Turkish Edition of Ceride-i Havadis in Armenian Letters

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 931 - 949, 22.07.2022

Hülya Eraslan Doğanay Eryılmaz

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1104220

Cited By: 1

Öz

This study aims to prove that Ceride-i Havadis, which is described as the first semi-official newspaper of the empire in Ottoman press history studies, was also published in Turkish in Armenian letters approximately two years after its publication in Ottoman Turkish. It will be discussed that the bilingual publication of Ceride-i Havadis, which was issued with the support of the state after the Takvîm-i Vekâyi in the multilingual and multicultural Ottoman Empire with the proclamation of the Tanzimat Edict, why the selection of the Armenian community from non-Muslim subjects for the second publication language, and why the language of the newspaper for the Ottoman Armenian community was Turkish in Armenian letters. The Turkish version of Ceride-i Havadis will be examined for the first time, and presented some examples of the original newspaper will be shared with the reader, by giving information about the concept that entered the Ottoman press history literature as “Turkish Press with Armenian Letters”. Descriptive and qualitative design was used in the study. The language of the press used in the news in the newspapers is out of the scope of this study.

Anahtar Kelimeler

History of Ottoman Press, Turkish press in Armenian Letters, Ceride-i Havadis, History of Ottoman Armenian Press, Khachadur Vosganyan.

Ceride-i Havadis’ in Ermeni Harfleriyle Türkçe Baskısı

Öz

Bu çalışma Osmanlı basın tarihi araştırmalarında imparatorluğun ilk yarı-resmî gazetesi olarak nitelendirilen Ceride-i Havadis’in Osmanlı Türkçesi ile yayımlanışından yaklaşık iki yıl sonra Ermeni harfleriyle Türkçe olarak da basıldığını kanıtlama amacını taşımaktadır. Makalede Tanzimat Fermanı’nın ilanıyla birlikte çok dilli ve çok kültürlü Osmanlı İmparatorluğu’nda Takvîm-i Vekâyi’nin ardından devlet desteğiyle çıkarılan Ceride-i Havadis’in iki dilli yayımlanması, ikinci yayın dili için gayrimüslim tebaadan Ermeni toplumunun seçilmesi ve söz konusu Osmanlı Ermeni toplumu için gazete dilinin Ermeni harfleriyle Türkçe olması tartışılacaktır. Osmanlı basın tarihi literatürüne “Ermeni Harfli Türkçe Basın” olarak giren kavram hakkında bilgi verilerek Ceride-i Havadis’in Ermeni harfli Türkçe nüshası ilk defa incelenecek ve orijinal gazeteden örnekler okuyucuyla paylaşılacaktır. Çalışmada betimleyici ve niteliksel tasarımdan yararlanılmıştır. Gazetelerdeki haberlerde kullanılan basın dili bu çalışmanın kapsamı dışındadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı basın tarihi, Ermeni harfli Türkçe basın, Ceride-i Havadis, Osmanlı Ermeni basın tarihi, Haçadur Vosganyan.

