BIREYSEL EMEKLILIK SISTEMI’NIN FINANSAL PIYASALARA ETKILERI: 2006-2023 TÜRKIYE ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 67, 79 - 87, 30.04.2024

Halil Tanyıldızı , Şule Yüksel Yiğiter

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1322102

Cited By: 1

Öz

Son yirmi otuz yıl içerisinde artan yaşlı nüfus ve yükselen refah beklentileri ülkelerin sosyal güvenlik sistemlerinin finansal sürdürülebilirliğini risk altına sokmuştur. Bu riskten korunmak için bireysel emeklilik sitemleri genel kabul gören bir çözüm yolu olarak ortaya çıkmış ve birçok ülke tarafından benimsenmiştir. Günümüze kadar geçen süre içerisinde bireysel emeklilik sistemleri, devasa fonların birikmesi sonucunda alternatif bir emeklilik imkânı sunmanın ötesine geçerek kurumsal yatırımcı kimliği kazanmıştır. Bu açıdan ekonomik bir unsur olarak değerlendirilen özel emeklilik fonları sermaye piyasalarının derinleşmesine çok önemli katkılarda bulunmaktadır. Türkiye’de, idari yapılanma tarafından çeşitli yöntemlerle teşvik edilen Bireysel Emeklilik Sistemi ile toplanan katkı payları, emeklilik fonları aracılığı ile yatırıma yönlendirilmektedir. Bu çalışmada, söz konusu katkı paylarının finansal piyasalara olan etkisi kurulan regresyon modelleri ile test edilmiştir. Ulaşılan bulgulara göre, pay piyasalarında anlamlı bir nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir. Borç piyasalarında ise toplanan katkı payları ile gösterge faiz arasında negatif katsayılı(ters yönlü) anlamlı bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Bu duruma, fonların varlık dağılımlarında borçlanma araçlarına ayrılan payın diğer yatırım araçlarına nazaran yüksek olmasının neden olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Finans, BES, REGRESYON

Effects of Private Pension System on Financial Markets: The Case of 2006-2023 in Türkiye

Öz

The increasing elderly population and rising welfare expectations in the last twenty or thirty years have put the financial sustainability of countries' social security systems at risk. In order to avoid this risk, private pension systems have emerged as a generally accepted solution and have been adopted by many countries. Until today, private pension systems have gone beyond offering an alternative retirement opportunity as a result of the accumulation of huge funds and have gained institutional investor identity. In this respect, private pension funds, which are considered as an economic element, make very important contributions to the deepening of the capital markets. In Turkey, the contributions collected through the Private Pension System, which is encouraged by various methods by the administrative structure, are invested through pension funds. In this study, the effect of these contributions on financial markets was tested with established regression models. According to the findings, a significant causal relationship could not be determined in the stock markets. In debt markets, a significant causality relationship with negative coefficient (inverse direction) was determined between the collected contributions and the benchmark interest. It is thought that this situation is caused by the fact that the share allocated to debt instruments in the asset distribution of funds is higher than other investment instruments.

