Kahraman Arketipi ve Denge Kuramı Bağlamında Çağrı (1976) Filminin Analizi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 229 - 249, 30.01.2025

Muhammet Sağlam

Öz

Sinema dünyasında önemli bir tür olan Peygamber Filmleri, sinema ve kutsal arasındaki ilişkiyi en çarpıcı şekilde gösteren ve bu anlatı geleneğinin günümüze taşınan en iyi örneklerini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın ana problemi; İslam peygamberinin kutsal bir imge ve bir kahraman arketipi olarak sinemada ve özelde Çağrı filmi kapsamında nasıl tasavvur ve temsil edildiğidir. Bunu yaparken çalışma; konuyu sinema, kutsal ve sosyolojinin kesiştiği bir perspektiften ele almayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda teorik bir enstrüman olarak Todorov’un denge döngüsü kuramından faydalanılmış, araştırma için çalışma materyali olarak seçilen Çağrı filmi, söz konusu kuram bağlamında içerik analizine tabi tutulmuş ve yapıt içerisinde gömülü olan semiyotik keşfedilmeye çalışılmıştır. Çözümleme sonucunda, filmde ana karakter olarak odaklanılan “kahraman” peygamberin klasik anlatının kahraman tanımlamasına/arketipine uygun şekilde hareket ettiği, hayatını içinde bulunduğu toplumun ve insanlığın kurtuluşu için sarf ettiği ve dolayısıyla “kahramanlaştığı” görülmüştür. Bunun yanında klasik anlatılarda olduğu gibi serim, düğüm, çatışma, doruk nokta ve çözüm aşamalarının yer aldığı filmin Todorov’un denge kuramına uygun şekilde bir kurguyla sunulduğu görülmüştür. Toplumsal denge ve kurulu düzen, gönderilen peygamberin tebliğiyle bozulmakta, peygamber bu dengenin adalet, özgürlük ve toplumsal huzur temelinde kurulması için hareket etmekte ve dengenin yeniden kurulmasıyla peygamberlik görevi sona ermektedir.

Anahtar Kelimeler

Denge kuramı, Sinema, Peygamber, Kahraman, Arketip.

Analysis of ‘The Message’ (1976) Movie in the Context of Hero Archetype and the Theory of Equilibrium

Öz

Prophet films, as a prominent genre in cinema, provide a compelling lens through which the relationship between cinema and the sacred can be examined. They represent some of the most enduring examples of religious narratives adapted to the medium of film. This study investigates how the Prophet of Islam is imagined and represented in cinema, with a particular focus on The Message. The analysis positions the Prophet as both a sacred figure and a hero archetype, adopting an interdisciplinary approach that integrates perspectives from cinema studies, sociology, and theology. Todorov’s equilibrium theory serves as the primary theoretical framework for this research. Through content analysis, the study uncovers the semiotic and narrative structures embedded in The Message. The findings demonstrate that the Prophet, as the central figure, aligns with the classical hero archetype found in traditional narratives. Moreover, the film adheres to Todorov’s model of narrative equilibrium: divine revelation disrupts an initial state of social balance, which is ultimately restored on the principles of justice, freedom, and social harmony. The prophetic mission culminates in the reestablishment of equilibrium, emphasizing both spiritual and sociological dimensions.This research underscores the role of The Message in translating sacred narratives into cinematic language, bridging theological symbolism with broader sociocultural themes.

Anahtar Kelimeler

Balance Theory, Cinema, Prophet, Hero, Archetype.

