THE MEDİATİNG EFFECT OF FOMO ON THE RELATİONSHİP BETWEEN SOCİAL MEDİA ADDİCTİON AND PURCHASİNG BEHAVİOR: A RESEARCH ON GENERATİON Z

Yıl 2024, Sayı: 69, 137 - 144, 30.12.2024

Öznur Aktaş , Oğuz Yavuzyılmaz

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1507729

Öz

Bu çalışmada sosyal medyayı yaygın kullandığı bilinen Z kuşağının sosyal medya bağımlılığı ile satın alma davranışı arasındaki ilişkide gelişmeleri kaçırma korkusunun (FOMO) aracılık etkisi incelenmiştir. Anket yöntemi kullanılarak 427 kişiden (Z Kuşağı) elde edilen veriler üç aşamalı çoklu regresyon analizi yöntemi kullanılarak SPSS PROCESS Makro eklentisi ile test edilmiştir. İlk aşamada bağımsız değişkenlerin (sanal tolerans ve sanal iletişim) ara değişken (FOMO) üzerindeki etkisine, ikinci aşamada, bağımsız değişkenlerin (sanal tolerans ve sanal iletişim) bağımlı değişken (satın alma davranışı) ile ilişkisine ve üçüncü aşamada ise bağımsız değişkenler (sanal tolerans ve sanal iletişim) ile ara değişkenin (FOMO) birlikte analize tabi tutularak bağımlı değişken üzerindeki etkisine bakılmıştır. Araştırma için geliştirilen model test edilmiş ve elde edilen bulgular ile geliştirilen toplam 8 hipotez doğrulanmıştır.
Elde edilen verilere göre; FOMO’nun satın alma davranışı üzerinde, sanal toleransın satın alma davranışı ve FOMO üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu; sanal iletişimin satın alma davranışı üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu; sanal tolerans ile satın alma davranışı ve sanal iletişim ile satın alma davranışı arasındaki ilişkide FOMO’nun aracı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

FOMO, Sosyal Medya Bağımlılığı, Z Kuşağı, Satın Alma Davranışı

SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞI İLE SATIN ALMA DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİDE FOMO’NUN ARACILIK ETKİSİ: Z KUŞAĞI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Öz

Bu çalışmada sosyal medyayı yaygın kullandığı bilinen Z kuşağının sosyal medya bağımlılığı ile satın alma davranışı arasındaki ilişkide gelişmeleri kaçırma korkusunun (FOMO) aracılık etkisi incelenmiştir. Anket yöntemi kullanılarak 427 kişiden (Z Kuşağı) elde edilen veriler üç aşamalı çoklu regresyon analizi yöntemi kullanılarak SPSS PROCESS Makro eklentisi ile test edilmiştir. İlk aşamada bağımsız değişkenlerin (sanal tolerans ve sanal iletişim) ara değişken (FOMO) üzerindeki etkisine, ikinci aşamada, bağımsız değişkenlerin (sanal tolerans ve sanal iletişim) bağımlı değişken (satın alma davranışı) ile ilişkisine ve üçüncü aşamada ise bağımsız değişkenler (sanal tolerans ve sanal iletişim) ile ara değişkenin (FOMO) birlikte analize tabi tutularak bağımlı değişken üzerindeki etkisine bakılmıştır. Araştırma için geliştirilen model test edilmiş ve elde edilen bulgular ile geliştirilen toplam 8 hipotez doğrulanmıştır.
Elde edilen verilere göre; FOMO’nun satın alma davranışı üzerinde, sanal toleransın satın alma davranışı ve FOMO üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu; sanal iletişimin satın alma davranışı üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu; sanal tolerans ile satın alma davranışı ve sanal iletişim ile satın alma davranışı arasındaki ilişkide FOMO’nun aracı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

