ETİK İKLİM VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİDE MODERN AHİLİĞİN ARACILIK ROLÜ: BAYBURT ESNAF VE SANATKARLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 69, 153 - 161, 30.12.2024

Fetullah Battal , Oktay Yıldız

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1505864

Öz

Bu çalışmanın amacı, etik iklim ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide modern ahilik algısının rolünü belirlemektir. Çalışmanın teori bölümünde, etik iklim, örgütsel vatandaşlık davranışı ve modern ahilik kavramsal olarak açıklanmıştır. Alan yazında bu üç değişkenle ilgili yapılan ampirik çalışmalar incelenmiş ve bu doğrultuda araştırma modeli oluşturularak hipotezler geliştirilmiştir. Hipotezlerin analiz edilebilmesi amacıyla anket tekniğiyle Bayburt ilinde faaliyet gösteren esnaf ve sanatkarlık mesleği çalışanlarından 491 adet veri alınmış ve SPSS ve AMOS programları vasıtasıyla analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlarda tüm değişkenlerin birbirlerini pozitif yönde etkilediği, modern ahilik algısının, etik iklim ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasında kısmi aracılık etkisinin bulunduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yönetim ve Organizasyon, Etik İklim, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Modern Ahilik, Yapısal Eşitlik Modellemesi

Etik Beyan

BU ÇALIŞMADA HERHANGİ BİR ETİK KURAL İHLALİ BULUNMAMAKTADIR.

Teşekkür

EMEĞİ, KATKISI VE DUASI BULUNAN HER KİŞİ VE KURUMA TEŞEKKÜR EDERİZ.

THE MEDIATION ROLE OF MODERN AKHISM IN THE RELATIONSHIP BETWEEN ETHICAL CLIMATE AND ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR: THE EXAMPLE OF BAYBURT TRADESMEN AND CRAFTSMEN

Öz

The akhism of this study is to determine the role of modern akhism in the relationship between ethical climate and organizational citizenship behavior. In the theoretical section of the study, the concepts of ethical climate, organizational citizenship behavior and modern akhism are explained conceptually. Empirical studies related to these three variables in the literature were examined and based on this, a research model was developed and hypotheses were formulated. To analyze the hypotheses, data were collected from 491 tradesmen and craftsmen working in Bayburt province using a survey technique. The analyses were conducted using SPPS and AMOS programs. The results revealed that all variables positively influenced each other and that there were significant relationship between them. Additionally, it was found that modern akhism has a partial mediating effect between ethical climate and organizational citizenship behavior.

Anahtar Kelimeler

organizational citizenship behavior, Ethical Climate, Modern Akhism, Stuctural Equation Modelnig