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Bakker, F. L. (2009). The Challenge of the Silver Screen. Leiden: Brill.
• Bazin, A. (2011). Sinema Nedir. (İ. Şener, Çev.) İstanbul: Doruk Yayınları.
• Bilis, A. E. (2020). Hollywood Sinemasında Din ve İnanç Temsilleri. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Blizek, W. L. (2009). Using Religion to Interpret Movies. W. L. Blizek, & W. L. Blizek (Dü.) içinde, The Continuum Companion to Religion and Film (s. 29-38). London: Continuum.
• Branigan, E. (1992). Narratıve Comprehension And Film. London: Routledge.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (S. Gürses, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çelik, K. (2019). Evrenin Muhafızları Olarak Hollywoond'un Süper Kahramanları. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Demirci, K. (1998). Kutsiyet. K. Demirci içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 17, s. 495-496). Ankara: TDV.
• Doğan, D. M. (1985). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Birlik Yayınları.
• Eisenstein, S. M. (1999). Sinema Dersleri. (E. Ayça, Çev.) Ankara: Öteki Ajans.
• Eliada, M. (2003). Dinler Traihine Giriş. (L. Arslan, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve Dindışı. (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ankara: Gece Yayınları.
• Fığlalı, E. R. (2024, 04 11). TDV İslâm Ansiklopedisi. islamansiklopedisi.org.tr: https://islamansiklopedisi.org.tr/darunnedve adresinden alındı
• Hamîdullah, M. (2024, 04 10). TDV İslâm Ansiklopedisi. islamansiklopedisi.org.tr: https://islamansiklopedisi.org.tr/hilful-fudul adresinden alındı
• Hussain, A. (2010). Images of Muhammad in literature, art, and music. J. E. Brockopp içinde, The Cambridge Companion to Muhammed (s. 274-292). New York: Cambridge University Press .
• Jung, C. G. (2005). Dört Arketip. (Z. A. Yılmazer, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Khanfar, W. (2021). İlk Bahar. İstanbul: Vadi Yyaınları.
• Kirman, M. A., & Özbolat, A. (2017). İslam, Kutsal ve Seküler. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 24.
• L.Cox, J. (2004, 09 02). Kutsalı İfade Etmek. J. L.COX içinde, Kutsalı İfade Etmek (F. Aydın, Çev., s. 53). İstanbul: İz Yayıncılık. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansaiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kutsiyet#1 adresinden alındı
• Marsh, C. (2009). Theology and Film. C. Marsh içinde, The Continuum Companion to Religion and Film (s. 59-69). New York: Continuum.
• Martin, J. W., & Conrad E. Ostwalt, J. (1995). Screening the Sacred: Religion, Myth and İdeology in Popular Film. Oxford: Westview Pres.
• Neuman, W. L. (2013). Toplumsal Araştırma Yöntemleri (Cilt 2). (S. Özge, Çev.) Ankara: Yayınodası.
• Ntv. (2013, 04 21). 'Hz. Muhammed sadece Çağrı'yla anlatılmaz'. ntv.com.tr: https://www.ntv.com.tr/turkiye/hz-muhammed-sadece-cagriyla-anlatilmaz,ppTmicQfBk20uQGmymZlEA adresinden alındı
• Penfold, C. (Yöneten). (1976). The Making of Mohammed, Messenger of God [Sinema Filmi]. ABD.
• Plate, S. B. (2005). Film and Religion. S. B. Plate, & L. Jones (Dü.) içinde, The Encyclopedia of Religion (Cilt 5, s. 3097). Farmington Hills: Thomson Gale.
• Propp, V. (2001). Masalın Biçimbilimi. (M. Rifat, & S. Rifat, Çev.) Om Yayınları.
• Reinhartz, A. (2013). Bible and Cinema. New York: Routledge.
• Sinanoğlu, M. (2007). Diğer Dinlerde Nübüvvet. İslam Ansiklopedisi (Cilt 33, s. 286). içinde TDV.
• Tecimer, Ö. (2005). Sinema Modern Mitoloji. İstanbul: Plan B Yayıncılık.
• Todorov, T. (2004). Fantastik Edebi Türe Yapısal Bir Yaklaşım. (N. Öztokat, Çev.) İstanbul: Metis.
• Turan, S. (2005, 11 11). Haber 7. 05 20, 2022 tarihinde haber7.com: https://www.haber7.com/kultur/haber/121034-mustafa-akadin-icinde-kalan-2-film-projesi adresinden alındı
• Wach, E. (2024, 10 15). https://www.researchgate.net/. https://www.ids.ac.uk/: https://www.researchgate.net/publication/259828893_Learning_about_Qualitative_Document_Analysis adresinden alındı
• Wacquant, L. (2016). Pierre Bourdieu: Hayatı, Eserleri ve Entelektüel Gelişimi. E. G. Güney Çeğin içinde, Ocak ve Zanaat (s. 53). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wariboko, N. (2024). Now What? Religious Studies Whither and Why? Religious Studies Whither and Why: Deeper Move into the Sacred. Religious Studies Review, 50(1), 44-47. doi:10.1111/rsr.17059
• Yavuz, Y. Ş. (2023, 04 03). TDV İslâm Ansiklopedisi. islamansiklopedisi.org.tr: https://islamansiklopedisi.org.tr/peygamber adresinden alındı
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yorulmaz, B. (2014). Siyer Öğretimi; Senaryo Yaklaşımlı ve Etkinlik Temelli. İstanbul: Erkam Yayınları.