FOMO, Sosyal Medya Bağımlılığı, Z Kuşağı, Satın Alma Davranışı

Kaynakça

• Abel, J. P., Buff, C. L., ve Burr, S. A. (2016). Social media and the fear of missing out: Scale development and assessment. Journal Of Business & Economics Research, 14(1), 33–44.
• Aichner, T., Grünfelder, M., Maurer, O., ve Jegeni, D. (2021). Twenty-Five years of social media: A review of social media applications and definitions from 1994 to 2019. Cyberpsychology, Behavior, And Social Networking, 24(4), 215-222.
• Akdemir, A., Konakay, G., Demirkaya, H., Noyan, A., Demir, B., Ağ, C., … Balcı, O. (2013). Y kuşağının kariyer algısı, kariyer değişimi ve liderlik tarzı beklentilerinin araştırılması. Muğla Sıtkı Koçman University Faculty Of Economics And Administrative Sciences Journal Of Economics And Management Research, 2(2), 11-42.
• Ameen, N., ve Anand, A. (2020). Generation Z in the united arab emirates: a smart-tech-driven igeneration. In the new generation Z in Asia: Dynamics, Differences, Digitalisation (Pp. 181-192). Emerald Publishing Limited. Andreassen, CS, ve Pallesen, S. (2014). Social network site addiction-an overview. Current Pharmaceutical Design, 20, 4053–4061.
• Arıbaş, A. N. ve Özşahin, F. (2022). İş yaşamında yalnızlığın sosyal medya bağımlılığına etkisinin incelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1), 37-46.
• Arıcılık, H. (2023). Sosyal karşılaştırma ve kaçırma korkusunun kompulsif satın alma davranışları üzerindeki etkisi: Sosyal medya bağımlılığı ve materyalizmin aracılık rolü (Master Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal Of Personality And Social Psychology, 51(6), 1173.
• Bassiouni, D. H., ve Hackley, C. (2014). 'Generation z'children's adaptation to digital consumer culture: A critical literature review. Journal Of Customer Behaviour, 13(2), 113-133.
• Bekman, M. (2022). Hedef kitlenin gözetim farkındalığının tüketicilerin satın alma davranışlarına etkisinde fomo'nun aracılık rolü ve cinsiyetin düzenleyici etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (2), 551-580.
• Blackwell, D., Leaman, C., Tramposch, R., Osborne, C., ve Liss, M. (2017). Extraversion, neuroticism, attachment style and fear of missing out as predictors of social media use and addiction. Personality And Individual Differences, 116, 69-72.
• Chen, Z., ve Chan, M. (2017). Motivations for social media use and impact on political participation in China: A cognitive and communication mediation approach. Cyberpsychology, Behavior, And Social Networking, 20(2), 83–90.
• Classen, B., Wood, J. K., ve Davies, P. (2020). Social network sites, fear of missing out, and psychosocial correlates. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 14(3).
• Çelik, I. K., Eru, O., ve Cop, R. (2019). The effects of consumers’ FoMo tendencies on impulse buying and the effects of impulse buying on post-purchase regret: An investigation on retail stores. Brain. Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience, 10(3), 124-138.
• Çetin, C. ve Karalar, S. (2016). X, Y ve Z kuşağı öğrencilerinin çok yönlü ve sınırsız kariyer algıları üzerine bir araştırma. Journal Of Administrative Sciences. 14(28), 157-197.
• Çetinkaya, F. Ö., ve Şahbaz, R. P. (2019). Sosyal medyada gelişmeleri kaçırma korkusunun kişinin tatil satın alma niyetine etkisi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 383-402.
• Çopuroğlu, F. (2021). Tüketicilerin sosyal medya kullanımı, fomo ve hedonik tüketim arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 17(37), 4298-4326.
• Dawson, S., ve Kim, M. (2009). External and internal trigger cues of impulse buying online. Direct Marketing: An International Journal, 3(1), 20-34