Kaynakça

• Acar, A. Z. (2006). “Örgütsel Yurttaşlık Davranışı: Kavramsal Gelişimi ile Kişisel ve Örgütsel Etkileri”. Doğuş Üniversitesi Dergisi 7(1):1-14.
• Akbaş, T. T. (2010). “Örgütsel etik iklimin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Mobilya sanayi büyük ölçekli işletmelerinde görgül bir araştırma”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 2010(2):121-37.
• Akkaya, E. (2021). “Algılanan Etiksel İklim ile İşgören Performansı Arasındaki İlişkide Örgütsel Sessizliğin Aracılık Rolü: Uygulamalı Bir Çalışma”. Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Ala, Ş. (2010). “Personeli Güçlendirmenin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisinde Etiksel Davranışın Rolü”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi.
• Albayrak, A. ve Kırova, S. (2020). Sosyal mübadele teorisi kapsamında sosyal taşıma kapasitesi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 91-100. DOI: 10.37847/tdtad.726750
• Amine, M. E. A. (2020). “Ethical climate and organizational citizenship behaviors: the mediating role of organizational trust”. European Journal of Business and Management 12(3):33-41.
• Asker, N. (2016). “Azerbaycan ve Anadolu’da Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Bir Teşkilat Olarak Ahilik”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 4(9):192-99.
• Aydoğan, E, ve Delibaş, M. B. (2017). “Ahilik Kurumu ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı/Ahkısm Organızatıon and Organızatınal Cıtızenshıp Behavıor”. Third Sector Social Economic Review 52(1):1.
• Aykut, A. S. (2000). Ebu Abdullah Muhammed İbn Battuta Tanci İbn Battuta Seyahatnamesi I. C. 1. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). “The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations”. Journal of Personality and Social Psychology 51(6):1173-82. doi: 10.1037/0022-3514.51.6.1173.
• Bateman, T. S., ve Organ, D. W. 1983. Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship.” Academy of Management Journal, 26: 587–595.
• Baş, G. (2017). “Türkiye’de Bir Şehrin Büyükşehir Olabilme Kriterlerinin İkili Lojistik Regresyon İle Analizi”. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi.
• Battal, F., ve Durmuş, İ. (2017). “Modern Ahilik Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi (63):71-84.
• Biçer, M. (2005). “Satış Elemanlarının İş Tatmini, Örgüt Bağlılığı ve İşten Ayrılma Niyetinin Etik İklim ile İlişkisi:Sigorta ve İlaç Sektörlerinde Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi.
• Bies, R. J. (1989). “Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome”.
• Bilgen, A. (2014). “Çalışanların Etik Liderlik ve Etik İklim Algılamalarının Örgütsel Bağlılıklarına Etkisi:Özel ve Kamu Sektöründe Karşılaştırmalı Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi.
• Bozlağan, R. (2008). “Örgütsel yurttaşlık davranışı ve belediyelerde yönetim sorunu”. içinde Journal of Social Policy Conferences. Istanbul University.
• Buluş, M. (2019). “Bankacılık Sektöründe Etik İklim ve Örgütsel Güvenin Whıstleblowıng (Bilgi İfşası) Üzerine Etkisi”. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray Üniversitesi.
• Ceylan, K. (2013). Ahilik Türk-İslam Medeniyetinde Dünyevi ve Uhrevi Sistem. 1.Baskı. Ankara: T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kültür Yayınları.
• Ceylan Ş, E., Baş, Ş., ve Öğüldü, E. (2021). Günümüz İşletmelerinde Ahilik Uygulamaları Ve Örgütsel Erdemlilik. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 8(78), 3336–3347. https://doi.org/10.26450/jshsr.2850
• Cullen, J. B., Victor, B. ve Stephens C. (1989). “An ethical weather report: Assessing the organization’s ethical climate”. Organizational dynamics 18(2):50-62.
• Çavuş, M. F., & Develi, A. (2015). Etik iklim ve örgütsel vatandaşlık davranışı. İçinde H. Karadal (Ed.), 14. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 679-682). Aksaray Üniversitesi.
• Çavuş, M. F., ve Develi, A. (2017). Ethical climate and organizational citizenship behaviour. International Journal of Human Resource Studies, 7(1), 38-51. https://doi.org/10.5296/ijhrs.v7i1.10561 BBB)
• Çiçek, B. (2016). “Değer Merkezli Liderliğin Etik İklim ve Çalışan Sesi Üzerindeki Etkisi”.Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, İnönü Üniversitesi.
• Demir, S. (2019). “Etik İklim ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: İş Doyumunun Aracı Rolü”. Kastamonu Eğitim Dergisi 27(5):1991-2000. doi: 10.24106/kefdergi.3201.
• Deshpande, S. P. (1996). “The impact of ethical climate types on facets of job satisfaction: An empirical investigation”. Journal of Business Ethics 15:655-60.
• Dickson, M. W.,Smith,D.B., Grojean,M.W. ve Ehrhart, M. (2001). “An organizational climate regarding ethics: The outcome of leader values and the practices that reflect them”. The leadership quarterly 12(2):197-217.
• Doğan, K.C. (2015). “Ahilik Teşkilatı, Ombudsman ve Etik İlişkisi”. Global Journal of Economics and Business Studies 4(7):28-36.
• Elçi, M, ve Alpkan, L. (2006). “Etik iklimin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 24(1):141-70.
• Gliem, J. A. ve Gliem, R. R. (2003). Calculating, interpreting, and reporting Cronbach’s alpha reliability coefficient for Likert-type scales. Midwest Research-to-Practice Conference in Adult, Continuing, and Community Education. https://hdl.handle.net/1805/344 adresinden edinilmiştir.
• Göğerçin, U. (2015). “Bireyin Etik Yaklaşımı ile Kurumsal Değerlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Görev Performansı Üzerindeki Etkisi:Adana İlindeki Banka Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”. Doktora Tezi, Çağ Üniversitesi, Çağ Üniversitesi.
• Güngör, D. (2016). “Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu”. Türk psikoloji yazıları 19(38):104-12.
