Eski Görüntüler, Yeni Görüngüler: Yeşilçam Filmlerinin Üslup Özellikleri İçin Uzak Okuma Denemesi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1033 - 1054, 24.07.2020

Serkan Şavk

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.719174

Öz

Bu araştırmada, Yeşilçam filmlerinin, YouTube üzerinden yığınsal biçimde uzaktan erişime açılması olarak tarif edebileceğimiz güncel gelişmeden hareket edilmektedir. Bu çalışmanın ilk amacı, Dijital İnsan Bilimleri ve film üslubunun istatistiksel analizi alanlarına ait yöntem ve araçları kullanarak Yeşilçam filmlerinin üslup özelliklerini uzak okuma yaklaşımıyla incelemektir. Çalışmanın ikinci amacı ise 1960’lı ve 70’li yıllar boyunca filmlerin biçim ve üslup özelliklerindeki dönüşümü sinema endüstrisinin tarihsel gelişimiyle ilişkilendirmektir. Böylece, kaynak yığınlarından karmaşık veri setleri üretilmesine dayanan analiz biçiminin Türk sinema tarihi açısından potansiyeli ortaya konulabilmektedir. Araştırmada, bir grup filmin metrik ölçümlemesi yapılmış ve ortaya çıkan veri seti, Yeşilçam’ın biçimsel dönüşümünü anlamak için kullanılmıştır. Makalenin ana araştırma sorusu, ortalama çekim uzunluğuna (OÇU) ve buna bağlı diğer verilere bakarak, 1960’tan 1979’a uzanan süreçte Yeşilçam filmlerinin üslup özelliklerinin açıklanabilir olduğunu göstermektir. Sonuç olarak, incelenen dönemde filmlerin üslup özelliklerinin zaman içerisinde hem dönüşüm hem de süreklilik gösterdiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Türk Sineması, Sinema Tarihi, Dijital İnsan Bilimleri, Film Üslubunun İstatistiksel Analizi

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

1 No'lu son notta yer alan ibare: Yorum ve önerileri için Nezih Erdoğan, Peter Krämer, Ian Christie ve Gustav Deutsch’a teşekkür ederim. Makaleyi yayına hazırladığım sırada, Gustav Deutsch’un yaşama veda ettiğini üzüntüyle öğrendim. Bu büyük sanatçıyı saygıyla anıyorum. Bazı film verilerinin Cinemetrics veri tabanına yüklenmesi ve hatalı ölçümlerin veri tabanından temizlenmesiyle bizzat ilgilenen Yuri Tsivian’a, veri setinin analize uygun hale getirilip yorumlanmasındaki katkısından ötürü Ali Oğulcan İlhan’a ve en önemlisi, filmleri tek tek ölçümleyerek bu araştırmayı mümkün kılan değerli öğrencilerime müteşekkirim.

Old Images, New Phenomena: A Distant Reading Attempt for Stylistic Properties of Yeşilçam Films

Öz

This research focuses on the recent release of the bulk of Yeşilçam films to remote access on YouTube. Our main goal is to study the stylistic properties of Yeşilçam films through distant reading approach by using methods and tools from Digital Humanities and statistical analysis of film style. The second goal is to relate the stylistic properties of the films to the historical development of the film industry. Thus, we demonstrate the potential of a method that is derived from the creation of complex data sets from visual resources. We did the metric measurement of a group of films and we used the data set for analyzing the formal transformation of Yeşilçam films. The main research question of this article is to prove that the stylistic properties of Yeşilçam films from 1960 until 1979 can be explained by analyzing average shot length (ASL) and other related data. We conclude that the stylistic properties of Yeşilçam films demonstrate both transformation and continuity through time.

Anahtar Kelimeler

Cinema, Turkish Cinema, Film History, Digital Humanities, Statistical Analysis Of Film Style