• Demir, A., ve Cetin, A. (2021). Digital media in sports organizations: the mediator role of social media addiction in FoMO and compulsive online shopping. Journal of Educational Issues, 7(2), 252-274.
• Dinç, A. (2021). Spor bilimleri öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ve sağlıklı beslenme tutumlarının incelenmesi (Iğdır ili örneği). Igdir University Journal Of Social Sciences, (1).
• Enrique, E. (2010). Addiction to new technologies and to online social networking in young people: A new challenge. Adicciones, 22(2).
• Erciş, A., Deligoz, K., ve Mutlu, M. (2021). Öğrencilerin Fomo ve plansız satın alma davranışları üzerine bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(1), 219-243
• Farivar, S., ve Yuan, Y. (2017). Understanding consumers’ impulsive buying behavior in social commerce platforms.
• Fister-Gale, S. (2015). Forget millennials: Are you ready for generation Z. Chief Learning Officer, 14(7), 38-48.
• Franchina, V., Vanden Abeele, M., Van Rooij, A. J., Lo Coco, G., ve De Marez, L. (2018). fear of missing out as a predictor of problematic social media use and phubbing behavior among flemish adolescents. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 15(10), 2319.
• Goh, E., ve Lee, C. (2018). A workforce to be reckoned with: The emerging pivotal generation Z hospitality workforce. International Journal Of Hospitality Management, 73, 20-28.
• Gökler, M., Aydın, R., Ünal, E. ve Metintaş, S. (2016). Sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu ölçeğinin türkçe sürümünün geçerlilik ve güvenirliliğinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(1), 52-59.
• Griffiths, M. (2000). Internet addiction-time to be taken seriously? Addiction Research, 8(5), 413-418.
• Griffiths, M. D. (2012). Facebook addiction: Concerns, criticism, and recommendations a response to andreassen and colleagues. Psychological Reports, 110(2), 518-520.
• Güney, M. ve Turan, M. (2021). Psikolojik sözleşme ihlali ile örgütsel bağlılık arasında örgütsel güvenin aracılık rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1), 356-374.
• Hemantha, Y. (2020). Celebrity endorsement of luxury brands in purchasing pattern among generation Z customers. SSRN.
• Herman, D. (2012, Şubat 5)“The fear of missing out by dan herman.” Erişim Adresi: http://www.danherman.com/the-Fear-Of-Missing-Out-(FOMO)-Bydanherman. Html.
• Hussain, S., Raza, A., Haider, A., ve Ishaq, M. I. (2023). Fear of missing out and compulsive buying behavior: The moderating role of mindfulness. Journal of Retailing and Consumer Services, 75, 103512.
• İşcan, R. V., Kapusuz, N., Bazancır, S., Bayram, İ., ve Durukan, T. (2024). Sosyal medya fenomen bağlılığının tüketicilerin kaçırma korkusu (fomo) ve satın alma niyetlerine etkisi. Academıc Socıal Resources Journal, 7(42), 1219-1228.
• İşlek, M. S. (2012). Sosyal Medyanın Tüketici Davranışlarına Etkileri Türkiye'deki Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma (Master's Thesis). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kang, I., He, X. ve Shin, M. M. (2020). Chinese consumers’ herd consumption behavior related to korean luxury cosmetics: The mediating role of fear of missing out. Frontiers İn Psychology, 11, 121
• Kaur, K. (2020). Impact of the first phase of movement control order during the COVID-19 pandemic in Malaysia on purchasing behavior of Malaysian consumers Kamaljeet Kaur1*, Mageswari Kunasegaran2, Jaspal Singh3, Selvi Salome4, and Sukjeet Kaur Sandhu5. Horizon, 2, 131-144.
• Kavalci, K. (2015). Tüketici karar verme tarzları ve öğrenme stillerinin y ve z kuşakları açısından karşılaştırılması üzerine bir araştırma (Master Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kırık, M, A, Arslan, A, Çetinkaya, A. ve Gül, M. (2015). A quantitative research on the level of social media addiction among young people in Turkey. International Journal Of Science Culture And Sport (Intjscs), 3(3), 108-122.
