Edebiyat Tarihi Yazımında Bir Kaynak Olarak Takrizler ve Sıra Dışı İki Örnek

Yıl 2017, , 91 - 116, 18.12.2017

Nagihan Gür

https://doi.org/10.32704/erdem.536835

Cited By: 1

Öz

Osmanlı edebiyatında önemli bir yere sahip olan takrizler, kendine has
bir gelenek meydana getirmiştir. Bir eseri veya yazarı övmek için kaleme alınan bu metinler, genellikle eserlerin giriş kısımlarında yer alır.
Bu gelenek, aynı zamanda, Osmanlı edebiyatı araştırmaları için birincil
kaynak olma özelliği taşır. Öyle ki bazı takriz örnekleri, yazar ve esere
dair içerdikleri bilgilerle biyografi ve monografilerin yazımına kaynaklık edecek niteliktedir. Bu çalışmada, edebiyat tarihi yazımında birincil
kaynak olarak değerlendirilebilecek takrizlerin ne gibi işlevler taşıdıkları sorgulanacaktır. Keçecizâde İzzet Molla’nın Mihnet-keşân’ına ve
Mahmûd Celâleddin Paşa (Âsaf ) Divanı’na yazılan takriz örneklerinin
inceleneceği bu çalışmada, edebiyat tarihini yeniden yazmak adına
takrizlerin nasıl işlevler üstlendiği ve biyografi yazınının satır aralarını
doldurmada bu metinlerin nasıl bir öneme sahip oldukları ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Takriz geleneği, edebiyat tarihi yazımı, Osmanlı edebiyatı, Mihnet-keşân, Keçecizâde İzzet Molla, Âsaf Divanı, Mahmûd Celâleddin Paşa