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk Sinemasında Film Yapımı Üzerine Notlar. Türk Sineması Üzerine Yazılar içinde . Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Adams, B., Dorai, C. ve Venkatesh, S. (2002). Formulating Film Tempo: The Computational Media Aesthetics Methodology in Practice. C. Dorai ve S. Venkatesh (Ed.), Media Computing: Computational Media Aesthetics içinde (ss. 57-84). New York: Springer Science+Business Media.
• Akbulut, H. (2008). Kadına Melodram Yakışır: Türk Melodram Sinemasında Kadın İmgeleri. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Akbulut, H. (2012). Yeşilçam’dan Yeni Türk Sinemasına Melodramatik İmgelem. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek Ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim Ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 1-16.
• Akbulut, H. (2018). Bir Seyirci Araştırmasından Etnografik Deneyimler ve Hikâyeler. Folklor/Edebiyat, 24(95), 13-34. doi:10.22559/folklor. 246
• Akser, M. (2014). Towards a New Historiography of Turkish Cinema. M. Akser ve D. Bayrakdar (Ed.), New Cinema, New Media: Reinventing Turkish Cinema içinde (ss. 48-66). Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• Arslan, S. (2011). Cinema in Turkey: A New Critical History (1. bs.). Oxford, New York: Oxford University Press.
• Baxter, M. (2014). Notes on Cinemetric Data Analysis. http://cinemetrics.lv/dev/ Cinemetrics_Book_Baxter.pdf adresinden erişildi.
• Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (1986). A Salt and Battery [Controversy & Correspondence]. Film Quarterly, 40(2), 59-62.
• Brabham, D. C. (2013). Crowdsourcing. Cambridge: The MIT Press. Çam, A. (2016). Derviş Zaim: Bir Mekân Sineması’na Doğru. (Yayımlanmamış phd dissertation). Galatasaray Üniversitesi, İstanbul.
• Erdoğan, N. (1998). Yeşilçam’da Beden ve Mekânın Eklemlenmesi Üzerine Notlar. Doğu Batı, (2), 5. baskı, 173-181.
• Gardner, T. (2012). Close Reading. (R. Greene, S. Cushman, C. Cavanagh, J. Ramazani ve P. Rouzer, Ed.)The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics: Fourth Edition. Princeton: Princeton University Press.
• Gökmen, E. (2019). Samsun’da Sinema Mekanları Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması. Selçuk İletişim, 12(1), 325-350. doi:10.18094/josc.412240
• Habib, M. A. R. (2005). A History of Literary Criticism: From Plato to the Present. Blackwell Publishing.
• Howe, J. (2016). The Rise of Crowdsourcing. Wired, 14.
• İnanç, Ç. (1982). Dünyayı Kurtaran Adam.
• İnceoğlu, Ç. (2015). Devinden Mizansenden Huzursuz Kameraya: Yeşilçam’da Zum. Akdeniz İletişim Dergisi, (23), 9-25.
• Internet Archive: About IA. (t.y.). 31 Ocak 2019 tarihinde https://archive.org/about/ adresinden erişildi.
• Jänicke, S., Franzini, G., Cheema, M. F. ve Scheuermann, G. (2015). On Close and Distant Reading in Digital Humanities: A Survey and Future Challenges [STAR - State of the Art Report] (ss. 1-21). Eurographics Conference on Visualization (EuroVis), sunulmuş bildiri. https://www.informatik.uni-leipzig.de/~stjaenicke/Survey.pdf adresinden erişildi.
• Kaya, C. (2014). Remake, Remix, Rip-Off: About Copy Culture & Turkish Pop Cinema. Belgesel.
• Kaya, D. (2017). Eski İzmir Sinemaları ve Yıldız Sineması: Mekân, Toplum, Seyir. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 8(2), 93-138. doi:doi.org/10.32001/sinecine.536527
• Kaya Mutlu, D. (2007). The Russian Monument at Ayastefanos (San Stefano): Between Defeat andRevenge, Remembering and Forgetting. Middle Eastern Studies, 43(1), 75-86.
• Kuhn, A. ve Westwell, G. (2012). Dubbing. Dictionary of Film Studies. Oxford: Oxford University Press.
• Larson, G. A. (1978). Savaş Yıldızı Galactica.
• Lebert, M. (2008). Project Gutenberg (1971-2008). http://www.gutenberg.org/ ebooks/27045 adresinden erişildi.
• Lucas, G. (1977). Yıldız Savaşları. http://www.imdb.com/title/tt0076759/ adresinden erişildi.
• Manovich, L. (2013). Visualizing Vertov. http://manovich.net/content/04-projects/078- visualizing-vertov/74_article_2013_sm.pdf adresinden erişildi.
• Medin, B. (2017). Değişen Sinema Seyir Kültürünü Sözlü, Yazılı ve Elektronik Kültür Bağlamında Anlamak. Selçuk İletişim, 10(1), 357-386. doi:10.18094/josc.306696
• Medin, B. (2018). Dijital Kültür, Dijital Yerliler ve Günümüzdeki Yeni Film Seyir Deneyimleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 142-158.
• Moretti, F. (2000). Conjectures on World Literature. New Left Review, II, (1), 54-68.
