Hedonic Consumption and Meta Needs: a Investigation on Al- Ghazali

Yıl 2022, , 135 - 152, 26.12.2022

Hasan Tutar

https://doi.org/10.32704/erdem.2022.83.135

Öz

Like any productive activity, the phenomenon of consumption itself
is an individual and social action like other productive activities
in consumer societies. People express this action with different
conceptual definitions for different reasons. In hedonic consumption,
people attribute meanings to the act of purchasing and the product they
buy, and they see consumption as an important purpose of life. The
person may feel unhappy if the meaning and importance attributed to
a particular brand in these societies is not completed by owning it. The
pleasure of meeting him is, unfortunately, momentary; with hedonic
adaptation, the person has to chase other pleasures. The effort to convey
a message to the social environment through the symbolic meanings
of the goods and services consumed by the person is seen as worthless
by Ghazali, who prioritizes meeting the commodity needs. Ghazali’s
view of human psychology is transpersonal, and Ghazali does not
consider the physical aspect of man apart from his psychological and
biological aspects, spiritual or spiritual aspects. Ghazali sees man
as a being with the potential for continued development, especially
regarding his spiritual aspect. It sees humanization not as a biological
growth but as a psychological and spiritual deepening. Ghazali’s goal
of maturing man is to lead him to his spiritual depth and religious
orientation. Ghazali argues that not meeting the spiritual needs of
man will create a deep feeling of “emptiness,” “nothingness,” and
“spiritual hunger” in him. Ghazali, who argues that those who see
the products they consume as status symbols do not have individual
values, even that they are idiots of fame, aims to turn people towards
their spiritual or meta-needs. Ghazali, who prioritizes commodity
needs, sees hedonic consumption as a consumption frenzy stemming
from ordinary life or the folly of fame. For Ghazali, who prioritizes
meta-needs, hedonic consumption is not a simple shopping or an act of
meeting needs but a pathological condition that should be questioned.
Based on the assumption that a happy life is possible to the extent
of consumption, hedonic consumption is a simple pleasure appealing
only to the biological side of a person for someone who prioritizes
meta-needs. This research focuses on two themes. The first is hedonic
consumption; an act people do for desire, pleasure and imitation,
not because of their needs. The other is the meta needs, which, like
Ghazali, do not see the needs as endless and unlimited and consider it
necessary to meet the physical needs of the person at a minimum level
and turn to psychological needs. In this research, both the hedonic
consumption act was questioned at the conceptual level and aimed
to examine the concept of “meta-need,” which does not give more
meaning to human needs than it deserves. In this way, what should be
the main purpose and priority of the historical march of man through
Ghazali will be questioned.

Anahtar Kelimeler

Consumption, hedonic consumption, needs, commodity needs, Spiritual needs, Ghazali, Tüketim, hedonik tüketim, ihtiyaçlar, meta ihtiyaçları, Manevi ihtiyaçlar, Gazali