Kaynakça

• Alemdar, K. (1980). İstanbul (1875-1964), Türkiye'de Yayınlanan Fransızca Gazetenin Tarihi. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Yayınları.
• Alemdar, K. (2001). İletişim ve Tarih. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Alemdar, K. (2021). İstanbul (1875-1964) Türkiye'de Yayınlanan Fransızca Bir Gazetenin Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Mezunlar Vakfı.
• Budak, A. (2016). Tabsıra-Akif Paşa’nın Guru ve İsyan Çığlığı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• Cankara, M. (2011). İmparatorluk ve Roman: Ermeni Harfli Türkçe Romanları Osmanlı/Türk Edebiyat Tarih Yazımında Konumlandırmak. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
• Cankara, M. (2014). Ermeni Harfleriyle İlk Türkçe Romanlar Üzerine. M. F. Uslu, & F. Altuğ (Dü) içinde, Tanzimat ve Edebiyat Osmanlı İstanbul’unda Modern Edebi Kültür (s. 115-137). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cankara, M. (2015). Çifte Maduniyet, Çifte İşlev: Ermeni Harfli Türkçe Basında Dil ve Kimlik. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 155-130.
• Cankara, M. (2015). Rethinking Ottoman Cross-Cultural Encounters: Turks and the Armenian Alphabet . Middle Eastern Studies , 51(1), 1-16.
• Ceride-i Havadis Ermeni Harfli Türçe Baskısı. (1842). İstanbul.
• Ceride-i Havadis İlanat. (1842). İstanbul.
• Çakır, H. (1997). Türkiye’de Serbest Gazeteciliğe Adım: Yarı Özel Gazete Ceride-i Havadis. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(5), 49-71.
• Ebüzziya, Z. (1993). Ceride-i Havadis. 7, s. 406-407.
• Eraslan, H. (2020). 200 Yıllık Bir Öykü: Dünden Bugüne Ermeni Basını. A. Kılıç (Dü.), Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 içinde (s. 113-128). Ankara: Terazi Yayıncılık.
• Erdem, Y. (2021). Haçadur Vosganyan ve Eseri: Sultan ve Halkı . Y. Erdem içinde, Müteferrika'nın İzinde Kitap ve Matbuat Tarihi Yazıları (s. 111-127). İstanbul : Ötüken .
• Gerçek, S. N. (1932). Türk Gazeteciliği 1831-1932. Ankara: Devlet Matbaası.
• Ğukasyan, V. G. (1972). Haçatur Voskanyani hratarakahosutyunı. Patmabanasirakan handes, 1, 145-160.
• İpek, N. (1987). Churchill Vak’ası ve Vesikaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• İpek, N. (1995). Churchill Vak’ası (1836). Belleten, LIX(226), 661-713.
• Kabacalı, A. (2000). Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Matbaa, Basın ve Yayın. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Kızılca, G. K. (2016). Osmanlı/Türk Basın Tarihi Yazımı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. İlef Dergisi, 3(1), 71-90.
• Koloğlu, O. (1986). Miyop Çörçil Olayı. Ankara: Yorum Yayınları.
• Kraelit-Greinfenhorst, F. v. (1996). Ermeni Harfleriyle Türkçe Hakkında Araştırmalar. Kebikeç(4), 13-33.
• Lewis, B. (1991). Modern Türkiye'nin Doğuşu . Ankara : Türk Tarik Kurumu Basımevi .
• Ortaylı, İ. (1990). Tanzimat Devri Basını Üzerine Notlar. Cahit Talas’a Armağan, s. 397-404.
• Özön, M. N. (1994). Yüz Senelik Gazeteciliğimiz. Müteferrika(3), 3-47.
• Pamukciyan, K. (2003). Biyografileriyle Ermeniler. İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Sanjian, A. K., & Tietze, A. (1981). Eremya Chelebi Kömürjian’s Armeno-Turkish Poem The Jewish Bride. Wiesbade: Otto Harrassowitz.,.
• Stepanyan, H. A. (2005). Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası (1727-1968). İstanbul : Turkuaz.
• Stepanyan, H. A. (2008). Turkish Literature in Armenian letters and Armenian-Turkish literary relations in the Ottoman Empire in the XIX century. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 10-15 Eylül 2007 (s. 1433-1440). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Şahin, G. (2008). Osmanlı Devleti'nde Katolik Ermeniler Sivaslı Mihitar ve Mihitaristler (1676-1749). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık .
• Tuğlacı , P. (2004). Tarih Boyunca Batı Ermenileri (Cilt 1). İstanbul: Pars Yayın .
• Yazıcı, N. (1983). Takvim-i Vekayi Belgeler. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı, N. (1984). Takvim-i Vekayi ve Ceride-i Havadis’in Mukaddimelerinin Tahlil Ve Karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu Dergisi(6), 69-78.
• Yazıcı, N. (1991, Mart ). Vakayi-i Mısriye Üzerine Birkaç Söz. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(2), 267-278.
• Yazıcı, N. (1994). Tanzimat Dönemi Basını Konusunda Bir Değerlendirme. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu (s. 55-84). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.