• Moretti, F. (2007). Graphs, Maps, Trees: Abstract Models for Literary History. London: Verso.
• Okumuş, F. (2010). Sinema Tarihyazımına Farklı Bakmak ve Türk Sineması Tarihyazımı İçin Yöntem Arayışı. (Yayımlanmamış phd dissertation). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Özen, E. (2009). Özön’ün Paltosundan Kurtulmak: Türkiye Sineması Tarihi Çalışmalarının Eleştirel Bir Değerlendirmesi. iletişim: Araştırmaları, 7(1-2), 13-47.
• Özön, N. (2010). Türk Sinema Tarihi 1896-1960 (3. bs.). İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Öztürk, S. (2013). Türkiye’de Sinema Mekânlarını Sözlü Tarih Üzerinden Anlamak. Milli Folklor, 25(98), 19-31.
• Redfern, N. (2012a). Nick Redfern. (2012). Shot length distributions in the short films of Laurel and Hardy. Cine forum, 14(5), 37-71.
• Redfern, N. (2012b). The impact of sound technology on the distribution of shot lengths in Hollywood cinema, 1920 to 1933. CINEJ Cinema Journal, 2(1), 77-94. doi:10.5195/ cinej.2012.50
• Redfern, N. (2013). Film Studies and Statistical Literacy. Media Education Research Journal, 4(1), 58-73.
• Redfern, N. (2014). Comparing the Shot Length Distributions of Motion Pictures using Dominance Statistics. Empirical Studies of the Arts, 32(2), 257-273. doi:10.2190/ EM.32.2.g
• Redfern, N. (2015). The log-normal distribution is not an appropriate parametric model for shot length distributions of Hollywood films. Digital Scholarship in the Humanities, 30(1), 137-151. doi:10.1093/llc/fqs066
• Redfern, N. (t.y.). Shot Length Distributions in the Early Film of Charles Chaplin, 1-5. Salt, B. (1974). Statistical Style Analysis of Motion Pictures. Film Quarterly, 28(1), 13-22. doi:10.2307/1211438
• Salt, B. (1987). Reply to Bordwell & Thompson [Correspondence and Controversy]. Film Quarterly, 40(4), 59-61.
• Salt, B. (2009). Film Style and Technology: History and Analysis (3. bs.). London: Starword.
• Smith, I. R. (2017). Hollywood Meme: Transnational Adaptations in World Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Spielberg, S. (1981). Indiana Jones: Kutsal Hazine Avcıları.
• Stindt, G. otto. (1926). Bildschnitt. Die Filmtechnik, 2(7).
• Şanlıer Yüksel, İ. ve Çam, A. (2019a). Çukurova’da 1960-1980 Dönemi Sinema Pratiklerinin Özel Bir Örneği: Yörük Filmleri. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 10(2), 291- 320. doi:10.32001/sinecine.639715
• Şanlıer Yüksel, İ. ve Çam, A. (2019b). Adana Sinema Tarihinden Kadınların Seyir Deneyimine Dair Fragmanlar. Kültür ve İletişim, (44), 63-94. doi:10.18691/ kulturveiletisim.629046
• Şavk, S. (Kasım 2018a). Between Youtube and history: An attempt for developing a distant reading of Turkish cinema during 1960s and 70s [Bildiri]. ECREA 7th European Communication Conference: Centres and Peripheries: Communication, Research, Translation, Lugano.
• Şavk, S. (Kasım 2018b). How Social Platforms Replace Archives When There are No Archives or A Statistical Approach to Yeşilçam [Bildiri]. Forgetting the Archive: Exploring Past Images in the Digital Age, İstanbul.
• Şavk, S. (Ekim 2018c). Video Paylaşım Sitelerindeki Yeşilçam Filmlerini Kuşbakışı Olarak Okuma Denemesi [Bildiri]. Dijital Çağda İletişim Sempozyumu, Mersin.
• Thompson, K. (2005). Herr Lubitsch Goes to Hollywood: German and American Film After World War I. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Tsivian, Y. (2009). Cinemetrics, Part of the Humanities’ Cyberinfrastructure. M. Ross, M. Grauer ve B. Freisleben (Ed.), Digital Tools in Media Studies: Analysis and Research. An Overvie içinde . Bielefeld: Verlag.
• Tunalı, D. (2006). Batıdan Doğuya, Hollywood’dan Yeşilçam’a Melodram: Zihniyet ve Kültür Etkileşimleri Çerçevesinde Yeşilçam Melodramı’na Bakış. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Ulusay, N. (2008). Melez İmgeler: Sinema ve Ulusötesi Oluşumlar. Ankara: Dost Kitabevi.
• Valatsou, D. (2014). Crowdsourcing Digital History Online. Historein, 14(2), 30-42.
• Yıdırım, T. (2018). Yeşilçam’da Polisiyenin Eleştirel Dönüşümü: Toplumsal Gerçekçi Sinema Hareketinin Amblemi Olarak Gecelerin Ötesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 599-630. doi:10.17680/erciyesiletisim.422076
• Yıldırım, T. (2016). Türk Sinemasının Estetik Tarihi: Standart Türlere Giriş 1948-1959 (1. bs.). İstanbul: Es Yayınları.
• Veritabanları Internet Movie Database (www.imdb.com)
• Sinematürk Sinema Veritabanı (www.sinematurk.com)
• Türk Sinema Araştırmaları (www.tsa.gov.tr)
• Cinemetrics Database (www.cinemetrics.lv/database)