• Kim, J., Lee, Y., ve Kim, M. L. (2020). Investigating ‘fear of missing out’(FOMO) as an extrinsic motive affecting sport event consumer’s behavioral intention and FOMO-driven consumption’s influence on intrinsic rewards, extrinsic rewards, and consumer satisfaction. Plos One, 15(12), E0243744.
• Kurtoğlu, E., ve Aydın, H. (2023). Sosyal medya bağımlılığının ve gelişmeleri kaçırma korkusunun tüketim davranışlarına etkisi üzerine bir araştırma. Journal Of Yaşar University/Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 18(72).
• Kuss, D., ve Griffiths, M. (2017). Social networking sites and addiction: ten lessons learned. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 14(3), 311.
• Malatyali, N. (2021). Algılanan kıtlığın anlık satın alma niyetine etkisinde kişiliğin düzenleyici rolü (Master Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Mohanan, M., ve Shekhar, S. K. (2021). A study on the mediating effect of FoMO on social media (instagram) induced travel addiction and risk taking travel behavioral intention in youth. Journal of content, community and communication, 14(7), 57-67.
• Nadaraja, R., ve Yazdanifard, R. (2013). Social Media Marketing: Advantages And Disadvantages. Center Of Southern New Hempshire University, 1-10.
• Noor, M. N. M., Sham, R., Jumain, A., Yusof, A., Ahmat, M. A. H., ve Kamaruzaman, I. F. (2017). Determinants of generation Z green purchase decision: A SEM-PLS approach. International Journal Of Advanced And Applied Sciences, 4 (11), 143–147.
• Oberst, U., Wegmann, E., Stodt, B., Brand, M., ve Chamarro, A. (2017). Negative consequences from heavy social networking in adolescents: The mediating role of fear of missing out. Journal Of Adolescence, 55, 51-60.
• Okutan, O. (2023). Kıtlık algısı ve fırsatları kaçırma korkusu (fomo)’nun onli̇ne anlık satın alma niyetine etkisinde kişilik özelliklerinin aracı rolü: Kuşaklar arası incelenmesi̇ (Master Tezi). Marmara Üniversitesi (Turkey).
• Pelek, A. Y. B. İ. K. E., ve Ağca, A. (2022). Sosyal medya kullanımı, gelişmeleri kaçırma korkusu ve plansız satın alma davranışı üzerine ampririk bir araştırma. Turkish Studies-Social Sciences, 17(4).
• Pratiwi, A., ve Fazriani, A. (2020). The relationship between fear of missing out (Fomo) and social media addiction in adolescent social media users. Jurnal Kesehatan, 9(1), 97-108.
• Priporas, C. V., Stylos, N., ve Fotiadis, A. K. (2017). Generation Z consumers' expectations of interactions in smart retailing: A future agenda. Computers in Human Behavior, 77, 374-381.
• Przybylski, A. K., Murayama, K., Dehaan, C. R., ve Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841–1848.
• Putri, U. A. G., Hurriyati, E. A., ve Hassanbasry, M. V. (2023). Fear of missing out (FOMO) and instagram social media addiction among early adulthood. In E3S Web Of Conferences (Vol. 426, P. 01032). EDP Sciences.
• Ramgade, A., ve Kumar, A. (2021). Changing trends of hospitality ındustry: Emergence of millennials and gen Z as future customers and their influence on the hospitality industry. Vidyabharati International Interdisciplinary Research Journal, 12(01), 336-342.
• Riordan, B. C., Flett, J. A., Hunter, J. A., Scarf, D., ve Conner, T. S. (2015). Fear of missing out (Fomo): The relationship between Fomo, alcohol use, and alcohol-related consequences in college students. Annals Of Neuroscience And Psychology, 2(7), 1-7.
• Roberts, R. R., ve Kraynak, J. (2008). Walk like a giant, sell like a madman.. New Jersey: John Wiley&Sons. Saavedra, C. M. C., ve Bautista Jr, R. A. (2020). Are you “in” or are you “out”?: Impact of FoMO (Fear of Missing Out) on Generation Z’s masstige-brand apparel consumption. Asia-Pacific Social Science Review, 20(2), 10.
• Smith, A., ve Anderson, M. (2018). Social media use in 2018. Erişim Adresi, http://www.pewinternet.Org/2018/03/01/Social-Media-Use-İn-2018/
• Stone, CB, ve Wang, Q. (2018). From conversations to digital communication: The mnemonic consequences of consuming and sharing information via social media. Topics İn Cognitive Science, 2018, 1-20.
• Sultan, A. J. (2021). Fear of missing out and self-disclosure on social media: The paradox of tie strength and social media addiction among young users. Young Consumers, 22(4), 555-577.
• Şahin, C., ve Yağcı, M. (2017). Sosyal medya bağımlılığı ölçeği-yetişkin formu: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 523-538.
• Şahin, T. ve Ballı, E. (2020). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (1), 59-74.
• Şeker, A. (2022). Tüketicilerde Fomo’yu (Fear Of Missing Out) tetikleyen faktörler ve satın alma davranışlarına etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 172-206.
• Şenel, M. (2018). Farklı kıtlık mesajlarının plansız satın alma niyeti üzerindeki etkisi ve Fomo (fırsatları kaçırma korkusu)’nun aracı rolü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tefertiller, A. C., Maxwell, L. C., ve Morris, D. L. (2020). Social media goes to the movies: Fear of missing out, social capital, and social motivations of cinema attendance. Mass Communication And Society, 23(3), 378-399.
• Tomczyk, Ł., ve Selmanagic-Lizde, E. (2018). Fear of missing out (FOMO) among youth in bosnia and herzegovina—scale and selected mechanisms. Children And Youth Services Review, 88, 541-549.
• Topino, E., Gori, A., Jimeno, M. V., Ortega, B., ve Cacioppo, M. (2023). The relationship between social media addiction, fear of missing out and family functioning: A structural equation mediation model. BMC Psychology, 11(1), 383.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023, Ağustos 29). Hanehalkı bilişim teknolojileri (bt) kullanım araştırması. Erişim Adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024, Ağustos 27). Hanehalkı bilişim teknolojileri (bt) kullanım araştırması. Erişim Adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492
• Van Solt, M. (2019). FOMO: How the fear of missing out drives consumer purchase decisions. Erişim Adresi, https://digitalcommons.fiu.edu/etd/4268/
• Wang, P., Wang, X., Nie, J., Zeng, P., Liu, K., Wang, J., ... ve Lei, L. (2019). Envy and problematic smartphone use: The mediating role of FOMO and the moderating role of student-student relationship. Personality And Individual Differences, 146, 136-142.
• Wegmann, E., Oberst, U., Stodt, B., ve Brand, M. (2017). Online-specific fear of missing out and ınternet-use expectancies contribute to symptoms of ınternet-communication disorder. Addictive Behaviors Reports, 5, 33–42.
• Yıldız, D. ve Uzunsakal, E. (2018). Alan araştırmalarında güvenilirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 14-28.
• Yılmaz, A. (2023). Online alişveri̇şte Fomo (Kaçirma Korkusu)’nun plansız satın alma ve satın alma sonrası pi̇şmanlık davranışı üzeri̇ndeki̇ etki̇leri̇ (Master Tezi). Bursa Uludağ Universitesi (Turkey).
• Yu, Q., Foroudi, P., ve Gupta, S. (2019). Far apart yet close by: Social media and acculturation among international students in the UK. Technological Forecasting And Social Change, 145, 493-502.
• Zhang, H. X. (2024). COVID-19-related post-traumatic stress disorders relation with social media addiction among university students: Mediating role of fear of missing out. Psychiatry Investigation, 21(9), 994-1006.