EXAMINING THE PROTECTION OF THE RIGHT TO LIFE WITHIN THE SCOPE OF DISASTER MANAGEMENT

Yıl 2024, Sayı: 69, 9 - 15, 30.12.2024

Rumeysa Ayşe Güden

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1442706

Öz

Disaster management refers to the process before, during and after a disaster. This process requires collective actions within the scope of protecting the right to life. In the event of danger or disaster conditions that threaten the existence of individuals and societies, states cannot act contrary to their obligations within the scope of the right to life. States are obliged to establish a legal and administrative framework in the pre-disaster period and to build a fair legal system in order to protect the right to life of their citizens. During and after a disaster, states should combat disasters by targeting the least damage by resorting to effective and rapid intervention services. The administration will both increase the manageability of disasters and prevent dangerous events from turning into disasters with the actions it is obliged to take within the scope of the right to life. In this article, the necessary steps that states should take in the pre-disaster period in order to prevent violations of the right to life and the strengthening of measures to protect the right to life during and after a disaster are discussed in the case law and literature. The study argues that every effective step that states will take in disaster management focusing on the right to life will help minimize losses.

Anahtar Kelimeler

Right To Life, Positive Obligation, Right To Life İn Disasters, Responsibility

YAŞAM HAKKININ KORUNMASININ AFET YÖNETİMİ KAPSAMINDA İNCELENMESİ

Öz

Afet yönetimi; afet öncesindeki, afet sırasındaki ve afet sonrasındaki süreci ifade etmektedir. Bu süreç yaşam hakkının korunması kapsamında kolektif eylemleri gerektirmektedir. Birey ve toplum varlığını tehdit eden tehlike veya afet koşullarında devletler yaşam hakkı kapsamındaki yükümlülüklerine aykırı davranamazlar. Devletler, yaşam hakkının korunması amacıyla afet öncesi dönemde yasal ve idari çerçeveyi oluşturarak adil hukuk sistemini inşa etmekle yükümlüdürler. Afet sırasında ve sonrasında ise devletler etkili ve hızlı müdahale hizmetlerine başvurarak en az zararı hedefleyerek afetlerle mücadele etmelidirler. İdare, yaşam hakkı kapsamında yükümlü olduğu eylemlerle hem afetlerin yönetilebilirliğini arttıracak hem de tehlikeli olayların afete dönüşmesini önleyecektir. Bu makalede, devletlerin yaşam hakkı ihlalini önlemek amacıyla afet öncesi dönemde gerekli adımları atması, afet sırasında ve sonrasında yaşam hakkının korunmasına yönelik tedbirlerin kuvvetlendirilmesi içtihat ve literatür ışığında tartışılmaktadır. Çalışma, devletlerin yaşam hakkı odağında afet yönetiminde atacağı her etkili adımın kayıpları minimize etmeye yardımcı olacağını ileri sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi, Yaşam Hakkı, Pozitif Yükümlülük, Afetlerde Yaşam Hakkı, Sorumluluk

