From Photogenic Make-Up to Plastic Make-Up: Overview of Make-Up in Turkish Cinema before 2000s

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 345 - 368, 24.01.2020

Ferhat Zengin

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.601909

Öz

One of the elements that increase visual effect of cinema is make-up. Make-up is the most
important narrative tool to create stage atmosphere and cinematic reality feeling and
make-up is especially needed to reflect personalities staged by actors in character and
type creation. Therefore, from the birth of motion images, make-up has been accepted
as an occupation in film industry, applications of make-up artists have been cared and
rewarded. In Turkish cinema that experienced significant issues in terms of becoming
a sector has been overlooked for years and struggled to exist as an occupation for long
years. In this study, historical development and transformation of make-up art in Turkish
cinema is considered and position of make-up art in pre-2000s Turkish local cinema is
investigated. This study applied in-depth interviews, literature and archive review and
various make-up applications are presented with purpose-oriented local movies. Thus,
based on obtained data, states of make-up in Turkish cinema before 2000s has been
reflected. According to this study, after transition to first story films as a continuation
of theatre tradition, make-up applications for “beautiful look” applied unconsciously by
directors, actors or set personnel in Turkish cinema is later sustained by personal efforts
and experience of limited number of individuals interested in make-up. Raising expert
and professional artists who can apply plastic make-up for character and type creation in
Turkish cinema started with television.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema, Make-up, Cosmetic Make-up, Plastic Make-up

Fotojenik Makyajdan Plastik Makyaja 2000’li Yıllar Öncesi Türk Sinemasında Makyaja Genel Bir Bakış

Öz

Sinemanın görsel etkisini artıran öğelerden biri makyajdır. Makyaj sahne atmosferinin
ve sinemasal gerçeklik hissinin oluşmasında önemli bir anlatım aracıdır ve özellikle
karakter ve tip yaratımında oyuncuların sergiledikleri kişilikleri yansıtmak için ihtiyaç
duyulur. Dolayısıyla hareketli görüntülerin doğuşundan itibaren film endüstrilerinde
makyaj bir meslek olarak kabul edilmiş, makyaj sanatçılarının uygulamaları önemsenmiş
ve ödüllendirilmiştir. Sektörleşme adına büyük sıkıntılar yaşayan Türk sinemasında ise
yıllarca görmezden gelinen makyaj, bir meslek olarak uzun yıllar var olmaya çalışmıştır.
Bu çalışmada makyaj sanatının Türk sinemasındaki tarihsel gelişim ve dönüşümü
ele alınmış, 2000 öncesi Türk sinemasında makyaj sanatının yerli film sektöründeki
konumu araştırılmıştır. Çalışmada derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiş, literatür ve
arşiv taraması yapılmış, çeşitli makyaj uygulamaları amaca yönelik örnek yerli filmler
üzerinden gösterilmeye çalışılmıştır. Böylelikle elde edilen bilgiler ışığında 2000’li
yıllar öncesi Türk sinemasında makyajın durumu ortaya konulmuştur. Çalışmaya göre,
Türk sinemasında tiyatro geleneğinin bir devamı olarak ilk öykülü filmlere geçtikten
sonra yönetmenlerin, oyuncuların ya da setteki kişiler tarafından amatör ve bilinçsizce
yapılan daha çok “güzel görünüş” amaçlı makyaj uygulamaları, daha sonra makyaja ilgi
duyan sınırlı sayıdaki kişiler tarafından kişisel gayretler ve deneyimlerle sürdürülmüştür.
Türk sinemasında karakter ve tip yaratımında plastik makyaj uygulamaları da yapabilen
alanında uzman, profesyonel sanatçıların yetişmesi ise televizyonun gelişiyle olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, Makyaj, Kozmetik Makyaj, Plastik Makyaj

