderilmesinde faydalı olacağı düşünülen birtakım önerilere yer verilmiştir. Çalışmanın bu formatı ile literatüre önemli bir katkı yapacağı, Türkiye’deki uygulamayı özetleyerek gözler önüne sereceği ve sakıncaları ortadan kaldıracak düzenlemelere kapı aralayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tamamlayıcı Ödenek, Kesin Hesap Kanunu, Bütçe Hakkı

Kaynakça

• 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanunu (Mülga).
• 1985-2019 Yılları Kesin Hesap Kanunları.
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.
• Akbey, F., & Gök, M. (2020). Kesinhesap kanunu ve bütçe hakkı: TBMM görüşmeleri üzerinden bir analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(56), 279-306.
• Aktan, C. C., Dileyici, D., & Özen, A. (2010). Kamu ekonomisinin yönetiminde iki farklı ekonomi politikası yaklaşımı: İdari ve takdiri kararlara karşı kurallar. T. M. Başkanlığı içinde, Mali Kurallar (s. 1-31). Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı.
• Altuğ, F. (2019). Kamu bütçesi. İstanbul: Beta.
• Ataç, E., Coşkun, G., & Moğol, T. (2004). Bütçe. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Bağlı, M. S. (2008). Yeni kamu mali yönetimi ve kontrol sisteminde TBMM’nin bütçe denetimi. Bütçe Sürecinde Parlamento'nun Değişen Rolü (s. 481-509). Afyonkarahisar: Türkiye Büyük Millet Meclisi.
• Bulutoğlu, K. (2004). Kamu bütçesi kamu harcamaları kamu borçları. İstanbul: Batı Türkeli Yayıncılık.
• Cilavdaroğlu, A. A., & Ekici, B. (2013). Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin bütçe hakkını kullanabilme kapasitesi. Amme İdaresi Dergisi, 46(3), 59-88.
• Çağan, N. (2008). Modern bütçe sürecinde Parlamento'nun rolü. Bütçe Sürecinde Parlamento'nun Değişen Rolü (s. 183-192). Afyonkarahisar: Türkiye Büyük Millet Meclisi.
• Çetinkaya, Ö. (2003). Konsolide bütçenin başlangıç değerlerinin uygulama sonuçları ile birlikte değerlendirilmesi. Akdeniz İİBF Dergisi(5), 48-65.
• Dedeoğlu, E. (2016). Kamu mali yönetiminde neler oluyor?: Varlık fonu ve tamamlayıcı ödenek. Ankara: TEPAV.
• DPT. (1999). Yönetici Özeti. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• DPT. (2000). Kamu mali yönetiminin yeniden yapılandırılması ve mali saydamlık özel ihtisas komisyon raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları.
• Dumlupınar, S. (2019). Bütçe hakkının tesis edilmesinde kesin hesap bütçesi, değerlendirmeler ve öneriler: Türkiye örneği. S. A. Oktar, & Y. Taşkın , Maliye Araştırmaları 3 içinde (s. 153-174). İstanbul: Onikilevha.
• Durdu, M. (2020). Bütçe hakkının Cumhurbaşkanlığı sistemindeki görünümü ve Latin Amerika ülkeleri ile mukayesesi. Liberal Düşünce Dergisi, 25(99), 49-78.
• Edizdoğan, N. (1998). Kamu maliyesi 1 (Kamu Ekonomisi, Kamu Harcamaları ve Bütçe). Bursa: Ekin Kitabevi.
• Edizdoğan, N., & Çetinkaya, Ö. (2017). Kamu bütçesi (8 b.). Bursa, Osmangazi, Türkiye: Ekin Yayınevi.
• Gedikli, B. (2001). Kamu harcama yönetiminde kalite – Yolsuzlukla mücadele için bir model önerisi. Ankara: C&Ç Yeminli Mali Müşavirlik Yayınları.
• Kıral, H., & Akdemir, T. (2019). Bütçe hakkı kapsamında Türkiye'de ödenek aktarmalarının değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi(112), 107-135.
• Konukman, A. (2000). Kesin hesap kanun tasarıları üzerine bir değerlendirme. Kamu Maliyesinde Saydamlık (s. 145-156). İstanbul: TESEV.
• Konukman, A. (2015). Türkiye’de bütçe hakkının kullanımı: Sorunlar ve çözüm önerileri. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 23-65.
• Mutluer, K., Öner, E., & Kesik, A. (2007). Teoride ve uygulamada kamu maliyesi (1 b.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Mutluer, K., Öner, E., & Kesik, A. (2018). Bütçe hukuku (4 b.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Pürsünlerli, E. S. (2001). Bütçede kayıt dışı ve yanıltıcı işlemler: Bütçe denetiminde Sayıştay'ın rolü ve etkinliği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 1-12.
• Yükseler, Z. (2012)(Erişim Tarihi: 2021, Mart 02). Ödenek üstü harcamalar, ek bütçe kanunu ve net borçlanma limiti. Erişim adresi https://www.researchgate.net/publication/320190644_ODENEK_USTU_HARCAMALAR_EK_BUTCE_KANUNU_VE_NET_BORCLANMA_LIMITI