Kaynakça

• Abatay, B. (2024). 6 soruda 6 Şubat depremleri. BBC News Türkçe. Erişim adresi https://www.bbc.com/turkce/articles/cnen1eep0e1o#:~:text=İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya 2,213 kişinin de yaralandığını söyledi.
• Afet ve Acil Durum Eğitim Merkezi. (t.y.). İnsan Kaynaklı Afetler. AFAD. Erişim adresi https://www.afad.gov.tr/afadem/insan-kaynakli-afetler
• Akbulut, B. (2023). Deprem Nedeniyle Meydana Gelen Ölüm ve Yaralanmalara Ait Ceza Hukuku Sorunlarına İlişkin Bazı Tespitler. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 31(2), 569–628. https://doi.org/10.15337/suhfd.1278441
• Albayrak, G. (2020). Afetten Etkilenen Devletin İnsani Yardımlara Keyfi Olarak Rıza Göstermemesi Sorunu: Uluslararası Hukuk Açısından Myanmar Nargiz Kasırgası Örneği. TBB Dergisi, 146, 55–76.
• Altun, F. (2018). Afetlerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Türkiye Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme. Turkish Journal of Social Work, 2(1), 1–5.
• Aybay, R. (2006). Açıklamalı İnsan Hakları Evrensel Bildirisi. Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Bayra, A. E. (2021). Ulusal ve Uluslararası Yargı Kararları Işığında Deprem Hukuku Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. In A. Nuhoğlu & F. İ. Gönenç (Eds.), Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Işığında Yaşam Hakkı ve Deprem (pp. 67–88). Medipol Üniversitesi Yayınları. https://doi.org/ISBN: 978-605-4797-40-0
• Boyacı Gümüşsoy, T. Ö. (2023). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Koruma Sisteminde Tehlikeli Faaliyetler ve Doğal Afetler Karşısında Devletin Yaşam Hakkı Bağlamında Pozitif Yükümlülükleri. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 29(1), 205–244. https://doi.org/10.33433/maruhad.1290810
• Bucaktepe, A. (2013). Depremden Dolayı İdarenin Sorumluluğu. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17–18(26-27-28–29), 93–122.
• Budayeva and Others v. Russia, App nos. 15339/02, 21166/02, 20058/02, 11673/02 and 15343/02 (ECHR, 20 March 2008), para 132, 133.
• Çakan, S. (2023). İklim Değişikliği ve Yaşam Hakkı: Urgenda Vakfı v. Hollanda Hükümeti Davası. MHFD, 1(1), 19–44.
• Çama, T. ve Turan, M. (2023). Afet Yönetiminde Yeni Bir Model: Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeli. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 2(4), 238–261.
• Canbulat, Ş. (2023). Doğal Afetler ve Olağanüstü Durumlarda Görülen Salgın Hastalıkların Yayılımı. Tarsus Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 47–64.
• Cankurt, E. (2021). Ulusal ve Uluslararası Yargı Kararları Işığında Deprem Hukuku Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. In A. Nuhoğlu & F. İ. Gönenç (Eds.), Afet Ceza Hukukunun Sınırlarının Tespitine İlişkin Değerlendirmeler (pp. 131–140). Medipol Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, İ. H., Usta, G., Yılmaz, G. ve Yakupoğlu, M. (2020). Türkiye’de Yaşanan Teknolojik Afetler (2000-2020) Üzerine Bir Değerlendirme. AÇÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 49–57. https://doi.org/https://doi.org/10.22466/acusbd.776580
• Çilingir Azimli, G. (2019). İdarenin Sorumluluğu İlkesi Kapsamında Afetlerin Değerlendirilmesi. Van YYÜ İİBF Dergisi, 4(8), 167–193.
• Düger, Y. ve Yaman, M. (2022). Doğal Afetler Bağlamında Kadına Yönelik Cinsiyet Temelli İnsan Hakları İhlalleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (KMUSEKAD), 24(43), 931–952.
• Duvan Özkan, A. (2018). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Maddesi Çerçevesinde Yaşam Hakkının Korunmasında Devletin Yükümlülüğü. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 24(2), 660–681.
• DSÖ. (2017) Pandemic influenza risk management: a WHO guide to inform and harmonize national and international pandemic preparedness and response. https://iris.who.int/handle/10665/259893
• IPCC. (2007). AR4 Climate Change 2007: Impacts, Adaptation, and Vulnerability Erişim adresi https://www.ipcc.ch/report/ar4/wg2/