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti (Haz.) (2006). Atabetü’l-Hakayık, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. __________ (Haz.) (2007). Kutadgu Bilig, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. __________ (1987). Makaleler 1, Haz. Osman Fikri Sertkaya. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• Arslan, Mehmet (2005). Üss-i Zafer . İstanbul: Kitabevi Yayınları. __________ (2010). Osmanlı Saray Tarihi I, III (Tarih-i Enderûn), İstanbul: Kitabevi.
• Avşar, Ziya (2011). Aşk Meclisi: Mesneviye Yeniden Uyanmak, Yozgat: Kün Yayıncılık.
• Aydoğan, Fatih (2003). “Sahaflar Şeyhizâde Es’ad Mehmed Efendi Divanı”, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Bauer, Thomas (2014). “How to create a network: Zaynaddin al-Atari”, Everthing is on the Move: The Mamluk Empires as a Node in (Trans-) Regional Networks, Ed. Stephan Conermann, Germany: Bonn University Press, s. 205-211.
• https://books.google.com.tr/books?id=gPZ_BgAAQBAJ&pg=PA20 5&lpg=PA205&dq=Thomas+Bauer,+%22How+to+Create+a+Network:+Zaynaddin+al
• Burak, Guy (2015). “Sansür, Kanonizasyon ve Osmanlı İmzâ-Takrîz Pratikleri üzerine Düşünceler”, Osmanlı Edebiyatı Çalışmaları X: Eski Metinlere Yeni Bağlamlar: Osmanlı Edebiyatı Çalışmalarında Yeni Yönelimler, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Ceylan, Ömür-Ozan Yılmaz (2005). Hazana Sürgün Bir Bahar, İstanbul: Kitap Sarayı.
• Ceylan, Ömür (2003). Âsaf Divanı: Hânedânda Bir Âsi Âsaf Dâmâd Mahmûd Cemâleddin Paşa (Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1991). “Bâkî”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 4, s.537-540.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1983). Yahya Bey ve Divanından Örnekler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Elçi, Fatih (2016). “Nevres-i Kadim’in Münşeât’ında Yer Alan Eleştiri İçerikli İki Takriz”, Journal of Turkish Language and Literature, Volume:2, Issue: 1, Winter, s.139-152.
• Gür, Nagihan (2012). “Klâsik Metinlerin Nazar Duaları: Takrîzler ve Yenipazarlı Vâlî’ye Yazılan Takrîzler Üzerine”, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları. __________ (2014). “Klasik Türk Edebiyatında Takriz Geleneği”, yayınlanmamış doktora tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• İnal, İbnülemin Mahmûd Kemâl (1988). Son Asır Türk Şairleri I-IV, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İpekten, Haluk (2008). Bâkî : Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara: Akçağ Yayınları. İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1965), IV. Cildi, Fasikül III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Karataş, Turan (2004). Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kartal, Ahmet (2008). Şiraz’dan İstanbul’a Şiir Rüzgarları: Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Kriter Yayınları.
• Keçecizade İzzetMolla (1841) . Divançe-i İzzet (Hazan-ı Asar), İstanbul.
• Köksal, Fatih (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köprülü, Mehmet Fuat (1979). “Bâkî”, Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, C.2. s.249.
• Kuntay, Midhat Cemal (1949). Namık Kemâl: Devrinin İnsanları ve Olayları Arasında, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Levanoni, Amalia (2013). “A Supplementary Source for the Study of Mamluk Social History: The Taqârîz”, Arabica 60, s.146-177.
• Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî III-IV, Haz. Nuri Akbayar ve Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30.
• Muallim Naci (2009) , “Takriz”, Lügat-i Naci, Haz. Ahmet Kartal, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Oğraş, Rıza (2001). Es’ad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u (İncelememetin) Burdur. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219113/h/bahce.pdf (04.10.2012)
• Okçu, Naci (2001). “İzzet Molla, Keçecizâde”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.23, s.561-563.
• Onay, Ahmet Talât (2000). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özgül, M. Kayahan (2013). “Edebiyat Tarihine Manifestik Bir Bakış”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/9 Summer, s.2685-2700.
• Özyıldırım, Ali Emre (2007). Keçecizâde İzzet Molla ve Mihnetkeşân Part I, Cambridge Mass.: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• Pala, İskender (2003). “Leskofçalı Gâlib”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.27, s.140-141.
• Rosenthal, Franz (1981). “Blurbs (Taqriz) From Fourteenth-Centruy Egypt” Oriens, Vol: 27/28, 177-196. http:{www.jstor.org/stable/1580566. (21.07.2011)
• Sahaflar Şeyhizâde Es’ad Efendi Divanı. Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 1749.
• Şahin, Eburbekir Sıddık (2013). “Hüsn ü Aşk’ın İzinde Yarım Kalan Bir Mesnevî: Nâz u Niyâz”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi 20-1, s.145-184.
• Güncel Türkçe Sözlük (2015). “Takriz”, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tüzin, Derya (2008). “Sürgün Yolunda Bir Yenileşme Serüveni: MihnetKeşân ”, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Uzun, Mustafa-Ahmet Turan Arslan (2010). “Takriz”, TürkiyeDiyanet İslam Ansiklopedisi, C.39, s.472-474.
• Vesely, Rudolf (2003). “Das Takriz in der arabischen Literatur”, Die Memlûken–Studien zuihrer Geschichte und Kultur. Zum Gedenken an Ulrich Haarmann (1942-1999), Stephan Conermann-Anja Pistor-Hatam (Hg.). s.379-385.
• Woodhead, Christine (2000). “Puff and Patronaj: Ottoman takriz-writing and literary recommendation in the 17th century”, The Balance of the truth. Essays in honour of Professor Geoffrey Lewis, Ed. Çiğdem BalımHarding, C. Imber, İstanbul: Isis Press, s.395-406.
• Yıldız, Ahmet Hamit (2003). “Leskofçalı Gâlib , Hayatı Dönemi Sanatı Divanı ve Metnin Bugünkü Türkçesi”, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Yılmazer, Ziya (1995). “Es’ad Efendi, Sahaflar Şeyhizâde”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.11, s.341-345.