Akabi Hikâyesi’ne Marksist Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2016, , 63 - 74, 01.11.2016

Birsel Sağıroğlu

https://doi.org/10.32704/erdem.536808

Öz

Akabi Hikâyesi, 1851 yılında Ermeni harfleriyle yazılan ilk Türkçe romandır. Eser, Ermeni toplumunun farklı mezhebine mensup iki gencin
aşk hikâyesi üzerinden, Tanzimat döneminin sanat anlayışı ve sosyal
hayatını yansıtır. Temel kaynağını, diyalektik yöntemden ve doğru çözümlenmiş bir tarih anlayışından alan Marksist eleştiri ise edebiyat
yapıtlarını incelerken aynı ilkelerden hareket eder. Bu nedenle toplumun ekonomik, politik, sosyal açıdan eleştirisi kabul edilir. Toplumdaki sosyal yapı, sınıf farkları, çatışan güçler Marksist eleştirinin değer
ölçütleridir ve metin bu eleştiriyi somutlaştıran nesne işlevi görür. Bu
makalede, Akabi Hikâyesi’ndeki ekonomik ve sosyal ilişkilerden yola
çıkılarak roman Marksist eleştiri kuramına göre değerlendirilecektir.
Romandaki karakterler aracılığıyla ekonomik koşullar ve dinin topluma etkisi dikkate alınmıştır. Ayrıca ekonomi ile toplum arasındaki
etkileşimin çözümlenmesiyle, Akabi Hikâyesi’nde temsil edici “tip”ler
tespit edilmiştir. Makalede, romanın Marksist eleştiri kuramına göre
çözümlenmesi amaçlandığından, olay örgüsü üzerinde durulmamış ve
yalnızca çözümleme açısından gerekli görülen noktalara değinilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Marksist eleştiri, Akabi Hikâyesi, Batılılaşma, sosyal yapı, din, tip

Kaynakça

• Althusser, Louis (2015). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Belge, Murat (2013). Edebiyatta Ermeniler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Benjamin, Walter (1990). Son Bakışta Aşk, Haz. Nurdan Gürbilek, İstanbul: Metis Yayınları.
• Dino, Güzin (1978). Türk Romanının Doğuşu, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Eagleton, Terry (2012). Eleştiri ve İdeoloji Marksist Edebiyat Teorisi Üzerine Bir Çalışma, Çev. Savaş Kılıç, İstanbul: İletişim Yatınları.
• Engin, Ertan (2010). “Türk Romanında Ermeniler”, yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Karpat, Kemal H. (2011). Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kılıç, Davut (2007). Osmanlı Ermenileri, Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Lukács, Georg (1987). Avrupa Gerçekçiliği, Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınları.
• —— (2014). Roman Kuramı, Çev. Cem Soydemir, İstanbul: Metis Yayınları.
• Mardin, Şerif (2015). Türk Modernleşmesi Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, Berna (2010). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ransome, Paul (2011). Antonio Gramsci, Çev. Ali İhsan Başgül, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Ulu, Cafer (2005). “Cumhuriyet Döneminde Sosyo-Kültürel Açıdan Türk-Ermeni İlişkileri”, yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Vartan Paşa (1991). Akabi Hikayesi, Ed. Muhittin Salih Eren, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Williams, Raymond (1990). Marksizm ve Edebiyat, Çev. Esen Tarım, İstanbul: Adam Yayınları.