Hedoni̇k Tüketi̇m ve Meta İhtiyaçlar: Gazali̇ Üzerinden Bir Sorgulama

Öz

Herhangi bir üretken faaliyet gibi, tüketim olgusunun kendisi de
tüketim toplumlarında diğer üretici faaliyetler gibi bireysel ve
toplumsal bir eylemdir. İnsanlar farklı nedenlerle bu eylemi farklı
kavramsal tanımlarla ifade etmektedirler. Hedonik tüketimde insanlar
satın alma eylemine ve satın aldıkları ürüne anlamlar yüklerler ve
tüketimi yaşamın önemli bir amacı olarak görürler. Bu toplumlarda
belirli bir markaya atfedilen anlam ve önem, ona sahip olmakla
tamamlanmaz ise kişi kendini mutsuz hissedebilir. Ona kavuşmanın
verdiği haz ise ne yazık ki anlıktır ve hemen hedonik adaptasyon ile
kişi başka hazların peşinden koşmak durumunda kalır. Kişinin tükettiği
mal ve hizmetlerin sembolik anlamları üzerinden sosyal çevreye bir
mesaj iletme çabası, meta ihtiyaçların karşılanmasına öncelik veren
Gazali tarafından değersiz görülür. Gazali’nin insan psikolojisine
bakışı transpersoneldir ve Gazali, insanın fiziki yönünü psikolojik
ve biyolojik yönlerinden, manevi veya manevi yönlerinden ayrı
düşünmez. Gazali insanı, özellikle manevi yönü bakımından sonsuz
gelişme potansiyeline sahip bir varlık olarak görür. İnsanlaşmayı
biyolojik bir büyüme olarak değil, psikolojik ve ruhsal bir derinleşme
olarak görür. Gazali’nin insanın olgunlaştırılması hedefinde onun
manevi derinliğine ve ilahi yönelişine sevketmek vardır. Gazâlî,
insanın manevî ihtiyaçlarını karşılamamanın onda derin bir “boşluk”,
“hiçlik” ve “manevi açlık” duygusu yaratacağını ileri sürmektedir.
Tükettikleri ürünleri statü sembolü olarak görenlerin bireysel
değerlerinin olmadığı, hatta onların şöhret budalası olduğunu ileri
süren Gazali, insanın manevi veya meta-ihtiyaçlarına yönelmesini
amaçlar. Meta ihtiyaçlarını ön planda tutan Gazali, hedonik tüketimi
sıradan yaşamdan kaynaklanan bir tüketim çılgınlığı veya şöhret
budalalığı olarak görür. Meta-ihtiyaçları ön planda tutan Gazali için
hedonik tüketim basit bir alışveriş ya da ihtiyaçları karşılama eylemi
olarak değil, sorgulanması gereken patolojik bir durumdur. Tüketim
ölçüsünde mutlu bir hayatın mümkün olduğu varsayımına dayanan
hedonik tüketim, meta-ihtiyaçları ön planda tutan biri için insanın
sadece biyolojik tarafına hitap eden basit bir zevktir. Bu araştırma iki
tema üzerine odaklanmaktadır. Birincisi, insanların ihtiyaçlarından
dolayı değil, arzu, zevk ve taklit için yaptıkları bir eylem olarak
hedonik tüketimdir. Diğeri, Gazali gibi ihtiyaçları sonsuz ve sınırsız
görmeyen, kişinin fiziksel ihtiyaçlarını minimum düzeyde karşılamayı
ve psikolojik ihtiyaçlara yönelmeyi gerekli gören meta ihtiyaçlardır.
Bu araştırmada hem hedonik tüketim eylemi kavramsal düzeyde
sorgulanmış hem de insan ihtiyaçlarına hak ettiğinden fazla anlam
yüklemeyen “meta-ihtiyaç” kavramının incelenmesi amaçlanmıştır.
Bu sayede Gazali üzerinden insanın tarihsel yürüyüşünün temel
amacının ve önceliğinin ne olması gerektiği sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tüketim, hedonik tüketim, ihtiyaçlar, meta ihtiyaçları, Manevi ihtiyaçlar, Gazali

Kaynakça

• Alexis, Bertrand (2018). Ahlak Felsefesi, (Çev. S. Zeki), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arnold, Mark, J. and Reynolds, K. E. (2003). “Hedonic Shopping Motivations,” Journal of Retailing, 79, s. 77-95. https://doi.org/10.1016/ S0022-4359(03)00007-1.
• Ayten, Ali (2010), Transpersonel Psikoloji Nedir Ne Değildir?, Din Psikolojisi, İstanbul: İz Yayıncılık, s.97-98.
• Ballantın, P. W., Jack, R. ve Parsons, A. G. (2010). “Atmospheric Cues and Their Effect on the Hedonic Retail Experience,” International Journal of Retail & Distribution Management, 38(8), s. 641-653 https://doi. org/10.1108/09590551011057453
• Botti, Simona and McGill, Ann L. (2011). “The Locus of Choice: Personal Causality and Satisfaction with Hedonic and Utilitarian Decisions,” Journal of Consumer Research, 37(6), s. 1065- 1078. https://doi.org/10.1086/656570
• Capra, Fritjof (1992). Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, (Çev. M. Armağan), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Deli-Gray, Zsuzsa, Gilpatrick, Tom, Marusic, Mira, Pantelic, Darko. and Kuruvilla, S. Jose. (2010). “Hedonic and Functional Shopping Values and Everyday Product Purchases: Findings from the Indian Study,” International Journal of Business Insights & Transformation, 4(1), s. 65-70.
• Al-Gâzâli (2002). İhya-u Ulumiddin, (Çev. A. Duran), C.3. İstanbul: Neşriyat Yayınları, s.45
• Al-Ghazali (1984). El Munkızu Mined Dalâl, İstanbul: Çağaloğlu Yayınevi, s.17-18.
• Al-Ghazali (2017). Kimya-i Saadet, İstanbul:Muallim Neşriyat.
• Grof, Stanislav (2000). Geleceğin Psikolojisi, İzmir: Ege Meta Yayınları, s.22
• Kivetz, Ran (2000). “Hedonic and Utilitarian Motivations in Consumer Choice,” Advances in Consumer Research, (27), s. 286-286.
• Luthans, Fred (1997). Organizational Behaviour, Singapore: McGraw Hill, s.141
• Maslow, Abraham H. (2001). İnsan Olmanın Psikolojisi, (Çev. O. Gündüz), İstanbul: Kuraldışı Yayınları, s. 299-340.
• Maslow, Abraham H. (1996). Dinler, Değerler, Doruk Deneyimler, (Çev.K.Sönmez), İstanbul: Kuraldışı Yayınları, ss. 75-86.
• Maslow, Abraham H. (2001). Bir Metamotivasyon Kuramı: Değer-Yaşamın Biyolojik Kökeni, Ego Ötesi, İstanbul: İnsan Yayınları, s. 162-163
• Mevlânâ, (1990). Mesnevi, (Çev. Ç. İzbudak, Gözden Geçiren. A. Gölpınarlı) İstanbul: M.E.B. Yayınları, II. Baskı.
• Odabaşı, Yavuz (2009). Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Palmer, Helen (2006). Ruhun Aynası Enneagram’a Yansıyan İnsan Manzaraları, (Çev.Okhan Gündüz), İstanbul: Kaknüs Yayınları, s.9.
• Roger N. Walsh, and Frances, Vaughan (2001). Ego Ötesi, İstanbul: İnsan Yayınları, Maslow, “Bir Metamotivasyon Kuramı: Değer-Yaşamın Biyolojik Kökeni”, s. 163.
• Roy, Rajat and Ng, Sharon (2012). “Regulatory Focus and Preference Reversal Between Hedonic and Utilitarian Consumption,” Journal of Consumer Behavior, 11(1), s.81-88. https://doi.org/10.1002/cb.371
• Sarkar, Abhigyan (2011). “Impact of Utilitarian and Hedonic Shopping Values on Individual’s Perceived Benefits and Risks in Online Shopping,” International Management Review, 7(1), s.58-65.
• Sela, Aner, Berger, Jonah and Liu, Wendy (2009). “Variety, vice, and virtue: How assortment size influences option choice.” Journal of Consumer Research, 35(6), s. 941-951. https://doi.org/10.1086/593692
• Tynan, Caroline and McKechnie, Sally (2009). “Hedonic Meaning Creation through Christmas Consumption: A Review and Model,” Journal of Customer Behaviour, 8(3), s. 237-255. https://doi.org/10.1362/147539209X469326
• Viktor E. Frankl (1992). İnsanın Anlam Arayışı, (çev. S. Budak), Ankara: Öteki Yayınları, s. 99.
• Abdulkerim Bahadır (2002), İnsanın Anlam Arayışı ve Din, İstanbul: İnsan yayınları, s. 52.
• Walters, J. Donald (1995). Modern Düşüncenin Krizi: Anlamsızlık Sorununa Çözümler, (çev. Ş. Yalçın), İstanbul: İnsan Yayınları, s. 179.
• Wilcox, Lynn (2001). Sufizm ve Psikoloji, (Çev.O.Düz), İstanbul: İnsan Yayınları, s. 12.
• Yaran, Rahmi (2000). İhtiyaç, DİA, XXI, s. 573-574
• Sabahattin, (1992) İslam, İnsan, Ekonomi, İstanbul: Yeni Asya Yayınları, s. 160.
• Yeniçeri, Celal (1980). İslam İktisadının Esasları, İstanbul: Şamil Yayınevi.