Anahtar Kelimeler

Finance, Individual Pension System, Regression

Kaynakça

• Akgiray, V., Peksevim, S., ve Şener, E.(2016).Emeklilik Fonları ve Finansal İstikrar: Şili ve Türkiye Örneklerinden Dersler. International Journal of Finance & Banking Studies,5.2, 1-20. Doi: https://10.20525/ijfbs.v5i2.267
• Asher, M.G., Pasadilla, G.O., & Grenville, S. (2012). Growth of Asian pension assets : Implications for financial and capital markets,1-29
• Max,A. ve Wittas, D. (2000). Personal Pension Plans Personal pension plans transfer investment risk to and Stock Market Volatility, The World Bank Development Research Group Finance,24-63, Doi: https://doi.org/10.1596/1813-9450-2463
• Ayaydın, H.(2013). Türkiye’deki Emeklilik Yatırım Fonlarının Performanslarının Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22.2, 59-80
• Barr, N., & Diamond, P. (2006). The economics of pensions. Oxford Review of Economic Policy, 22(1), 15-39, https://www.jstor.org/stable/23607164
• Bayar, Y. (2016). Individual pension funds and capital market development in Turkey. Review of Economic and Business Studies, 9(2), 95-109.
• Bayar, Y. ve Kılıç M. (2014). Küresel Finansal Krizin Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemine Etkileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi-Journal of the Human and Social Science Researches 3.2, 246-264.
• Claudio, R. ve Schmukler, S. L. (2013). Pension Funds and Capital Market Development, Policy Research Working Paper, The World Bank Development Research Group Macroeconomics and Growth Team,47-87 https://doi.org/10.1596/1813-9450-4787
• Dağlı, H.(1993). Yatırım Fonlarında Performans Değerlendirmesi: Türkiye Örneği. Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği XVII. Ulusal Kongresi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1-17.
• Demir, Y.(2001). Hisse senedi fiyatını etkileyen işletme düzeyindeki faktörler ve mali sektör üzerine İMKB'de bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6.2, 109-130.
• Eğrican, A. T., & Kayhan, F. (2022). Voluntary Private Pension Funds and Capital Market Development. Asian Academy of Management Journal of Accounting and Finance, 18(2), 195-240.
• EGM. (2023). EGM. EGM: https://www.egm.org.tr/bilgi-merkezi/istatistikler/ 18.05.2023
• Ertuğrul, H. M., Gebeşoğlu, P. F. ve Atasoy, B. S. (2018). Mind the gap: Turkish case study of policy change in private pension schemes. Borsa Istanbul Review, 18(2), 140-149.
• Esping-Andersen, G. (1990). The three worlds of welfare capitalism. Princeton University Press,1-38 Granger, C. ve Newbold, P. Spurious regressions in econometrics. Journal of econometrics 2.2 (1974): 111-120.
• Gürbüz, O. A. ve Akıncı, S., Bireysel Emeklilik Sistemi ve Sermaye Piyasalarında Beklenen Etkiler, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Yıl:2003, Sayı :I, Cilt: XVIII, 205-228
• Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). Hazine ve Maliye Bakanlığı. Hazine ve Maliye Bakanlığı: https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri, Erişim Tarihi:12.06.2023
• Impavido, G., Musalem, A.R., & Tressel, T. (2003). The Impact of Contractual Savings Institutions on Securities Markets. World Bank Policy Research Working Paper Series,1-32.
• ILO, Facts on Social Security, ILO, Geneva 22,Switzerland,1-2. http://www.ilo.org/public/english/protection/socsec/pol/campagne/files/factsheet.pdf, Erişim Tarihi:3.01.2022
• investing.com. (2023). investing.com. investing.com: https://www.investing.com/indices/ise-100-historical-data, Erişim Tarihi:21.02.2022
• Karagöl, E. T. ve Özcan,B.(2014). Sürdürülebilir Büyüme için Tasarruf. Seta,1-28. https://file.setav.org/Files/Pdf/20140508140738_surdurulebilir-buyume-icin-tasarruf-pdf.pdf
• Korkmaz, E. (2007) Sosyal Güvenlikte Yeni Yaklaşım: Bireysel Emeklilik. İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No:2006-21,1-304 İstanbul
• Korkmaz, T. ve Uygurtürk, H. Türk Emeklilik Fonlarının Performans Ölçümünde Regresyon Analizinin Kullanılması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 3.5 (2012). 37-52.
• Meng, C., & Pfau, W. D. (2010). The role of pension funds in capital market development (pp. 10-17). Tokyo, Japan: GRIPS Policy Research Center.
• Miloş, L. R., & Corduneanu, C. (2011). Diversity of the pension systems in the European Union countries. Scientific Annals of the Alexandru Ioan Cuza University of Iasi, Economic sciences section, 58, 145-155.
• Musawa, N., & Mwaanga, C. (2017). The Impact of Pension Funds’ Investments on the Capital Market—The Case of Lusaka Securities Exchange. American Journal of Industrial and Business Management, 7(10), 1120-1127.
• OECD (2017), Pension Markets in Focus,1-167,Erişim Tarihi:1.03.2022 https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/pension_glance-2017
• Oktayer, N. ve Oktayer, A.(2015). Özel Emeklilik Fonlarının Finansal Piyasaların Gelişimine Etkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9,2 (2015). 55-80.
• ORAN, S. S. (2017). Türkiye’de Emeklilik Sisteminin Finansallaşma Çerçevesinde Analizi: Bireysel Emeklilik Sistemi. Mülkiye Dergisi, 41(3), 49-81.
• Önder, F., & Karabulut, T. (2017). Bireysel emeklilik sisteminin finansal derinleşmeye etkisinin ekonometrik analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 237-256.
• Rijckeghem, C. V. ve Üçer, M. (2008). Türkiye’de Özel Tasarruf Oranının Gelişimi ve Belirleyicileri: Ekonomi Politikaları Açısından Bir Değerlendirme. Ekonomik Araştırma Forumu Araştırma Notu, 1-92.
• Türker, H. (2011). Bireysel emeklilik yatırım fonlarının sermaye piyasalarına etkileri / Pension mutual fund's are impacts on capital market (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul,1-93.
• Thomas, A., & Spataro, L. (2016). The effects of pension funds on markets performance: A review. Journal of Economic Surveys, 30(1), 1-33.
• SPK,2013, Emeklilik Yatırım Fonlarının Kuruluş ve Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik,13/3/2013 tarihli ve 28586 sayılı Resmi Gazete https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=17200&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi:21.10.2022
• SPK,2018, Yatırım Fonu Rehberi,1-72. https://spk.gov.tr/data, Erişim Tarihi:21.11.2022
• Şahin, S. , Özdemir, Z. A. & Önal, Y. B. (2018). TÜRKİYE’DE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN SERMAYE PİYASASININ GELİŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ . Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 33 (2) , 517-541
• Uyar, H.İ.(2012) Bireysel Emeklilik Sistemi ile Ekonomik Göstergeler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mali Çözüm Dergisi/Financial Analysis 110,1-25.
• Vittas, D. (1995). Sequencing Social Security, Pension, and Insurance Reform, Policy Research Working Paper Series 1551,1-28. The World Bank.
• WORLD BANK, (1994). Averting the old age crisis: Policies to protect the old and promote growth. A World Bank Policy Research Report, 1-402 Erişim Tarihi:21.03.2023 http://documents1.worldbank.org/curated/en/973571468174557899/pdf/multi-page.pdf
• Yermo, J. (2002). Revised taxonomy for pension plans, pension funds and pension entities. Organisation for Economic Cooperation and Development,1-20. https://www.oecd.org/daf/fin/private-pensions/2488707.pdf