• Karaağaç, H. (2023). Hastane Afet Yönetim Sürecinde Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulamaları: Kahramanmaraş Depremleri Üzerine Bir Değerlendirme. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 1154–1166.
• L.C.B. v. the United Kingdom, App nos. 23413/94 (ECHR, 09 June 1998) para 36
• Öneryıldız v. Turkey [GC], App nos. 48939/99 (ECHR, 30 November 2004) para 108-110.
• Özel and Others v. Turkey, App nos. 14350/05, 15245/05 and 16051/05 (ECHR, 17 November 2015) para 191-200.
• Şahan, C. ve Kaya, İ. (2021). Türkiye Afet Bilgi Bankası (TABB) ile EM-DAT Veri Tabanlarının Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4(3), 679–695.
• Şahin, Ş. (2019). Türkiye’de Afet Yönetimi ve 2023 Hedefleri. Türkiye Deprem Araştırma Dergisi, 1(2), 180–198.
• Şahin, Ü. (2010). Macaristan’da çevre felaketi geliyorum dedi. Yeşil Gazete. Erişim adresi https://yesilgazete.org/macaristanda-cevre-felaketi-geliyorum-dedi/
• Salihpaşaoğlu, Y. (2022). Anayasa’nın 90. Maddesinin 5. Fıkrası ve Türk Yargı Uygulamasındaki Görünümü. Anayasa Yargısı, 39(1), 339–352.
• Şatıroğlu Yaşar, P. (2023). Doğal Afetlerde Hak Sahipliği Kavramının Danıştay Kararları Işığında Açıklanması ve İdarenin Kusur Sorumluluğu Açısından Kavramın Değerlendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, 81(Özel Sayı), 1–19. https://doi.org/10.30915/abd.1380954.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (t.y.). Afet Türleri. https://www.afad.gov.tr/afet-turleri
• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Planlama ve Risk Azaltma Daire Başkanlığı. (2013). Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP).Erişim adresi https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/TAMP.pdf
• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.(2013). 23.09.2011 Tarih ve 47262272-010.06.02 Sayılı Yer Seçim Genelgesi
• T.C. Resmi Gazete, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetlerini Koruma Sözleşmesi). (1954). Erişim adresi https://www.yargitay.gov.tr/documents/AIHM.pdf
• The State of the Netherlands v. Urgenda, para. 5.2.2.
• Topel, C. (2012). Yaşam Hakkı. TBB Dergisi, 103, 137–168.
• TRT HABER. (2021). 28 yıllık unutulmayan acı “Hekimbaşı.” Erişim adresi https://www.trthaber.com/haber/turkiye/28-yillik-unutulmayan-aci-hekimbasi-576369.html
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2003). Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Dışişleri Komisyonu Raporu (1/589). Erişim adresi https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/tutanak/tbmm/d22/c016/tbmm22016089ss0150.pdf
• UN News. (2008). “Response to cyclone in Myanmar ‘unacceptably slow’ – Ban Ki-moon”, Erişim adresi https://news.un.org/en/story/2008/05/259002-responsecyclone-myanmar-unacceptably-slow-ban-ki-moon, Erişim Tarihi: 11.12.2019
• Yurtcanlı Duymaz, S. ve Kahveci, M. (2023). Olası İstanbul Depremini Beklerken Hazırlıklı Toplum Hedefinin Neresindeyiz?: 2023 Maraş ve Hatay Depremlerinin Ardından. Ankara Barosu Dergisi, 81(Deprem Özel Sayı), 1–29. https://doi.org/10.30915/Abd.1279964
• Zenginkuzucu, D. M. (2021). COVID-19 (Koronavirüs) Salgını ve Yaşam Hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 12(45), 327–354.
• Zolala, F. (2011). Evaluation of the usefulness of maternal mortality ratio for monitoring long-term effects of a disaster: case study on the Bam earthquake. Eastern MediterraneanHealth Journal, 17(12), 976–980.
• 13/6/1958 tarih ve 9931 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu.
• 25/5/1959 tarih ve 10213 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7269 numaralı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun.
• 11/8/1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2872 numaralı Çevre Kanunu.
• 9/5/1985 tarih ve 18749 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3194 sayılı İmar Kanunu.
• 31/5/2012 tarih ve 28309 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun.