Kişilerarası İletişim Sürecinde Toplumsal Cinsiyet Kimliği Kalıpyargılarının Belirlenmesi: İletişim Kaynağının Beden Dili Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 243 - 262, 21.01.2019

Derya Gül Ünlü

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.472193

Cited By: 3

Öz

Toplumsal yaşama katıldığı andan itibaren bireyin kurduğu tüm bireylerarası ve
gruplararası ilişkiler, onun toplumsal cinsiyet rolüne ve toplum tarafından kendisine
verilen toplumsal cinsiyet kimliğine uygun bir biçimde gerçekleşmektedir. Kişilerarası
iletişim sürecinde de, bireyin sahip olduğu toplumsal cinsiyet kimliğinin kurulan
iletişimin şekillenmesi üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Bununla birlikte,
kişilerarası iletişim karşılıklı bir anlam inşa etme süreci olarak düşünüldüğünde,
toplumsal yapının tanımladığı toplumsal cinsiyet rolleri ve bu rollere bağlı olarak
ortaya çıkan toplumsal cinsiyet kalıpyargılarının iletişim süreci üzerindeki
belirleyiciliğini yadsımak mümkün değildir. Çünkü bireylerin karşılaştıkları kişi
ya da olayları anlamlandırma biçimleri, içinde bulundukları toplumsal yapıya ait
değerler sisteminden ve bu değerler sistemi içerisinde yer alan kalıpyargılardan
bağımsız değildir.
Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışma, kişilerarası iletişim sürecinde kadın ve
erkek iletişim kaynağının toplumsal cinsiyet kimliğine bağlı olarak ortaya çıkan
kalıpyargıların beden diline ilişkin özellikler üzerinden belirlenmesi amacını
taşımaktadır. Kalıpyargıların içeriğini belirleyebilmek amacıyla öncelikle bir pilot
araştırma gerçekleştirilmiş ve içerisinde iletişim kaynağına ilişkin kalıpyargıları
farklı düzeylerde niteleyen sıfatların bulunduğu bir listeye ulaşılmıştır. Sonrasında,
kadın ve erkek iletişim kaynağı hakkındaki kalıpyargıları en yüksek düzeyde ifade
eden ilk üç sıfat üzerinden bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket çalışması
aracılığıyla, kişilerarası iletişim sürecinde kadın ve erkek iletişim kaynağının çeşitli
beden dili özelliklerine ilişkin hem kalıpyargılar hem de kalıpyargılara ilişkin
duygu durumları ölçümlenmiştir. Çalışmanın son aşamasında ise, ulaşılan bulgular
üzerinden, kadın ve erkek iletişim kaynağının beden diline ilişkin kalıpyargılara ve
katılımcıların çeşitli demografik özellikleri üzerinden kalıpyargıların incelendiği
karşılaştırmalı tablolar ve analizlere yer verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Beden Dili, Kalıpyargı, Kişilerarası İletişim

Determining Stereotypes about the Gender Identity in Interpersonal Communication Process: A Research On Body Language Of the Communication Source

Öz

From the moment an individual becomes a part of social life, all the interpersonal
and intergroup relations take place according to individual’s gender role and gender
identity given by society to the individual. Individual’s gender identity has an
important role on the shaping of the communication established also in interpersonal
communication process. On the other hand, when interpersonal communication is
considered as a mutual process of constructing meanings, effect of gender roles
defined by social structure and gender stereotypes resulting from these roles on
communication process cannot be ignored. Because individuals’ way of making
sense of persons or events they encounter is not independent of the ethos of social
structure, which they belong, and stereotypes in this ethos.
Conducted within this context, the study aims to determine stereotypes related
to the gender identity of male and female communication source in interpersonal
communication process. These stereotypes were analysed in terms of communication
resource’s body language characteristics. For the purpose of determining the
content of stereotypes, first, a pilot research was conducted and a list, which
includes adjectives that describes stereotypes related to communication source on
different levels, was prepared. After this, a questionnaire study was carried out with
three adjectives, which describe stereotypes about male and female communication
source at the highest level. Through the means of the questionnaire, both stereotypes
about the various features of male and female communication sources, and emotions
related to stereotypes in the communication process were measured. In the last
phase of the study, stereotypes related to male and female communication source,
comparative tables and analyses conducted with various demographic characteristics
of participants were presented based on the findings. 

Anahtar Kelimeler

Gender, Body Language, Stereotype, İnterpersonal Communication

Kaynakça

• Adaçay, F.R. (2014). Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Akkoyun, F. (1983). Kişiliğin Projektif Testlerle Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(2), 397-408.
• Arıkan, R. (2004). Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama. Ankara: Asil Yayıncılık.
• Best, D.L., Williams, J.E., Cloud, J.M., Davis, S., Robertson, L., Edwards, J., Giles, H. ve Fowles, J. (1977). Development of Sex-Trait Stereotypes Among Young Children in the United States, England, and Ireland. Child Development, 48(4), 1375-1384.
• Blank, P., Rosenthal, R., Snodgrass, S.E., DePaulo, B.M. ve Zuckerman, M. (1981). Sex Differences in Eavesdropping on Nonverbal Cues: Developmental Changes. Journal of Personality and Social Psychology, 41(2), 391-396.
• Broverman, I.K., Vogel, S., Raymond, D.B., Clarkson, F.M. ve Rosenkrantz, P.S. (1972). Sex-Role Stereotypes: A Current Appraisal. Journal of Social Issues, 28(2), 59- 78.
• Carli, L.L. (2001). Gender and Social Influence. Journal of Social Issues, 37(4), 725- 741.
• Deaux, K. ve Lewis, L. (1984). Structure of Gender Stereotypes: Interrelationships Among Components and Gender Label. Journal of Personality and Social Psychology, 46(5), 991-1004.
• Deaux, K. ve Major, B. (1987). Putting Gender Into Context: An Interactive Model of Gender-Related Behavior. Psychological Review, 94(3), 369-389.
• Devine, P.G. ve Elliot, A.J. (1995). Are Racial Stereotypes Really Fading? The Princeton Trilogy Revisited. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(11), 1139- 1150.
• Diekman, A.B. ve Eagly, A.H. (2000). Stereotypes as Dynamic Constructs: Women and Men of the Past, Present, and Future. Personality and Social Psychology Bulletin, 26, 1171-1188.
• Dökmen, Ü. (2006). İletişim Çalışmaları ve Empati. Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Dökmen, Z. (2012). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Eagly, A.H. and Johannesen-Schmidt, M.C. (2001). The Leadership Styles of Women and Men. Journal of Social Issues, 57(4), 781-797.
• Eagly, A.H. ve Kite, M.E. (1987). Are Stereotypes of Nationalities Applied to Both Women and Men?. Journal of Personality and Social Psychology, 53(3), 451- 462.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 209-230.
• Gilbert, G.M. (1951). Stereotype Persistence and Change Among College Students. Journal of Personality and Social Psychology, 46(2), 245-254.
• Gürüz, D. ve Eğinli, A.T. (2011). Kişilerarası İletişim Bilgiler-Etkiler-Engeller. İstanbul: Nobel Yayıncılık.
• Güngör, N. (2011). İletişim Kavramlar Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Hall, J.A. (1978). Gender Effects in Decoding Nonverbal Cues. Psychological Bulletin, 85(4), 845-857.
• Hamilton, D.L. (1979). A Cognitive-Attributional Analysis of Stereotyping. Advances in Experimental Social Psychology, 12, 53-84.
• Harlak, H. (2000) Önyargılar: Psiko-Sosyal Bir İnceleme. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• İsen, G. ve Batmaz, V. (2006). Ben ve Toplum. İstanbul: Salyangoz Yayıncılık.
• İslamoğlu, A.H. (2003). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Basım.
• Karlins, M., Coffman, T.L. ve Walters, G. (1969). On the Fading of Social Stereotypes: Studies in Three Generations of College Students. Journal of Personality and Social Psychology, 13(1), 1-16.
• Katz, D. ve Braly, K. (1933) Racial Stereotypes of One Hundred College Students. Journal of Abnormal and Social Psychology, 28(3), 280-290.
• Knapp, M.L. (1972). The Field of Nonverbal Communication: An Overview. C.J. Steward ve B. Kendall (Ed.) On Speech Communication: An Anthology of Contemporary Writings and Messages, New York: Holt, Rinehart & Winston, 57-72.
• Madon, S., Max, G., Aboufadel, K., Montiel, E., Smith A., Palumbo, P. ve Jussim, L. (2001). Ethnic and National Stereotypes: The Princeton Trilogy Revisited and Revised. Personality and Social Psychology Bulletin, 27I(8), 996-1010.
• Matthews, G., Jones, D.M. ve Chamberlain, G.A. (1990). Refining the Measurement of Mood: The UWIST Mood Adjective Checklist. British Journal of Psychology, 81(1), 7-42.
• Mutlu, E. (1998). İletişim Sözlüğü. İstanbul: Bilim & Sanat Yayıncılık.
• Rosenkrantz, P., Vogel, S., Bee, H., Broverman, I. ve Broverman, D.M. (1968). Sex-Role Stereotypes and Self-Concepts in College Students. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 32(3), 287-295.
• Somer, O. (1998). Türkiye’de Kişilik Özelliği Tanımlayan Sıfatların Yapısı ve Beş Faktör Modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 42(13),17-32.
• Spence, J.T., Helmreich, R. ve Stapp, J. (1975). Rating of Self and Peers on SexRole Attributes and Their Relationship to Self-Esteem and Conceptions of Masculinity and Feminity. Journal of Personality and Social Psychology, 32(1), 29-39.
• Stangor, C. ve Lange, J.E. (1994). Mental Representations of Social Groups: Advances in Understanding Stereotypes and Stereotyping. M.P. Zanna (Ed) Advances in Experimental Social Psychology, New York, Academic Press, 375-416.
• Stier, D. ve Hall, J. (1984). Gender Differences in Touch: An Empirical and Theorical Review. Journal of Personality and Social Psychology, 47(2), 440-459.
• Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2017.
• Williams, J.E., Satterwhite, R.C., ve Best, D.L. (1999). Pancultural Gender Stereotypes Revisited: The Five Factor Model. Sex Roles, 40(7-8), 513-525.
• Williams, J.E. ve Best, D.L. (1982). Measuring Sex Stereotypes: A Thirty-Nation Study. California: Sage Publication.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 35, 29-56.