Kaynakça

• Aktaş, Y. (2014). Türk Sinemasında Makyaj. B. Evren içinde, Türk Sinemasında Makyaj (s. 56-96). İstanbul: Türvak.
• Aytuğ, M. S. (2010). Profesyonel Makyaj. İstanbul, Türkiye: Mitos Boyut Yayınları.
• Aytuğ, S. (2014). Dünya Sinemasında Makyaj. B. Evren (Der.), Türk Sinemasında Makyaj. İstanbul: Türvak.
• David Bordwell, K. T. (2012). Film Sanatı. Ankara: Deki.
• Evren, B. (2014). Bir Makyaj Ustası: Cemal Gonca. B. Evren (Der.), Türk Sinemasında Makyaj (s. 106-117). İstanbul, Türkiye: Türvak.
• Evren, B. (2014). Plastik Makyaj Görsel Efekt ve Muppette’ta Öncü Atölye: Bİ’CAN. B. Evren (Der.), Türk Sinemasında Makyaj (s. 136-141). İstanbul: Türvak.
• Evren, B. (2014). Türk Sinemasında Duayen Yüz Kostümcüsü. B. Evren (Der.), Türk Sinemasında Makyaj (s. 118-131). İstanbul, Türkiye: Türvak.
• Evren, B. (2014). Türk Sinemasının İlk Profesyonel Makyajcısı: Zeki Alpan. B. Evren (Der.), Türk Sinemasında Makyaj (s. 96-105). İstanbul: Türvak.
• Evren, B. (2017, Ekim 26). Türk Sinemasında Makyaj ve Aksesuarların 100 yıllık Yolculuğu (Burçak Evren) [Video]. Erişim Adresi: https://www.youtube.com/ watch?v=9oltIB4Vqi0
• Kabadayı, L. (2014). Film Eleştirisi: Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı.
• Mascelli, J. V. (2007). Sinemanın 5 temel öğesi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Akad, Ö. L. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: İletişim
• Özön, N. (1985). Sinema Uygulayımı Sanatı Tarihi. İstanbul, Türkiye: Hil Yayın.
• Ryan, M., & Lenos, M. (2014). Film Çözümlemesine Giriş. Ankara: De Kİ.
• Ün, M. (2009). Memnuh Ün Filmlerini Anlatıyor. İstanbul, Türkiye: Kabalcı.
• Zengin, F. (2017). Türk Sinemasında Dijital Dönüşüm. İstanbul: Kalkedon.
• Aytuğ, M. S. (2012, Aralık 22) Başlangıcından Günümüze Türk Sinemasında Makyaj [Video]. Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=IDJsZUKfupM
• Büyükturan, N. (2016, Mart). Yıldız Olmak, Yıldız Kalmak. Erişim: Temmuz 7, 2019, http:// aksamsanat.com/bdm/ropdoc/hulyajocyigit-mart2016.pdf adresinden alındı
• Doğancı, G. (2014, Ağustos 31). Özal babacan Çiller titiz Demirel rahat. Yenişafak. Erişim:Temmuz 12, 2019, https://www.yenisafak.com/yenisafakpazar/ozalbabacan-ciller-titiz-demirel-rahat-681082 adresinden alındı
• Ergün, D. (2011, Haziran 18). Aman Allah’ım bu ben miyim? Posta. Erişim:Ocak 4, 2019 Posta: https://www.posta.com.tr/aman-allahim-bu-ben-miyim-76366 adresinden alındı
• İnanç, Ç. (2014, Aralık 14). ‘Jet rejisör’ Çetin İnanç, yönettiği filmi 31 yıl sonra ilk kez izledi. T24. Erişim: Ocak 3, 2019, https://t24.com.tr/haber/jet-rejisor-cetin-inancyonettigi-filmi-31-yil-sonra-ilk-kez-izledi,280361 adresinden alındı
• Kara, M. (2013, Mayıs 14). Türk Sinemasının Darbeyle İmtihanı: Sinema ve 12 Eylül. Erişim: Temmuz 8, 2019, Tersninja.com: http://www.tersninja.com/turk-sinemasinindarbeyle-imtihani-sinema-ve-12-eylul-mesut-kara/ adresinden alındı
• Muvahhit, B. (1973). Bedia Muvahhit’le Konuşma. Erişim: Nisan 19,2019. TSA: https:// www.tsa.org.tr/haber/roportaj/roportajgoster/1078/bedia-muvahhit-lekonusma/ adresinden alındı
• Sinematürk. (2019). Kadir İnanır. Erişim: Mayıs 4, 2019. Sinematürk: http://www. sinematurk.com/kisi/1600-kadir-inanir/ adresinden alındı
• Sinematürk. (2019). Müfit Kiper. Erişim: Nisan 13, 2019. Sinematürk: http://www. sinematurk.com/kisi/1835-mufit-kiper/ adresinden alındı
• TDK. (2019, Nisan 10). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim: Temmuz 4, 2019 tarihinde sozluk. gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• TDK. (2019, Temmuz 16). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim:Temmuz 16, 2019 tarihinde Sozluk.gov.tr: http://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Tolga, O. (2019, 8 Temmuz). Oya Tolga BRT Hayat Güzeldir Programında 2. Bölüm. [Video]. Erişim Adresi: Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=xCUxJgNEWdI
• Tolga, O. (2019, 8 Temmuz.). Oya Tolga BRT Hayat Güzeldir Programında 2. Bölüm. [Video]. Erişim Adresi: Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=M8lKuthnPn8
• Tuğsal, S. (2016, Temmuz 24). Televizyonda Plastik Makyajı İlk Ben Uyguladım. 24saat. Erişim: Ocak 3, 2019, http://www.24saatgazetesi.com/sema-tugsal-televizyondaplastik-makyaji-ilk-ben-uyguladim/ adresinden alındı
• Turknostalji. (2012, Eylül 8). Tarkan Kolsuz Kahraman’a Karşı. Erişim: Ağustos 25, 2018. turknostalji: http://www.turknostalji.com/tarkan-kolsuz-kahramana-karsi.html adresinden alındı
• Turknostalji. (2017, Nisan 10). Zeki Alpan Yeşilçam’ın Sihirli Elleri. Turknostalji. Erişim: Ağustos 28, 2018, http://www.turknostalji.com/zeki-alpan-yesilcamin-sihirlielleri.html adresinden alındı
• Sinematürk. (1953). Beklenen Şarkı Sinema Filmi. Erişim: Temmuz 1, 2019. Sinematürk: http://www.sinematurk.com/film/2113-beklenen-sarki/fotograflar/?sayfa=2 adresinden alındı
• Ulusoy, Ö. (2018, Ağustos 28). Düşleri Mavi Sanatçı. Erişim: Ağustos 28, 2018, http://www. seninle.com.tr/yazarlar/ozge-ulusoy/2130-ozge-ulusoy.html adresinden alındı
• Yerli Film Yapanlar Cemiyeti. (1946). Filmlerimiz. (A. K. Arşivi, Dü.) Erişim: Ağustos 26, 2018. Academia: https://www.academia.edu/10943556/Filmlerimiz_Yerli_Film_ Yapanlar_Cemiyeti_ adresinden alındı