• Haır, J. F., Bush,R.P. ve Ortınau, D.J. (2003). Marketıng Research Within a Changing Informatıon Environment. The McGraw-Hill Companies Inc.
• Kaplan, İ. (2011). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İş Tatmini İlişkisi:Konya Emniyet Teşkilatı Üzerinde Bir Uygulama”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi.
• Kayahan, C. (2008). “İşletmelerde bir avantaj unsuru olarak kur korelasyonlarının kullanımı”.Yönetim ve Ekonomi Dergisi 15(1):75-84.
• Kaynak, İ. (2021). “Malazgirt Esnaf Dayanışma Organizasyonunun Modern Ahilik Değerleri ile İlişkisi”. Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi 2(1):1-19.
• Kelley, H. H., & Thibaut, J. W. (1985). Self-interest, science, and cynicism. Journal of Social and Clinical Psychology, 3(1), 26-32. https://doi.org/10.1521/jscp.1985.3.1.26
• Khohkar, M. S., Cheng ,K.,Ayoub,M., ve Eric, L.M. (2019). “Multi-dimension projection for non-linear data via spearman correlation analysis (MD-SCA)”. Ss. 14-18 içinde 2019 8th International Conference on Information and Communication Technologies (ICICT). IEEE.
• Küçüközkan,Y.(2015).Liderlik ve Motivasyon Teorileri: Kuramsal Bir Çerçeve.Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 85-116.
• Lee, S. H. N. ve Ha-brookshirej.J. (2018). “The Effect of Ethical Climate and Employees’ Organizational Citizenship Behavior on U.S. Fashion Retail Organizations’ Sustainability Performance”. Corporate Social Responsibility and Environmental Management 25(5):939-47. doi: 10.1002/csr.1510.
• Lungu, C. I., Caranjz, C. ve Dascalu, C. (2011). “Research on corporate social responsibility reporting”. Amfiteatru Economic Journal 13(29):117-31.
• Manav, R.. (2019). “Ahilikten Günümüze Türkiye’de Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarında Zorunlu Üyelik: Konya Eczacılar Odası Örneği”. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray Üniversitesi.
• Muler Gonzalez, V., Coromina, L., ve Gali, N. (2018). Overtourism: residents’ perceptions of tourism impact as an indicator of resident social carrying capacity-case study of a spanish heritage town. Tourism review, 73(3), 277-296. https://doi.org/10.1108/TR-08- 2017-0138
• Organ, D. W. (2014). “Organizational citizenship behavior: It’s construct clean-up time”. Ss. 85-97 içinde Organizational citizenship behavior and contextual performance. Psychology Press.
• Özarallı, N. (2015). “The impact of social power bases on perceived trust: Do Turkish managers still follow the Akhi order?” International Journal of Social Sciences and Education Research 1(1):64-87.
• Özdevecioğlu, M. (2003). “Örgütsel vatandaşlık davranışı ile üniversite öğrencilerinin bazı demografik özellikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (20).
• Parmaksızoğlu, İ. (1971). İbn Batuta Seyahatnamesinden Seçmeler. 1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Podsakoff, P. M., Mackenzie, S.B., Paine, J. B. ve Bachrach, D.G. (2000). “Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research”. Journal of Management 26(3):513-63. doi: 10.1177/014920630002600307.
• Rahmawati, A. (2018). “Effect of competence on organizational citizenship behavior and performance management: The impact on organizational effectiveness”. Available at SSRN 3187630.
• Schwepker, C. H. (2001). “Ethical climate’s relationship to job satisfaction, organizational commitment, and turnover intention in the salesforce”. Journal of business research 54(1):39-52.
• Suzan, S. (2021). “Kobi’lerde ahilik kültürü ve yönetsel etik üzerine bir araştırma:Safranbolu örneği.” Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Karabük Üniversitesi.
• Süne, D. (2018). “Anadolu Selçuklularında Ahilik Teşkilatının Şehir Yönetimine Katkısı ve Günümüze Yansımaları”. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray Üniversitesi.
• Smith, C. A., Organ, D. W., ve Near, J. P. 1983. Organizational citizenship behavior: Its nature and antecedents. Journal of Applied Psychology, 68: 655–663.
• Şahin, B, ve Dündar, T. (2011). “Sağlık Sektöründe Etik İklim ve Yıldırma (Mobbıng) Dvaranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 66(1):129-59. doi: 10.1501/SBFder_0000002198.
• Topal, M., Eyduran, E., Yağanoğlu, A.M., Sönmez, A. ve Keskin, S. (2010). “Çoklu doğrusal bağlantı durumunda ridge ve temel bileşenler regresyon analiz yöntemlerinin kullanımı”. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 41(1):53-57.
• Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu. 2023. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu.
• Uçma, İ. (2011.) Bir Sosyal Siyaset Kurumu Olarak Ahilik. 1. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ulbegi, İ. D. (2019). “Yönetici Dürüstlüğünün Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisinde Yöneticiye Duyulan Güvenin Rolü”. Business and Economics Research Journal 10(3):709-22.
• Victor, B., ve Cullen, J.B. (1988). “The organizational bases of ethical work climates”. Administrative science quarterly 101-25.
• Web Sitesi 1. (2023). “Etik arastirma, erişim tarihi 26.06.2023 https://etikarastirma.com/”.
• Williams, L. J., ve Andderson, S.E. (1991). “Job Satisfaction and Organizational Commitment as Predictors of Organizational Citizenship and In-Role Behaviors”. Journal of Management 17(3):601-17. doi: 10.1177/014920639101700305.
• Yeşil, S., Yüksel, M. ve Ceylan, S. (2017). “Etik İklim Algısı ve Bireysel Sonuçlar Üzerine Etkileri”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (51):19-38.
• Yılmaz, A. T., ve Yıldırım, A. (2019). “Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Etik İklim Algısı”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18(69):162-76.
• Yılmaz, T. (2022). “Z Kuşağının Toplumsal Cinsiyet Algılarının Bireysel Kariyer Planlaması Üzerine Etkisi”. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, İnönü Üniversitesi.